Balbharti Maharashtra State Board Bookkeeping and Accountancy 11th Solutions Chapter 10 Single Entry System Textbook Exercise Questions and Answers.
1. Answer in One sentence only.
Question 1.
What do you mean by a Single Entry System?
Answer:
A system of bookkeeping in which an accountant or businessman records only one aspect of business transaction (either debit or credit and ignores the other aspect is called ‘Single Entry System’.
Question 2.
What is a Statement of Affairs?
Answer:
A list of all assets and liabilities prepared under a single entry system to find out capital balance is called a statement of affairs.
Question 3.
Which type of accounts are normally not kept under the Single Entry System?
Answer:
Under a single entry system, records of impersonal accounts i.e. real accounts and nominal accounts are not maintained.
Question 4.
Which statement is prepared under the Single Entry system to ascertain the capital balances?
Answer:
A statement of Affairs is prepared under a single entry system to ascertain capital balances.
Question 5.
How Opening Capital is calculated under the Single Entry System?
Answer:
Under a single entry system, opening capital is ascertained by preparing the opening statement of affairs.
Question 6.
Which types of accounts are maintained under the Single Entry System?
Answer:
Under a single entry system, all personal accounts and cash accounts are maintained.
Question 7.
Can a Trial Balance be prepared under a Single Entry System?
Answer:
A trial balance cannot be prepared under a single entry system.
Question 8.
Which type of organizations generally follow the Single Entry System?
Answer:
Organizations having small sizes of business such as sole trading concerns and partnership firms follow a single entry system.
2. Write a word, term, or phrase which can substitute each of the following statements.
Question 1.
A statement that is similar to the Balance Sheet.
Answer:
Statement of Affairs
Question 2.
The system of Accounting is normally suitable for small business organizations.
Answer:
Single Entry System
Question 3.
A statement similar to the Balance Sheet is prepared to find out the amount of opening capital.
Answer:
Opening Statement of Affairs
Question 4.
An excess of assets over liabilities.
Answer:
Capital
Question 5.
Excess of closing capital over opening capital of proprietor under Single Entry System.
Answer:
Profit
Question 6.
Name of the method of accounting suitable to firms having limited transactions.
Answer:
Single Entry System
Question 7.
A System of accounting that is unscientific.
Answer:
Single Entry System
Question 8.
Further capital introduced by the proprietor in the business concern over and above his existing capital.
Answer:
Additional Capital
3. Select the most appropriate answer from the alternatives given below and rewrite the sentence.
Question 1.
The capital balances are ascertained by preparing _______________
(a) Statement of Affairs
(b) Cash Account
(c) Drawings Accounts
(d) Debtors Accounts
Answer:
(a) Statement of Affairs
Question 2.
Under Single Entry System, Opening Capital = Opening Assets less _______________
(a) Opening Liabilities
(b) Closing Liabilities
(c) Debtors Account
(d) Creditors Account
Answer:
(a) Opening Liabilities
Question 3.
Additional Capital introduced during the year is _______________ from closing capital in order to find out the correct profit.
(a) Added
(b) Deducted
(c) Divided
(d) Ignored
Answer:
(b) Deducted
Question 4.
Single Entry System may be useful for _______________
(a) Sole traders
(b) Company
(c) Government
(d) None of these
Answer:
(a) Sole traders
Question 5.
In order to find out the correct profit, drawings is _______________ from closing capital.
(a) Multiplies
(b) Divided
(c) Deducted
(d) Added
Answer:
(d) Added
Question 6.
The difference between assets and liabilities is called _______________
(a) Capital
(b) Drawings
(c) Income
(d) Expenses
Answer:
(a) Capital
Question 7.
When Closing Capital is greater than the Opening Capital, the difference is _______________
(a) Profit
(b) Loss
(c) Assets
(d) Liabilities
Answer:
(a) Profit
Question 8.
Opening Capital is ₹ 30,000; Closing Capital is ₹ 60,000; Withdrawals are ₹ 5,000; and further capital brought in is ₹ 3,000; Profit is _______________
(a) ₹ 45,000
(b) ₹ 35,000
(c) ₹ 32,000
(d) ₹ 22,000
Answer:
(c) ₹ 32,000
4. State True or False with reasons:
Question 1.
The double Entry System of Book-keeping is a scientific method of books of accounts.
Answer:
This statement is True.
In the double-entry system of book-keeping, there are two-fold effects. Both the effects are recorded simultaneously with an equal amount. This system also follows principles and rules of debit and credit. Due to this, there are very fewer chances of mistakes. So double entry system of Book-Keeping is a scientific method of the book of accounts.
Question 2.
Preparation of Trial Balance is not possible under the Single Entry System.
Answer:
This statement is True.
Under the single entry system, only cash and personal accounts of debtors and creditors are open. So it is not possible to prepare. Trail balance under single entry system as it has incomplete information of Accounting.
Question 3.
Statement of Affairs and Balance Sheet are one and the same.
Answer:
This statement is False.
There is a difference between a statement of Affairs and the Balance sheet. Statement of Affair shows estimated values of assets and liabilities.
Question 4.
The single Entry System is not useful for large organizations.
Answer:
This statement is True.
Under the Single Entry System, only the cash book and personal account of Debtor and Ciygditor are maintained. Real and Nominal accounts are not maintained. It has no proper set of rules to be followed. It is useful for small organisations and not for a large organisations.
Question 5.
Only Cash and Personal accounts are maintained under the Single Entry System.
Answer:
This statement is True.
The single Entry System is an ancient and unscientific method of recording business transactions. This system maintains minimum accounts so it is easy for traders to write books of accounts. This system does not follow any accounting rules. To know the cash collections and amount payable or receivable only cash and personal accounts are maintained under a single entry system.
5. Do you agree with the following statements?
Question 1.
Further capital introduced during the year increases profit.
Answer:
Disagree
Question 2.
Interest in Drawings decreases the amount of profit under the Single Entry System.
Answer:
Disagree
Question 3.
Real and Nominal accounts are not maintained under the Single Entry System.
Answer:
Agree
Question 4.
The single Entry System is based on certain rules and principles.
Answer:
Disagree
Question 5.
Statement of Profit is just like Profit and Loss Account.
Answer:
Disagree
6. Fill in the Blanks.
Question 1.
Statement of Affairs is just like _______________
Answer:
Balance Sheet
Question 2.
Under Single Entry System, Profit = Closing Capital Less _______________
Answer:
Opening Capital
Question 3.
In order to find out the correct profit, drawings are _______________ to the closing capital.
Answer:
Added
Question 4.
In _______________ Book Keeping System, in every business transactions we find two effects.
Answer:
Double Entry System
Question 5.
The difference between Assets and Liabilities is called _______________
Answer:
Capital
Question 6.
Single Entry System is more popular for _______________
Answer:
Sole Trader
Question 7.
Additional Capital introduced during the year is _______________ from Closing Capital in order to find out the correct profit.
Answer:
Deducted
Question 8.
Single Entry System is Suitable for _______________ business.
Answer:
Small
7. Find the odd one:
Question 1.
Interest on Drawings, Outstanding Expenses, Undervaluation of Assets, Prepaid Expenses.
Answer:
Outstanding Expenses
Question 2.
Interest on Capital, Interest on Loan, Overvaluation of Liabilities, Depreciation on Assets.
Answer:
Overvaluation of Liabilities
Question 3.
Creditors, Bills Payable, Bank Overdraft, Stock in Trade.
Answer:
Stock in Trade
8. Complete the following table:
Question 1.
Answer:
₹ 5,000
Question 2.
Answer:
₹ 30,000
Question 3.
Answer:
₹ 5,000
Question 4.
Answer:
₹ 25,000, ₹ 20,000
Question 5.
Answer:
₹ 19,000
9. Complete the following table. Put Proper mark in Box.
Question 1.
Answer:
Practical Problems
Question 1.
Mr. Poonawala keeps his books under the Single Entry System and gives the following information.
Capital as of 31.3.2017 – ₹ 60,000
Capital as on 31.3.2018 – ₹ 1,00,000
Drawings made during the year ₹ 2,000
Additional capital introduced during the year ₹ 12,000
Calculate Profit or Loss during the year.
Solution:
In the books of Mr. Poonawala
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2018
Question 2.
Sujit a small trader provides you with the following details of his business.
Additional information:
1. Sujit withdraws ₹ 5,000 for his personal use, on 1st Oct. 2017.
2. He had also withdrawn ₹ 30,000 for rent of his residential flat.
3. Depreciation Furniture by 10% p.a. and writes off ₹ 1,000 from Motor Van.
4. Charge interest on Drawings ₹ 3,000.
5. 10% Govt. Bonds were purchased on 1st Oct. 2017.
6. Allow interest on capital at 10% p.a.
7. ₹ 1,000 is written off as bad debts and provides 5% p.a. R.D.D. on Debtors.
Prepare Opening Statement of Affairs, Closing Statement of Affairs, and Statement of Profit or Loss for the year ending 31st March 2018.
Solution:
In the books of Sujit
Opening and closing statement of Affairs as on _______________
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2018
Question 3.
Anjali keeps her books by the Single Entry System. Her position on 1.4.2016 was as follows.
Cash at Bank ₹ 4,000, Cash in Hand ₹ 1,000, Stock ₹ 6,000; Sundry Debtors ₹ 8,400, Plant and Machinery ₹ 7,500, Bill Receivable ₹ 2,600, Creditors ₹ 3500; Bills Payable ₹ 4,000
On 31.3.2017 her position was as follows; cash at Bank ₹ 3,900, Cash in Hand ₹ 2,000. Stock ₹ 9000, Sundry Debtors, ₹ 7,500; Plant and Machinery ₹ 7,500; Bills Payable ₹ 2,200, Bills Receivable ₹ 3,400; Creditors ₹ 1,500.
During the year Anjali introduced further Capital of ₹ 1,500 and she spent ₹ 700 per month for her personal use.
Depreciation Plant and Machinery by 5% p.a. and create Reserve for Doubtful debts @ 5% p.a. on the debtor. Prepare Opening and Closing Statement of Affairs and Statement of Profit or Loss for the year ended 31.3.2017.
Solution:
In the books of Anjali
Opening and closing statement of Affairs as on _______________
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2017
Question 4.
Mr. Vijay is dealing in the business of fruits. He maintains an accounting record with a single entry. The following figures are taken from his record.
Additional information:
1. Mr. Vijay introduced ₹ 7,000 as fresh capital.
2. He spent ₹ 40,000 from his business for his daughter’s marriage.
3. Depreciate Building by ₹ 6,000.
4. Create a 5% reserve for doubtful debts on Sundry Debtor.
Prepare:
1. Opening Statement of Affairs.
2. Closing Statement of Affairs
3. Statement of Profit or Loss for the year ended 31.3.2018.
Solution:
In the books of Mr. Vijay
Opening and closing statement of Affairs as on _______________
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2018
Question 5.
Miss. Fiza keeps her books on the Single Entry System and disclosed the following information about her business.
Additional information:
1. Miss. Fiza transferred ₹ 2,000 per month during the first half-year and ₹ 1000 per month for the second half-year from a business account to her personal account.
2. She sold her private asset for ₹ 40,000 and brought the proceeds into her business.
3. She also took goods worth ₹ 12,000 for private use.
4. Plant and Machinery is to be depreciated by 10% p.a.
5. Provide R.D.D. on debtors at 5% p.a.
Prepare:
1. Opening Statement of Affairs
2. Closing Statement of Affairs
3. Statement of Profit or Loss for the year ended 31.3.2018
Solution:
In the books miss Fiza
Opening and closing statement of Affairs as on _______________
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2018
Question 6.
Miss. Sanika keeps her books on the Single Entry System. The statement of affairs is given on 31st March 2018.
On 31st March 2018 their Assets and Liabilities were as follows:
Plant and Machinery ₹ 42,000, Stock ₹ 38,000, Cash in Hand ₹ 10,000, Creditors ₹ 7,000, Debtors ₹ 25,000, Bills Payable ₹ 6,000
Drawings during the year were ₹ 5,500, Plant and Machinery were found Overvalued by 5% p.a. and Stock was found Undervalued by 20% p.a., R.D.D. was to be created at 10% p.a. on Debtors, Interest on Capital was allowed at 10% p.a.
Prepare:
1. Closing Statement of Affairs.
2. Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2018.
Solution:
In the books of miss Sanika
Closing statement of Affairs as on 31.03.2018
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2018.
Question 7.
Mr. Suhas commenced his business with the Capital of ₹ 1,50,000 on 1st April 2017. His financial position was as follows as on 31st March 2018, Cash ₹ 20,000, Stock ₹ 15,000, Debtors ₹ 30,000, Premises ₹ 90,000, Vehicles ₹ 45,000, Creditors ₹ 18,500, Bills Payable ₹ 10,000.
Additional information:
1. He brought additional capital ₹ 10,000 on 30th Sept. 2017, Interest on capital is to be provided at 5% p.a.
2. He withdrew ₹ 15,000 for personal use on which interest is to be charged at 5% p.a.
3. Write off Bad debts ₹ 500.
Prepare:
1. Closing Statement of Affairs
2. Statement of Profit or Loss for the year ended 31.3.2018.
Solution:
In the books of Mr. Suhas
Closing statement of Affairs as on 31.3.2018
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2018.
Question 8.
Ganesh keeps his books by the Single Entry Method. Following are the details of his business:
During the year he has withdrawn ₹ 25,000 for his private purpose and goods of ₹ 3,000 for household use. On 1st Oct. 2016. He sold his household furniture for ₹ 4,000 and deposited the same amount in a business Bank Account.
Provide Depreciation on Plant and Machinery at 10% p.a. (assuming additions were made on 1st Oct. 2016) and Furniture at 5%.
Prepare:
1. Opening Statement of Affairs
2. Closing Statement of Affairs
3. Statement of Profit or Loss for the year ended 31.3.2017.
Solution:
In the books of Ganesh
Opening and Closing statement of Affairs as on _______________
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2017
Question 9.
Peter keeps his books on the Single Entry System. From the following particulars, Prepare Opening and Closing Statement of Affairs and Statement of Profit or Loss for the year ending 31st March 2018.
Additional Information:
1. Peter has withdrawn ₹ 15,000 from the business for his personal use.
2. He has introduced additional capital of ₹ 10,000 in the business on 1st January 2018.
3. Depreciate furniture @ 10% p.a.
4. Maintain reserve for doubtful debts @ 5% on Sundry Debtors.
5. Closing Stock is overvalued by 25% in the books.
Solution:
In the books of Peter
Opening and closing statement of Affairs as on _______________
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2018
Question 10.
Suresh keeps his books by the Single Entry System. His position on 1.4.2017 was as follows.
Cash at Bank ₹ 4,000, Cash in Hand ₹ 3,000; Stock ₹ 8,000; Sundry Debtors ₹ 9,000; Plant & Machinery ₹ 10,000; Bills Receivable ₹ 3000; Creditors ₹ 1500; Bills Payable ₹ 2000.
On 31st March 2018, his position was as follows:
Cash at bank ₹ 6,400; Cash in Hand ₹ 1,800; Stock ₹ 10000; Sundry and Debtors ₹ 8,000; Plant & Machinery ₹ 10,000; Bills Payable ₹ 4,000; Bills Receivable ₹ 5,200; Creditors ₹ 2,000 During the year Suresh introduced further capital of ₹ 3,000 and his drawings were ₹ 700 per months. Depreciate Plant & Machinery by 5% and create a reserve for bad doubtful debts @ 5%.
Prepare:
1. Opening Statement of Affairs
2. Closing Statement of Affairs
3. Statement of Profit or Loss for the year ended 31.3.2018.
Solution:
In the books of Suresh
Opening and closing statement of Affairs as on _______________
Statement of Profit or Loss for the year ended 31st March 2018
Balbharti Maharashtra State Board Marathi Yuvakbharati 11th Digest निबंध लेखन Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.
1. अबला! नव्हे सबला!
समाजात पुरुष व महिला यांची निर्मिती निसर्गानेच केली. केवळ मानवी समाजातच नव्हे तर सर्व पशू व पक्ष्यांच्या अनेक जातींमध्येही ती व्यवस्था आहे. निसर्गनियमाप्रमाणे दोघेही समान हवेत. पण प्रत्यक्षात निसर्गाने मादीवर, स्त्रीवर पुनरुत्पत्तीची महत्त्वाची जबाबदारी सोपवली. असे असल्यामुळे खरे तर तिचे स्थान अधिक महत्त्वाचे हवे, पण प्रत्यक्षात जगातील विविध खंड, देश, प्रांत, धर्म, जाती, वर्ण या सर्व व्यवस्थांमध्ये महिलेचे स्थान बहुधा दुय्यम राहिले.
खरे तर या शतकभरात सर्वच क्षेत्रांत स्त्रियांनी उत्तुंग झेप घेतली आहे. अगदी खास पुरुषांसाठी राखीव असलेल्या क्षेत्रांतही आपल्या बुद्धीच्या जोरावर त्या शिरल्या आहेत. अन्यायाला प्रतिकार करण्याचे सामर्थ्य तिला प्राप्त होत आहे. लोकसंख्याशिक्षणाच्या प्रसारामुळे कुटुंब मर्यादित राखण्याची वृत्ती बळावत आहे. त्यामुळे स्त्रीवरील कौटुंबिक कामाचा ताण कमी होत आहे. विज्ञानजनित साधनांच्या वापरामुळे हा दैनंदिन कामाचा ताण सुसह्य होतो आहे. प्रसारमाध्यमांद्वारे ज्ञानविज्ञानात स्त्रीची गती वाढत आहे. अनेक क्षेत्रांत स्त्री-प्रतिमा उजळून निघाली आहे.
आजच्या स्त्रीमध्ये आत्मविश्वास, धडाडी आहे. तिच्या कर्तृत्वाची क्षितिजे विस्तारलेली आहेत. जीवनातील प्रत्येक संधी टिपण्यास ती उत्सुक असते. अतिशय हुशार आणि हिशेबी अशी आजच्या स्त्रियांची ओळख आहे. आजच्या स्पर्धेत त्या संसार, नोकरी आणि करिअर अशा तिन्ही क्षेत्रांमध्ये आघाडीवर आहेत. मागील पिढीच्या तुलनेत प्रचंड महत्त्वाकांक्षी असलेल्या आजच्या मुली जीवनाचा सर्वार्थाने आस्वाद घेण्यास उत्सुक असतात.
या मुलींमध्ये लोकसेवेची जाण अधिक आहे. म्हणूनच मेधा पाटकर, किरण बेदी, मंदा आमटे, राणी बंग या सामाजिक क्षेत्रांत झोकून देणाऱ्या महिलांचे कर्तृत्व ठळकपणे जाणवते. आपल्यावर अन्याय झाल्यानंतर घर सोडून हजारो अनाथ मुलांची आई होणाऱ्या सिंधुताई सपकाळ यांना अबला कोण म्हणेल?
अशक्यप्राय गोष्टीही प्रतिकूल परिस्थितीत जिद्द आणि प्रामाणिक प्रयत्नांनी करता येऊ शकतात. हे आजच्या स्त्रीने सिद्ध करून दाखविले आहे. मग ती शिखरे सर करणारी कृष्णा पाटील असो किंवा दोन्ही ध्रुवांवर पॅराजंपिग करणारी शीतल महाजन असो.
प्रस्थापित राजकारणाच्या चौकटीतही स्त्रियांचा सहभाग वाढतच आहे. राष्ट्रपती या सर्वोच्च घटनापदी प्रतिभा पाटील आहेत. तर लोकसभेत विरोधी पक्षनेत्या सुषमा स्वराज आहेत. लोकसभेचे अध्यक्षपदही मीराकुमारीच भूषवित आहेत. पंतप्रधानपदी श्रीमती इंदिरा गांधी यांनी गाजवलेल्या कर्तृत्वाची आठवण आजही समाज काढत आहे. राजकारणात स्त्रियांसाठी ५० टक्के जागा राखीव ठेवल्या आहेत. आजच्या स्त्रीने घर आणि काम दोन्ही गोष्टी नजाकतीने पेलायची शक्ती आणलीय.
अर्थार्जनाच्या क्षेत्रात स्त्री रुळू लागली आहे. पाळण्याची दोरी हाती धरणाऱ्या स्त्रीच्या अंगी जगाचा उद्धार करण्याचे सामर्थ्य आले आहे. भारतासह इंग्लंड, कॅनडा, आखाती देश, हाँगकाँग, सिंगापूर या देशांमधल्या आर्थिक बाजारातले आय. सी. आय. सी. आय. बँकचे सर्व प्रकारचे व्यवहार हाताळणारी शिल्पा शिरगावकर असो किंवा वैमानिक सौदामिनी देशमुख असो किंवा मोटारवुमन सुरेखा नाहीतर अंतराळवीर कल्पना चावला असो.
या साऱ्याजणी आता अबला नव्हे सबला असल्याचे दाखवून देत आहेत. आजची स्त्री वाऱ्याच्या वेगाने, कात टाकून सर्वार्थाने नव्या जगण्याकडे निघाली आहे.
2. माझा आवडता संत
महाराष्ट्र ही संतांची पावन-भूमी आहे. अनंत काळापासून या संतांनी समाजाला सन्मार्ग आणि सत्कर्माची दिशा दाखवली आहे. अज्ञानाच्या अंधारातून ज्ञानाच्या प्रकाशाकडे वाटचाल करण्यासाठी योग्य मार्गदर्शन करण्याचे महान कार्य या संत-महंतांनी केले आहे. संत कबीर, संत तुलसीदास, संत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम, संत नामदेव, संत रामदास, संत तुकडोजी महाराज, संत गाडगेबाबा अशा असंख्य संतांनी या भूमीची माती पवित्र केली. या असंख्य संतांपैकी माझा आवडता संत म्हणजे ज्ञानियाचा राजा – संत ज्ञानेश्वर.
१२७५ मध्ये संत ज्ञानदेवांचा जन्म झाला. महाराष्ट्रात ज्ञानाचा उदय झाला. विठ्ठलपंत आणि रुक्मिणी यांच्या पोटी या रत्नाने जन्म घेतला. . निवत्ती, ज्ञानदेव, सोपान आणि मक्ताबाई या चार भावंडांना त्या काळातील समाजाकडून त्रास सहन करावा लागला. समाजाने उपेक्षा केली तरी जन्मजात विद्वान आणि ज्ञानी असणाऱ्या संत ज्ञानदेवांची प्रतिभा बहरू लागली. बालपणातच ते विठ्ठल भक्तीत रमून गेले. वारकरी पंथाचे (संप्रदाय) त्यांनी पुनरुज्जीवन केले. म्हणूनच ‘ज्ञानदेवे रचिला पाया’ असे म्हटले जाते. महाराष्ट्रातील असंख्य भाविकांची माऊली म्हणजे संत ज्ञानेश्वर.
संत ज्ञानदेव योगी, तत्त्वज्ञ, आणि प्रतिभासंपन्न कवी होते. साऱ्या जगाला तत्त्वज्ञान आणि काव्य यांचे सुंदर दर्शन घडविणारा ‘ज्ञानेश्वरी’ हा ग्रंथ त्यांनी लिहिला. ‘अमृतानुभव’, ‘चांगदेव पासष्टी’, ‘हरिपाठाचे व इतर अभंग’ ही त्यांची साहित्यसंपदा. सुंदर कल्पना, आलंकारिक पण ओघवती व प्रासादिक भाषा हे त्यांच्या लेखनाचे विशेष होते. संत ज्ञानेश्वरांनी समाजजागृती केली. अथक परिश्रम केल्यानंतर ते अवघ्या महाराष्ट्राचे ‘ज्ञानमाऊली’ झाले.
संत ज्ञानदेवांनी पसायदान मागितले.
दुरितांचे तिमिर जावो, विश्व स्वधर्मेसूर्ये पाहो।
जो जे वांच्छिल तो ते लाहो प्राणिजात।।
‘या जगातून दुष्कर्माचा अंधार नाहीसा होवो, ज्याला जे जे हवे ते ते मिळो’ अशी विश्वकल्याणाची प्रार्थना त्यांनी केली.
ही प्रार्थना सगळ्या जगासाठी आहे. चराचरासाठी आहे. ‘भूतां परस्परें जडो मैत्र जीवांचे’ ही तळमळ त्यामागे आहे. ‘वसुधैव कुटुंबकम्’ ही अवघे विश्व कवटाळणारी कल्पना संत ज्ञानेश्वरांनी तेराव्या शतकात केली होती.
‘ज्ञानेश्वर माऊली, ज्ञानराज माऊली तुकाराम’ अशा जयघोषामध्ये आज संपूर्ण महाराष्ट्रात वारकरी तल्लीन होऊन जातात. घराघरात संत ज्ञानेश्वरांचे अभंग गायले जातात. महाराष्ट्रातील सामान्य जनतेच्या हृदयात अढळ स्थान प्राप्त करणाऱ्या ज्ञानेश्वरांनी वयाच्या २१व्या वर्षी आळंदी येथे संजीवन समाधी घेतली. असा हा माझा आगळा-वेगळा आवडता संत तुम्हा सर्वांनाही आवडेलच.
3. नाट्यशिबिरातील आनंददायी क्षण
उन्हाळ्याची सुट्टी लागली होती. यावर्षी कुठेही बाहेर फिरायला जायचे नव्हते. दहावीचा क्लास सुरू होणार होता. त्यामुळे वाचन, अभ्यास यात दोन महिने जाणार होते. पण त्या व्यतिरिक्त काहीतरी आपण वेगळं शिकायला हवे असे मला सतत वाटायचे. योगा, पोहणे वा नाटक असं काहीतरी. पण ही संधी अगदी घरी चालून आल्यासारखी झाली. आमच्या कॉलनीतील हॉलमध्ये ८ दिवसांचे एक नाट्यशिबिर आयोजित करण्यात आले होते.
सकाळी ८ ते १० वेळ असल्यामुळे माझ्या अभ्यासाचा खोळंबा होणार नव्हता. त्यामुळे मी लगेचच या शिबिरासाठी प्रवेश घेतला.
चार दिवसांनी शिबिर सुरू झाले. अगदी पहिल्याच दिवशी आमच्या ताईंनी आम्हा सर्वांची ओळख करून घेतली. शिबिरासाठी विविध वयाची साधारण ३०-३५ मुले मुली आम्ही होतो. ताईने नाटक म्हणजे काय? नाटकं करणं म्हणजे काय, अभिनय म्हणजे काय या गोष्टी अगदी गप्पा गोष्टी करत समजावून सांगितल्या. दुसऱ्या दिवसापासून तिने पॅक्टिकली या गोष्टी समजावून सांगणार असे सांगितले आणि तिने पुस्तकातील एक नाट्यउतारा पाठ करून यायला सांगितले होते.
दुसऱ्या दिवशी ताईसोबत दोन दादाही आले होते. आमचे ५ ग्रुप करण्यात आले आणि ताईने आम्हाला बोलण्याचे काही खेळ शिकविले. केवळ ‘ळ’, ‘क’, ‘च’, ‘ठ’ या अक्षरांचा वापर करून त्याच्या गमतीजमती शिकता शिकता हसून हसून पुरेवाट लागली. या शाब्दिक खेळानंतर आम्हाला ताईने आरोह-अवरोह शिकवले. वाक्यातील कोणत्या शब्दावर जोर दिला की वाक्याचा कसा अर्थ बदलतो याचे प्रात्यक्षिक तिने आमच्याकडून करून घेतले.
हे करत असताना श्वासाचा कसा वापर करायचा हे तिने समजावून सांगितले. तिने एकाग्रतेसाठी श्वास रोखणे, जप करणे, योगा करणे किती महत्त्वाचे आहे हे तिच्या बोलण्यातून जाणवले.
या शिबिरात केवळ नाटकाचे संवादच नाही तर कवितेचेही अभिवाचन कसे करावे, कथा कशी वाचावी याचे मार्गदर्शन केले. मी नेहमी एकसूरी वाचणारी होते पण ताईदादांनी सांगितल्याप्रमाणे मी प्रकट वाचन करू लागले आणि माझ्या वाचनात कमालीचा बदल झाला. अभिनय करताना कसे उभे रहावे, कोणता कोन ठेवावा, प्रेक्षकांकडे दृष्टी कशी ठेवावी, केवळ आवाजावर भर न देता, चेहऱ्यावरील हावभाव, आवाजातील कंपनं, हंकार, श्वास यांचा मार्मिक वापरही आवश्यक असतो हे शिकायला मिळाले. केवळ कुणाचे तरी अनुकरण न करता त्यात आपली काही वैशिष्ट्ये घालून तो अभिनय परिपूर्ण करता येऊ शकतो.
आमच्या ५ ग्रुपला ताईने वेगवेगळे विषय दिले आणि त्यावर आम्हांला एक नाटुकलं लिहायला सांगितले. कोणत्याही विषयाकडे पाहताना तो विषय किती सखोल विचार करून लिहिता येतो ते दादांनी शिकविले. संवाद लिहिताना पल्लेदार व विशेषणांनी युक्त वाक्य लिहिण्यापेक्षा साध्या वाक्यरचनेतही संवाद लिहिता येतो याची जाणीव झाली. त्यात आणखी एक नवउपक्रम हाती घेतला तो म्हणजे चित्र काढण्याचा, त्या क्षणी जे मनात आहे ते उतरवणं काम होते पण त्यामधून प्रत्येकाच्या मनात धावणाऱ्या विविध भावभावनांचा वेध कसा घेता येतो याची परिपक्वता आली.
या सगळ्याबरोबर काही खेळही आम्ही खेळलो. ज्यात सतत आव्हाने होती. जीवनातही अनेक आव्हाने पेलण्याचे सामर्थ्य आपल्यांत असते. त्यासाठी हवा असतो तो आत्मविश्वास. आपल्या समोरची परिस्थिती कायमस्वरूपी नसते, त्यामध्ये चढउतार असणारच पण स्वत:वर विश्वास ठेवून त्या त्या परिस्थितीला सामोरे जायचे असते ही शिकवण या खेळांतून मिळाली.
शेवटच्या दोन दिवसात आम्ही तयारी करून एक छोटंसं नाटुकलं करून दाखवलं. त्या दोन दिवसांत आम्ही अगदी रंगभूमी वरचढ असल्याचा आवेश होता. घरीही तशाच पद्धतीने आम्ही बोलत होतो, घरीही सगळी गम्मत वाटत होती.
शेवटी ताईने पालकांसोबत आमचं एक गेट टुगेदर ठेवलं. आम्ही आमची नाटुकली पालकांसमोर सादर केली आणि त्यानंतर खाणं पिणं झाले. पालकांची मते मांडून झाल्यावर ताईने आमच्यापैकी ४-५ जणांना आपला अनुभव व्यक्त करायला सांगितला. वर्गात कधीही न उत्तर देणारी मी त्या दिवशी भरभरून बोलले. या शिबिरातून केवळ नाटकच नव्हे तर अभ्यास करतानाही काही क्लृप्त्या कशा वापराव्या, आयुष्यातही कसे वागावे याचा परिपाठ शिकायला मिळाला होता. असे हे नाट्यशिबिर माझ्या आयुष्याला कलाटणी देणारे ठरले खरे.
4. वाचाल, तर वाचाल
वाचन आणि त्यातून मिळालेलं ज्ञान किती मोलाचं असतं याबाबत डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर सांगतात की, ‘वाचाल, तर वाचाल’. हाच विचार मनात घेऊन प्रत्येकाने आपल्या मनाला वाचनाची सवय लावली पाहिजे. ‘दिसामाजी काहीतरी लिहावे। प्रसंगी अखंडित वाचित जावे’ असा लेखन व वाचनाचा मंत्र समर्थ रामदास स्वामींनी सांगितला आहे. तुम्ही कोणत्याही ज्ञानशाखेचे विदयार्थी असू दया. आपल्या ज्ञानाला अदययावत ठेवण्यासाठी सतत वाचन हाच पर्याय आहे. जीवनातील कोणत्याही क्षेत्रात तुम्हाला यशस्वी व्हायचे असेल तर त्या क्षेत्रातील नवे नवे ज्ञान व माहिती आत्मसात करावी लागते. त्यासाठी का होईना प्रत्येकाने वाचलेच पाहिजे.
नानाविध पुस्तकांचे जो वाचन करतो, त्यांतील विचार समजून घेतो तो जीवनप्रवासात नेहमीच इतरांच्या पुढे जातो. वाचनामुळेच आपले व्यक्तिमत्त्व समृद्ध बनते. वाचनामुळेच आपली वैचारिक श्रीमंती वाढते. नवनवीन विचारांना स्फुरण मिळते. कल्पनाशक्ती तरल बनते. बहुश्रुत होण्यासाठी आपण सतत वाचलेच पाहिजे. ‘वाचनानंद’ हा एक वेगळाच अनुभव आहे. आपण वाचलेली माहिती केव्हा व कोठे उपयोगी पडेल ते सांगता येत नाही.
वाचलेल्या माहितीचे आदान-प्रदान केल्यास बऱ्याचदा नवीन मुद्देही मिळतात. विदयार्थी दशेत समजून घेऊन वाचनाची सवय मनाला लावली तर कोणताही अभ्यासविषय नक्कीच सुलभ वाटू लागतो. मन लावून अभ्यास केला तर यश नक्कीच मिळते. केवळ वरवरचे उथळ असे वाचन काहीही कामाचे नाही.
विदयार्थी दशेतच अभ्यासाबरोबरच अवांतर वाचनाची सवय मनाला लावल्यास आपले विचार प्रगल्भ होतात. प्रगल्भ विचारांमुळे भविष्यातील जीवनवाटचाल सुकर व यशस्वी होते.
माहिती तंत्रज्ञानाच्या युगात वेगवेगळ्या वेबसाईट्स्वर एका क्लिक् सरशी जगभरातल्या लेखकांची पुस्तके हव्या त्या भाषेत उपलब्ध होतात. अनेकजण ती आवडीने वाचतात. नवनवीन साईट्स्वर जाऊन माहिती मिळवतात. मिळवलेली माहिती ब्लॉग वा इतर सोशल मिडीयाद्वारे शेअरही करतात. म्हणूनच वाचनसंस्कृती लोप पावली नाही तर बदलत्या कालमान परिस्थितीनुसार वाचन संस्कृतीनेही आपली कूस बदलली असे वाटते. वाचनाची माध्यमे बदलली.
पूर्वीच्या पुस्तकांची जागा ई-बुक्सनी घेतली. छोट्या घरात पुस्तके ठेवायला जागा नाही हा अनेकांचा प्रश्न डिजिटल क्रांतीने, अनेक पुस्तकांच्या ऑनलाईन आवृत्त्यांनी खरोखरच सोडवला. संस्कृतात ‘वचने किम् दरिद्रता’ असे एक वचन आहे. बोलण्यात कंजुषी कशाला करावी असा त्याचा अर्थ आहे. ‘वचने’ या शब्दात (एक काना, एक मात्रेचा) बदल करून वाचन करण्यात कसली आली आहे कंजुषी असे म्हणायला हरकत नाही.
जे उपलब्ध होईल ते व्यक्तीने वाचून समजून घ्यावे. चौफेर अशा वाचनामुळेच तुमच्यात चतुरस्रता निर्माण होणार आहे. जीवनात यशस्वी होण्यासाठी प्रत्येकाने वाचन केलेच पाहिजे. विविधांगी व विधांगी वाचनामुळेच लेखनाची प्रवृत्ती प्रबळ होते. रसिकता वाढीस लागते. सहृदयता म्हणजेच दुसऱ्याच्या दुःखांची जाणीव असणाऱ्या संवेदनक्षम मनास खतपाणी मिळते.
5. झाड बोलू लागले तर…..
नमस्कार ! मी तुमचा मित्र, झाड बोलत आहे. पण तुम्ही खरेच माझे मित्र आहात का? तुम्हाला वाटेल मी असे का बोलत आहे? पण मी आज जे अनुभवत आहे ते तुम्हांला सांगावसे वाटले म्हणून हा प्रयत्न.
तुम्ही म्हणता ना झाडे मानवाचा मित्र आहेत. परंतु तुम्ही माझ्याबरोबर मित्रासारखे वागता का?
मी तुमच्या खूप उपयोगी पडतो. मी प्रत्येक सजीवाला नि:स्वार्थवृत्तीने काही ना काही देतच असतो. माझ्या सुगंधी फुलांनी तुमचे मन प्रफुल्लित होते. माझी गोड फळे चाखून तुम्ही किती खुश होता. मी इंधनासाठी, घरे बांधण्यासाठी लाकूड देतो. थकल्या भागल्या वाटसरूला शीतल छाया देतो. पक्ष्यांना माझ्यामुळे आश्रय मिळतो. प्राणी माझ्या सावलीत विश्रांती घेतात.
तुमच्या रोजच्या जीवनात उपयोगी पडणाऱ्या कागद, रबर, ब्रश, गोंद कितीतरी वस्तू माझ्यामुळे तुम्हाला उपलब्ध होतात. मध, औषधे तयार केली जातात. माझा प्रत्येक अवयव तुमच्या उपयोगी पडतो.
माझ्या मुळांमुळे जमिनीची धूप थांबते. माझी वाढ झाली तर पाऊस पडतो. पृथ्वीवर पर्जन्यवृष्टी झाल्याने सर्व सजीव तृप्त होतात. दुष्काळ आणि पूर दोन्ही आटोक्यात येतात. सर्व सजीवसृष्टीला जगण्यासाठी मी प्राणवायूचा पुरवठा करतो आणि मानवाला अपायकारक असणारा कार्बनडाय ऑ क्साइड वायू शोषून घेतो.
परंतु आता माझे महत्त्व तुम्ही विसरत चालले आहात. ‘वृक्षवल्ली आम्हा सोयरी वनचरी’ या ओळी आता फक्त पुस्तकातच राहिल्या आहेत. आजच्या गतिमान वैज्ञानिक युगात माझ्यावर तुम्ही आक्रमण करू लागला आहात. सिमेंट, काँक्रीटच्या इमारती उभारण्यासाठी, रस्ते दुरुस्ती करण्यासाठी, विकासाच्या नावाखाली तुम्ही मोठ्या प्रमाणात वृक्षतोड करत आहात. तुम्ही माझ्यावर कु-हाड चालवता तेव्हा मला खूप दुःख होते रे!
माझा संहार करू लागल्याने पावसाचे प्रमाण कमी झाले आहे. वातावरणात बदल होऊन उष्णतेचे प्रमाण वाढले आहे. जंगलातील प्राणी-पक्ष्यांची संख्या कमी होत चालली आहे. नदया कोरड्या झाल्या आहेत. शेतकऱ्यांचे आत्महत्यांचे प्रमाण वाढले आहे.
म्हणून मी तुम्हाला मन:पूर्वक विनंती करतो की मी नसलो तर तुमचे संपूर्ण जीवन रुक्ष होईल. सर्व सजीवसृष्टी संपुष्टात येईल. याचे दुष्परिणाम भावी पिढीला भोगावे लागतील. अनेक संकटांना सामोरे जावे लागेल.
पर्यावरणाचा हास थांबवण्यासाठी तुम्ही जेव्हा प्रयत्न करता, वृक्षारोपणाचे महत्त्व पटवून देता तेव्हा मला खूप आनंद होतो. निसर्गाबाबत तुमची स्वार्थी वृत्ती पाहून मला खंतही वाटते आणि तुमची काळजीही. पर्यावरणाची काळजी घ्या. निसर्ग संवर्धन करा. ती काळाची गरज आहे. आजूबाजूच्या परिसरात खूप झाडे लावा. त्यांची जोपासना करा. कारण मला रुजायला, फुलायला, वाढायला खूप काळ लागतो. बदलणारे निसर्गाचे चक्र पूर्ववत करण्याची जबाबदारी तुमच्यासारख्या सुजाण नागरिकांचीच आहे. मला जगवाल तर तुम्ही जगाल याचा विचार करण्याची वेळ आली आहे. माझ्या सहवासात राहून आनंदी, निरोगी रहा आणि दीर्घायुषी व्हा.
6. ‘मायबोलीचे मनोगत
‘झाडावरून प्राजक्त ओघळतो
त्याचा आवाज होत नाही
याचा अर्थ असा होत नाही
त्याला वेदना होत नाही’
मी मायबोली राजभाषा मराठी! तुम्हाला दिसतोय तो राजभाषेचा सोनेरी मुकुट, पण माझ्या मनीचे दुःख मात्र तुम्हाला दिसत नाही. माझ्या दयनीय अवस्थेचे रडगाणे सर्वचजण गातात. पण माझी स्थिती सुधारण्याचे उपाय मात्र योजले जात नाहीत.
तेराव्या शतकात देवी शारदेच्या दरबारातील एक मानकरी – माझा सुपुत्र – संत ज्ञानेश्वरांनी माझा पाया रचला. केवढा अभिमान वाटत असे त्यांना माझा! ‘माझा मराठाचि बोलु कौतुके, परि अमृतातेही पैजा जिंके’ या शब्दांत त्यांनी माझा गौरव केला. माझी कूस धन्य झाली.
खरे तर माझी जन्मदात्री गीर्वाण भाषा संस्कृत. तिच्याच उदरी माझा जन्म झाला. देवाने माझ्यासाठी महाराष्ट्राचा पाळणा केला. त्याला सहयाद्री व सातपुड्याची खेळणी लावली. कृष्णा-गोदेचा गोफ विणून पाळणा हलवायला दोरी बनवली. देवी रेणुकामाता व देवी तुळजाभवानी यांनी माझ्यासाठी पाळणा म्हटला. पुढे संत ज्ञानेश्वर, संत नामदेव, संत एकनाथ, संत तुकाराम, संत रामदास या संतांनी तर वामन पंडित, मुक्तेश्वर, मोरोपंत या पंडितांनी तसेच त्यानंतर शाहीर अमरशेख, शाहीर होनाजीबाळा यांनी मला समृद्ध केले.
मी जशी संत ज्ञानेश्वरांची, संत तुकारामांची तशी छत्रपती शिवरायांची आणि पेशव्यांच्या बाजीरावांची! जशी ज्योतीबा फुल्यांची तशी चाफेकर बंधूंची! मी लोकमान्य टिळक – गोपाळ गणेश आगरकरांची तशी बाबासाहेब आंबेडकरांची! जशी परक्या सत्तेविरुद्ध बंड पुकारणारी तशी क्रांतीच्या जयजयकाराला ज्ञानपीठावर गौरवित करणारी!
काळाबरोबर मी अनेक भाषाभगिनींना माझ्यात सामावून घेत गेले. दिसामासांनी मी वाढत होते. वि. स. खांडेकर, आचार्य अत्रे, केशवसुत, कुसुमाग्रज, पु. ल. देशपांडे, विंदा करंदीकर यांच्या बाळगुटीने मी बाळसे धरू लागले होते. म्हणूनच राजभाषेचा मानही मला मिळाला. किती आनंद झाला मला त्या दिवशी! पण हा आनंद अळवावरच्या पाण्यासारखाच निघाला.
माझ्याच सुपुत्रांनी मला दरिद्री केले. माझी अवस्था दयनीय झाली असे रडगाणे गात त्यांनी माझा अपप्रचारच केला. माझा वापर करणे त्यांना कमीपणाचे वाटते. आपल्या मुलांना मराठी शाळेत घालणे त्यांना मागासलेपणाचे लक्षण वाटते. मराठीच्या प्रचाराच्या गोष्टी करणारे हे महाभाग स्वत:च्या मुलांना व नातवांना मात्र इंग्रजी माध्यमाच्या शाळेत शिकायला पाठवतात. माझ्या विकासासाठी कसलेही प्रयत्न होताना दिसत नाहीत.
ज्या माझ्या सुपुत्रांनी मला वैभवशिखरावर पोहोचवले होते, त्याच सुपुत्रांच्या आजच्या राजकारणी वारसदारांनी मात्र मला देशोधडीला लावण्याचेच काम केले. आज माझ्यात दर्जेदार साहित्यनिर्मिती होत नाही, अशी ओरड होऊ लागली आहे. माझ्या माध्यमाच्या शाळा ओस पडून बंद पडू लागल्या आहेत. मी संपेन की काय अशी भीती व्यक्त केली जात आहे.
या सर्वांना मी ठणकावून सांगू इच्छिते की मी अशी-तशी संपणार नाही. ज्ञानदेवाने जिचा पाया इतका मजबूत रचला आहे ती मी अशी सहजा सहजी ढासळणार नाही. अर्थात माझं गतवैभव परत मिळवायला मला तुम्हा सर्वांच्या मदतीची गरज आहे. आज सारे ज्ञान-विज्ञान इंग्रजी भाषेत निर्माण होत आहे, संगणकाची भाषासुद्धा इंग्रजी आहे. तुम्हा सर्वांना माझी विनंती आहे की तुम्ही प्रत्येकाने परकीय भाषांतील ज्ञान-विज्ञान माझ्यात निर्माण करा.
रटाळ, लांबलचक माहिती लिहिलेली पुस्तके लिहिण्यापेक्षा रंगीत चित्रांनी युक्त मोजक्या शब्दांत माहिती लिहिलेली आकर्षक पुस्तके निर्माण करा. काळाप्रमाणे बदलायला शिका. नवीन नवीन बदल स्वीकारा. ‘जुने ते सर्वच चांगले व नवीन ते सर्वच वाईट’ असे समजू नका. संगणकात माझ्या भाषेत माहिती निर्माण करा. त्या दृष्टीने तंत्रज्ञान विकसित करा. मराठीतून बोलण्याची, शिकण्याची लाज बाळगू नका. मुख्य म्हणजे माझा अपप्रचार थांबवा.
मग बघा मला पुन्हा माझे गतवैभव प्राप्त होते की नाही?
Balbharti Maharashtra State Board Marathi Yuvakbharati 11th Digest व्याकरण पारिभाषिक शब्द Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.
पारिभाषिक शब्द :
विज्ञान-तंत्रज्ञान, उदयोग, कृषी, शिक्षण, प्रशासन, विधी, वाणिज्य, कला संस्कृती इत्यादी क्षेत्रांशी संबंधित संकल्पनांच्या प्रकटीकरणासाठी पारिभाषिक शब्दांचा उपयोग केला जातो. त्यांच्या वापरामुळे त्या-त्या क्षेत्रांमधील ज्ञानव्यवहार अधिक नेमका तसेच सुस्पष्ट होतो. त्यादृष्टीने पारिभाषिक शब्दांना अनन्यसाधारण महत्त्व असते. याठिकाणी तुमच्या माहितीसाठी काही महत्त्वाचे पारिभाषिक शब्द दिले आहेत.
| Academics | विदयाभ्यास |
| Elected | निर्वाचित |
| Administration | प्रशासन |
| Encyclopedia | विश्वकोश |
| Agenda | कार्यक्रम पत्रिका |
| Enrolment | नावनोंदणी |
| Auditor | लेखापरीक्षक |
| File | संचिका |
| Backlog | अनुशेष |
| Felicitation | गौरव |
| Barometer | वायुभारमापक |
| Foundation | प्रतिष्ठान |
| Barcode | दंडसंकेत |
| Gazette | राजपत्र |
| Broadband |
विस्तारित वहन |
| Geology | भूशास्त्र |
| Circular | परिपत्रक |
| Guest House | अतिथीगृह |
| Commissioner | आयुक्त |
| Guard of Honour | मानवंदना |
| Criticism | समीक्षा |
| Herald | अग्रदूत |
| Dean | अधिष्ठाता |
| Habitat | प्राकृतिक वसतिस्थान |
| Director | संचालक |
| Honorary | मानद, मानसेवी |
| Domain | अधिक्षेत्र |
| Hygiene | आरोग्यशास्त्र |
| Domicile | अधिवास |
| Iceberg |
हिमनग |
| Draft | मसुदा, धनाकर्ष |
| Incentive | प्रोत्साहनपर |
| Increment | वाढ |
| Recommendation | शिफारस |
| Industrialization | औदयोगिकीकरण |
| Rest House | विश्रामगृह |
| Journal | नियतकालिक |
| Runway | धावपट्टी |
| Jubilee | महोत्सव |
| Self defence | स्वसंरक्षण |
| Junction | महास्थानक |
| Senate | अधिसभा |
| Keep pending | प्रलंबित ठेवणे |
| Share Certificate | समभागपत्र |
| Keyboard | कळफलक |
| Superintendent | अधीक्षक |
| Kindergarten | बालकमंदिर |
| Symposium |
परिसंवाद |
| Labour welfare | कामगार कल्याण |
| Technician | तंत्रज्ञ |
| Land holder | भूधारक |
| Telecommunication | दूरसंपर्क |
| Lawyer | विधिज्ञ/वकील |
| Terminology | परिभाषा |
| Layout | आखणी, मांडणी |
| Thesis | प्रबंध |
| Meteorology | हवामानशास्त्र |
| Unbiased opinion | पूर्वग्रहविरहीत मत |
| Migration Certificate | स्थलांतर प्रमाणपत्र |
| Upgradation | उन्नयन |
| Minute book | कार्यवृत्त पुस्तक |
| Up to date | अदययावत |
| Motto | ब्रीदवाक्य |
| Utility | उपयुक्तता |
| Nationalism | राष्ट्रवाद |
| Vacancy |
रिक्त पद |
| Nervous System | चेतासंस्था |
| Validity | वैधता |
| Notification | अधिसूचना |
| Verification | पडताळणी |
| Noteworthy | उल्लेखनीय |
| Official | कार्यालयीन |
| Organisation | संघटना |
| Organic Farming | सेंद्रिय शेती |
| Paediatrician | बालरोगतज्ज्ञ |
| Pedestrian | पादचारी |
| Personal Assistant | स्वीय सहायक |
| Procession | मिरवणूक |
| Qualified | अर्हतापात्र |
| Quality Control | गुणवत्ता नियंत्रण |
| Quick Disposal | त्वरित निकाली काढणे |
| Quorum | गणसंख्या |
| Vocational School | व्यवसाय शिक्षण शाळा |
| Waiting list | प्रतीक्षासूची |
| World Record | विश्वविक्रम |
| Working Capital | खेळते भांडवल |
| Writ |
न्यायलेख |
| X-ray | क्ष-किरण |
| Xerox | नक्कलप्रत |
| Yard | आवार |
| Yearbook | संवत्सरिका |
| Zero Hour | शून्यकाळ |
| Zoologist | प्राणिशास्त्रज्ञ |
| Zone | परिमंडळ, विभाग |
| Reader | प्रपाठक, वाचक |
इंग्रजी आणि मराठी म्हणी
| 1. A bad workman always blames his tools नाचता येईना अंगण वाकडे |
| 2. Jack of all trades and master of none. एक ना धड भाराभर चिंध्या. |
| 3. No pains, no gains. कष्टाविण फळ नाही. |
| 4. Listen to people, but obey your conscious. ऐकावे जनाचे पण करावे मानाचे. |
| 5. A fig for the doctor when cured. गरज सरो नि वैदय मरो. |
| 6. Many a little makes a mickle. थेंबे थेंबे तळे साचे. |
| 7. An empty vessel makes much noise. उथळ पाण्याला खळखळाट फार |
| 8. Might is right. बळी तो कान पिळी. |
| 9. As you sow, so you reap. दाम करी काम. |
| 10. Money makes the mare go. पेराल तसे उगवेल. |
| 11. Necessity is the mother of invention. बुडत्याला काडीचा आधार. |
| 12. A drowning man will clutch at a straw. गरज ही शोधाची जननी आहे. |
| 13. Between two stools we come to the ground. नवी विटी नवे राज्य. |
| 14. New lords, new laws. दोन्ही घरचा पाहुणा उपाशी. |
| 15. No rose without a thorn. गर्जेल तो पडेल काय? |
| 16. Barking dogs seldom bite काट्यावाचून गुलाब नाही. |
| 17. Doctor after death जुने ते सोने. |
| 18. Old is gold. वरातीमागून घोडे. |
| 19. Out of sight, out of mind. चार दिवस सासूचे, चार दिवस सुनेचे. |
| 20. Every dogs has his day. दृष्टीआड सृष्टी. |
| 21. Too many cooks spoil the broth. घरोघरी मातीच्या चुली. |
| 22. Every house has its skeleton. बारा सुगरणी तरी आमटी आळणी. |
| 23. First come first served. हाजीर तो वजीर. |
| 24. Union is strength. एका हाताने टाळी वाजत नाही. |
| 25. It takes two to make a quarrel. एकी हेच बळ. |
| 26. Where there is a will, there is a way. इच्छा तेथे मार्ग. |
काही साहित्यिकांची टोपण नावे व पूर्ण नावे
| टोपणनाव | लेखक |
| मोरोपंत | मोरेश्वर रायाजी पराडकर |
| काव्यविहारी | धोंडो वामन गद्रे |
| लोकहितवादी | गोपाळ हरी देशमुख |
| यशवंत | यशवंत दिनकर पेंढरकर |
| रे. टिळक | नारायण वामन टिळक |
| अनिल |
आत्माराम रावजी देशपांडे |
| केशवसुत | कृष्णाजी केशव दामले |
| विभावरी शिरुरकर | मालतीबाई विश्राम बेडेकर |
| माधवानुज | काशीनाथ हरी मोडक |
| राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज | माणिक बंडोजी ठाकूर |
| बी | नारायण मुरलीधर गुप्ते |
| मनमोहन | गोपाळ नरहर नातू |
| नाथमाधव | द्वारकानाथ माधवराव पितळे |
| बी. रघुनाथ | भगवान रघुनाथ कुळकर्णी |
| बाळकराम (नाटक) गोविंदाग्रज (कविता) | राम गणेश गडकरी |
| अमरशेख | शेख महबूब हसन |
| बालकवी | त्र्यंबक बापूजी ठोमरे |
| आरती प्रभु | चिंतामण त्र्यंबक खानोलकर |
| गिरीश | शंकर केशव कानेटकर |
| चारुता सागर |
दिनकर दत्तात्रय भोसले |
| माधव ज्युलियन | माधव त्रिंबक पटवर्धन |
| दया पवार | दगडू मारुती पवार |
| विनोबा | विनायक नरहर भावे |
| ग्रेस | माणिक सितारामपंत गोडघाटे |
| कुंजविहारी | हरिहर गुरुनाथ कुळकर्णी |
| प्रेमानंद गज्वी | आनंद शंकर गजभिये |
| अज्ञातवासी | दिनकर गंगाधर केळकर |
| पठे बापूराव | श्रीधर कृष्णाजी कुळकर्णी |
| ठणठणपाळ | जयवंत द्वारकानाथ दळवी |
काही साहित्यिक व त्यांच्या प्रसिद्ध रचना
| साहित्यिकाचे नाव | पुस्तक |
| लक्ष्मीबाई टिळक | स्मृतिचित्रे |
| श्री. म. माटे | उपेक्षितांचे अंतरंग |
| श्री. ज. जोशी | आनंदीगोपाळ |
| वि. वा. शिरवाडकर | नटसम्राट |
| विश्राम बेडेकर | रणांगण |
| गोदावरी परुळेकर | जेव्हा माणूस जागा होतो |
| वसंत कानेटकर | रायगडाला जेव्हा जाग येते |
| जी. ए. कुलकर्णी | काजळमाया |
| गंगाधर गाडगीळ |
एका मुंगीचे महाभारत |
| ना. सं. इनामदार | राऊ |
| श्री. ना. पेंडसे | रथचक्र |
| गो. नी. दांडेकर | पडघवली |
| विंदा करंदीकर | अष्टदर्शने |
| अण्णाभाऊ साठे | फकिरा |
| शंकरराव खरात | तराळ अंतराळ |
| शांता शेळके | चौघीजणी |
| महेश एलकुंचवार | वाडा चिरेबंदी |
| किरण नगरकर | सात सक्कं त्रेचाळीस |
| प्र. ई. सोनकांबळे | आठवणींचे पक्षी |
| अनिल अवचट | माणसं |
| नारायण सुर्वे | माझे विदयापीठ |
| सुनीता देशपांडे | आहे मनोहर तरी |
| व्यंकटेश माडगूळकर | बनगरवाडी |
| द. मा. मिरासदार | मिरासदारी |
| रणजित देसाई | स्वामी |
| मंगेश पाडगांवकर | सलाम |
| मारुती चितमपल्ली | पक्षी जाय दिगंतरा |
| नरहर कुरुंदकर | धार आणि काठ |
| मधु मंगेश कर्णिक | माहिमची खाडी |
| आनंद यादव |
झोंबी |
| दया पवार | बलुतं |
| लक्ष्मण माने | उपरा |
| रंगनाथ पठारे | ताम्रपट |
| नरेंद्र जाधव | आमचा बाप आन् आम्ही |
| लक्ष्मण गायकवाड | उचल्या |
| उत्तम कांबळे | आई समजून घेताना |
| अरुणा ढेरे | कृष्णकिनारा |
| विश्वास पाटील | पानिपत |
| राजन गवस | तणकट |
| सदानंद देशमुख | बारोमास |
| किशोर शांताबाई काळे | कोल्हाट्याचं पोर |
| भालचंद्र नेमाडे | कोसला |
ज्ञानपीठ पुरस्कारप्राप्त मराठी साहित्यिक
| साहित्यिकाचे नाव |
| विष्णु सखाराम खांडेकर |
| विष्णू वामन शिरवाडकर (कुसुमाग्रज) |
| गोविंद विनायक करंदीकर (विंदा करंदीकर) |
| भालचंद्र वनाजी नेमाडे |
Balbharti Maharashtra State Board Marathi Yuvakbharati 11th Digest व्याकरण गटात न बसणारा शब्द Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.
11th Marathi Book Answers व्याकरण गटात न बसणारा शब्द Additional Important Questions and Answers
गटात न बसणारा शब्द
प्रश्न 1.
नामांकित, कीर्तिमान, कुविख्यात, सर्वज्ञात
उत्तर :
कुविख्यात
प्रश्न 2.
वात, जलद, मेघ, घन
उत्तर :
वात
प्रश्न 3.
सटासट, कटकट, वटवट, झटपट
उत्तर :
सटासट
प्रश्न 4.
अपमान, दुर्लक्ष, निष्काळजी, आदर
उत्तर :
अपमान
प्रश्न 5.
सौदामिनी, प्रकाश, दिप्ती, तेज
उत्तर :
सौदामिनी
प्रश्न 6.
त्याला, त्याचा, तुझा, आणि
उत्तर :
आणि
प्रश्न 7.
संभाषण, भाषण, चर्चा, संवाद
उत्तर : भाषण
प्रश्न 8.
गुजरात, महाराष्ट्र, मुंबई, कर्नाटक
उत्तर :
मुंबई
प्रश्न 9.
फूल, पान, खोड, मासा
उत्तर :
मासा
प्रश्न 10.
पृथ्वी, धरणी, वसुधा, समिधा
उत्तर :
समिधा
प्रश्न 11.
देवूळ, मंदिर, देवालय, देव
उत्तर :
देव
प्रश्न 12.
कर्ण, डोळा, नयन, नेत्र
उत्तर :
कर्ण
प्रश्न 13.
पर्वत, नग, नभ, गिरी
उत्तर :
नभ
प्रश्न 14.
हात, पद, कर, हस्त
उत्तर :
पद
प्रश्न 15.
दैत्य, दानव, राक्षस, सुर
उत्तर :
सुर
प्रश्न 16.
नवल, संकोच, आश्चर्य, विस्मय
उत्तर :
संकोच
प्रश्न 17.
युद्ध, समर, संगम, लढाई
उत्तर :
संगम
प्रश्न 18.
वणवा, वन, जंगल, अरण्य
उत्तर :
वणवा
प्रश्न 19.
शत्रू, वैरी, दुष्मन, दोस्त
उत्तर :
दोस्त
प्रश्न 20.
पिता, वडील, भ्राता, जनक
उत्तर :
भ्राता
Balbharti Maharashtra State Board Marathi Yuvakbharati 11th Digest व्याकरण विरामचिन्हे Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.
विरामचिन्हे प्रास्ताविकः
आपल्या बोलण्याचा आशय ऐकणाऱ्याला चांगल्या रीतीने समजावा म्हणून आवाजाच्या चढ-उताराबरोबरच एखाद दुसऱ्या ठिकाणी आपण काही क्षण थांबतो या थांबण्यालाच ‘विराम’ असे म्हणतात.
बोलण्यातील विराम लेखनात निरनिराळ्या चिन्हांनी दर्शविला जातो. अशा लेखनातील विविध चिन्हांना ‘विरामचिन्हे’ असे म्हणतात.
विरामचिन्हांमुळे वाक्य कोठे संपले, कोठे सुरू झाले की अपूर्ण आहे अशा विविध गोष्टी आपणास समजतात. म्हणूनच विरामचिन्हांना लेखनात अत्यंत महत्त्व आहे.
विरामचिन्हे दोन प्रकारची आहेत.
विराम दर्शवणारी :
अर्थबोध करणारी :
11th Marathi Book Answers व्याकरण विरामचिन्हे Additional Important Questions and Answers
1. खालील वाक्यांत योग्य त्या ठिकाणी विरामचिन्हे देऊन वाक्ये पुन्हा लिहा.
प्रश्न 1.
सर पोराचं लग्न हाय यायला पाहिजे.
उत्तर :
“सर, पोराचं लग्न हाय. यायला पाहिजे.”
प्रश्न 2.
ते म्हणाले गेले दोन दिवस मेघदूत वाचत होतो.
उत्तर :
ते म्हणाले, “गेले दोन दिवस, ‘मेघदूत’ वाचत होतो.”
प्रश्न 3.
मी सोपानदेवांना म्हणालो अहो हे बावनकशी सोने आहे
उत्तर :
मी सोपानदेवांना म्हणालो, “अहो, हे बावनकशी सोने आहे!”
प्रश्न 4.
वडील सहा आठ महिने दौऱ्यावर
उत्तर :
वडील सहा-आठ महिने दौऱ्यावर.
प्रश्न 5.
ड्रायव्हरनं गाडी सुरू केली आणि विचारलं कुठे जायचं
उत्तर :
ड्रायव्हरनं गाडी सुरू केली आणि विचारलं, “कुठे जायचं?”
2. पुढील वाक्यांत योग्य विरामचिन्हांचा पर्याय निवडून वाक्ये पुन्हा लिहा.
प्रश्न 1.
रसिकहो वहिानींचा सल्ला या कार्यक्रमाचा आजचा शेवटचा प्रयोग.
पर्याय :
(अ) उद्गारवाचक चिन्ह, एकेरी अवतरण
(आ) प्रश्नचिन्ह, उद्गारवाचक चिन्ह
(इ) दुहेरी अवतरण चिन्ह, स्वल्पविराम
उत्तर :
(अ) उद्गारवाचक चिन्ह, एकेरी अवतरण (रसिकहो! ‘वहिनींचा सल्ला’ या कार्यक्रमाचा आजचा शेवटचा प्रयोग)
प्रश्न 2.
पायच होऊ देत आता घट्ट मजबूत पोलादी पर्याय :
(अ) प्रश्नचिन्ह, लोपचिन्ह
(आ) स्वल्पविराम, अर्धविराम
(इ) लोपचिन्ह, स्वल्पविराम
उत्तर :
पर्याय : (इ) लोपचिन्ह, स्वल्पविराम (पायच होऊ देत आता… घट्ट, मजबूत, पोलादी)
प्रश्न 3.
जी ए कुलकर्त्यांचा एखादा कथासंग्रह तुम्ही वाचला आहे काय पर्याय :
(अ) स्वल्पविराम, अर्धविराम
(आ) पूर्णविराम, प्रश्नचिन्ह
(इ) अपूर्णविराम, अवग्रहचिन्ह
उत्तर :
(आ) पूर्णविराम, प्रश्नचिन्ह (जी. ए. कुलकर्त्यांचा एखादा कथासंग्रह तुम्ही वाचला आहे काय?)
Balbharti Maharashtra State Board Marathi Yuvakbharati 11th Digest व्याकरण शब्दांच्या जाती Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.
शब्दांच्या जाती
11th Marathi Book Answers व्याकरण शब्दांच्या जाती Additional Important Questions and Answers
1. अधोरेखित केलेल्या शब्दांच्या जाती ओळखा.
प्रश्न 1.
उषावहिनींनी एकशेबावन्नाव्यांदा आरशात पाहिलं.
उत्तरः
उषावहिनी – विशेषनाम
प्रश्न 2.
तो कधी खाली पडत नाही.
उत्तरः
तो – सर्वनाम
प्रश्न 3.
काही पुस्तकं आपल्याला झपाटून टाकतात.
उत्तरः
पुस्तकं – सामान्यनाम
प्रश्न 4.
त्यात सहानुभूतीचा आणि कारुण्याचा ओलावा ओथंबलेला आहे.
उत्तरः
आणि – उभयान्वयी अव्यय
प्रश्न 5.
माझा एक कलावंत मित्र एका अपघातात मरण पावला होता.
उत्तरः
माझा – सार्वनामिक विशेषण
प्रश्न 6.
पुष्कळशी त्यांच्याबरोबर गेली.
उत्तरः
पुष्कळशी – क्रियाविशेषण अव्यय
प्रश्न 7.
अगदी पहिली आठवण अशी, की आपणास दुपट्यात घट्ट गंडाळून ठेवले आहे.
उत्तरः
की – उभयान्वयी अव्यय
प्रश्न 8.
तिथे संवाद नसतो.
उत्तरः
तिथे – क्रियाविशेषण अव्यय
प्रश्न 9.
उषावहिनींनी घड्याळाकडे पाहिलं.
उत्तरः
कडे – शब्दयोगी अव्यय
प्रश्न 10.
मोहरीएवढ्या बिजापासून प्रचंड अश्वत्थ वृक्ष उभा रहावा तशी ही कादंबरी वाढत गेली.
उत्तरः
पासून – शब्दयोगी अव्यय
प्रश्न 11.
अलंकारामुळे कवितेला सौंदर्य प्राप्त होते.
उत्तरः
सौंदर्य – भाववाचक नाम
प्रश्न 12.
हे हायस्कूल शंभर वर्षांवर जुनं आहे.
उत्तरः
शंभर – संख्यावाचक विशेषण
प्रश्न 13.
कुत्रा आपले शेपूट इमानीपणाच्या भावनेने हलवतो.
उत्तरः
इमानीपणाच्या – गुणवाचक विशेषण
प्रश्न 14.
त्याच्या वाचनाचा वेग उत्तम होता.
उत्तरः
उत्तम – विशेषण
प्रश्न 15.
समाधानी चर्येनं मामू स्टुलावरून खाली उतरतो.
उत्तरः
समाधानी – भाववाचक नाम
प्रश्न 16.
मामूनं केलेल्या कष्टमय चाकरीचं फळ म्हणून असेल, पण त्याची सगळीच मुलं गुणवान निघालीत.
उत्तरः
पण – उभयान्वयी अव्यय
प्रश्न 17.
ड्रायव्हर वर आला.
उत्तरः
वर – क्रियाविशेषण अव्यय
प्रश्न 18.
शीऽ, ही कसली साडी?
उत्तरः
शी – केवलप्रयोगी अव्यय
2. सूचनेनुसार सोडवा.
प्रश्न 1.
निशाने सर्व सूत्रे आपल्या हातात घेतली. (क्रियापदाचा प्रकार ओळखा) – ………………………………
उत्तरः
सकर्मक क्रियापद
प्रश्न 2.
भूमीवरही फार मोठा भार पडू लागला. (क्रियापदाचा प्रकार ओळखा) – ………………………………
उत्तरः
संयुक्त क्रियापद
Balbharti Maharashtra State Board Bookkeeping and Accountancy 11th Solutions Chapter 9 Final Accounts of a Proprietary Concern Textbook Exercise Questions and Answers.
1. Answer in One Sentence.
Question 1.
What is Trading Account?
Answer:
An account in which direct expenses are compared with direct incomes to find out gross profit or gross loss for a given period is known as Trading Account.
Question 2.
What do you mean by Profit and Loss Account?
Answer:
An account in which indirect expenses are compared with indirect incomes to find out net profit or net loss for a given period is known as the Profit and Loss Account.
Question 3.
Why Balance Sheet is prepared?
Answer:
The balance sheet is prepared to ascertain the financial position of the business on a specific date usually at the end of the accounting year.
Question 4.
State the meaning of Final Accounts.
Answer:
Final Accounts are the group of Trading Account, Profit and loss account and Balance sheet prepared to know the results of business for a given period.
Question 5.
What is Net Profit?
Answer:
When the total credit side of Profit and Loss A/c is greater than the total of debit side, it indicates credit balance which is known as net profit.
Question 6.
What do you mean by Gross Profit?
Answer:
When the total credit side of Trading A/c is greater than the total of debit side, it indicates credit balance, which is called gross profit.
Question 7.
State the meaning of Accrued Income?
Answer:
Income that is due and accumulated but not yet actually received during the current accounting year is called accrued income.
Question 8.
State the meaning of Outstanding Expenses?
Answer:
The expenses which are incurred in the current year, but not paid partly or fully during the current accounting year are termed as outstanding expenses.
Question 9.
What is Depreciation?
Answer:
Depreciation means a continuous reduction in the value of property or asset due to wear and tear, accident, fall in the market price, the passage of time, etc.
Question 10.
What do you mean by Prepaid Expenses?
Answer:
The expense which is paid in advance before they are due for payment is called prepaid expenses.
2. Give a word, term, or phrase which can substitute each of the following statements:
Question 1.
Expenses are paid before it is due.
Answer:
Prepaid Expenses
Question 2.
Income due but not yet received.
Answer:
Accrued Income
Question 3.
Carriage paid on the sale of goods.
Answer:
Carriage Outwards
Question 4.
Statement of Assets and liabilities.
Answer:
Balance Sheet
Question 5.
Account prepared to know Net Profit or Net loss.
Answer:
Profit and Loss A/c
Question 6.
Value of goods remaining unsold at the end of the year.
Answer:
Closing Stock
Question 7.
The provision was made to compensate the loss on account of likely debts.
Answer:
Provision for Bad and Doubtful Debts
Question 8.
The accounts are prepared at the end of the accounting year to know the profit or loss and financial position of the business.
Answer:
Final Accounts
Question 9.
An amount spent on promoting the sale of goods.
Answer:
Selling Expenses
Question 10.
Additional information is provided below the Trial Balance.
Answer:
Adjustments
3. Select the most appropriate alternatives given below and rewrite the sentence:
Question 1.
_____________ is excess of assets over liabilities.
(a) Goodwill
(b) Capital
(c) Investments
(d) Drawings
Answer:
(b) Capital
Question 2.
Discount earned is transferred to credit side of _____________ account.
(a) Current
(b) Profit and Loss
(c) Trading
(d) Capital
Answer:
(b) Profit and Loss
Question 3.
_____________ is a statement which shows the financial position of business on a specific date.
(a) Trading Account
(b) Trial Balance
(c) Profit and Loss A/c
(d) Balance Sheet
Answer:
(d) Balance Sheet
Question 4.
Outstanding expenses are shown on the _____________ side of Balance sheet.
(a) Assets
(b) Liability
(c) Both
(d) None of these
Answer:
(b) Liability
Question 5.
Interest on Drawing is credited to _____________ Account.
(a) Trading
(b) Profit and Loss
(c) Capital
(d) All
Answer:
(b) Profit and Loss
Question 6.
Debit balance of Trading Account means _____________
(a) Gross Loss
(b) Net Loss
(c) Net Profit
(d) Gross Profit
Answer:
(a) Gross Loss
Question 7.
Carriage Inward is debited to _____________ Account.
(a) Trading
(b) Profit and Loss
(c) Capital
(d) Bank
Answer:
(a) Trading
Question 8.
Excess of credit over to debit in Profit and Loss A/c indicates _____________
(a) Net Profit
(b) Gross Profit
(c) Gross Loss
(d) Net Loss
Answer:
(a) Net Profit
Question 9.
Closing stock is always valued at cost or market price which is _____________
(a) more
(b) less
(c) zero
(d) equal
Answer:
(b) less
Question 10.
When specific date is not given, in that case interest on drawings is charged for _____________ month.
(a) Four
(b) Six
(c) Eight
(d) Nine
Answer:
(b) Six
4. State True or False with reasons:
Question 1.
In every adjustment at least there are three effects.
Answer:
This statement is False.
There are at least two effects in every adjustment of final accounts.
Question 2.
Every item of Trial Balance has only one effect.
Answer:
This statement is True.
Every transaction is recorded through journal or subsidiary books with the principle of the double-entry book-keeping system. Journal and subsidiary books are posted to the ledger account and trial balance is prepared from the balances of the ledger so there are already two effects passed. So every item of Trial Balance has only one effect.
Question 3.
Income due but not received is a liability.
Answer:
This statement is False.
Income due but not received is an Asset and not a liability.
Question 4.
Goodwill is not a fictitious asset.
Answer:
This statement is True.
Goodwill is the reputation or name and fame of a business organization in the market. It is the money value of a business reputation earned by a business. It is an intangible asset.
Fictitious assets are created by accounting entry in the books of accounts it doesn’t have any realizable value.
E.g.: Share issue expenses.
Question 5.
The credit balance of the Profit & Loss account shows a net profit.
Answer:
This statement is True.
The credit side of profit and loss A/c represents incomes when the credit side is greater than the debit side (expenses) it shows the Net Profit of the year.
5. Fill in the blanks:
Question 1.
Gross Profit is transferred to _____________ account.
Answer:
Profit and Loss A/c
Question 2.
Debit Balance of Trading Account indicates _____________
Answer:
Gross Loss
Question 3.
Income Receivable appears on _____________ side of Balance Sheet.
Answer:
Asset
Question 4.
Interest on Bank Loan is debited to _____________ A/c.
Answer:
Profit and Loss A/c
Question 5.
Profit and Loss account is prepared to find out _____________ results of the business.
Answer:
Net Working
Question 6.
All indirect/operating expenses are transferred to _____________ account.
Answer:
Profit and Loss A/c
Question 7.
Interest of proprietor’s drawing is credited to _____________ account.
Answer:
Profit and Loss A/c
Question 8.
An excess of debit over credit in the Profit & Loss A/c represents the _____________
Answer:
Net Loss
Question 9.
All direct expenses are transferred to _____________ account.
Answer:
Trading A/c
Question 10.
Balance Sheet is _____________ of assets & liabilities.
Answer:
Statement
6. Find the odd one:
Question 1.
Rent, Salary, Insurance, Plant, and Machinery.
Answer:
Plant and Machinery
Question 2.
Purchases, Closing stock, Debtors, Factory Rent.
Answer:
Question 3.
Capital, Bills Payable, Debtors, Outstanding wages.
Answer:
Debtors
Question 4.
Advertisement, Travelling Expenses, Factory Rent, Insurance.
Answer:
Factory Rent
Question 5.
Cash in Hand, Debtors, Outstanding Income, Reserve for Doubtful Debts.
Answer:
Reserve for Doubtful Debts
7. Do you agree or disagree with the following statements:
Question 1.
Reserve for bad debts is created by debiting Profit and Loss Account.
Answer:
Agree
Question 2.
A balance Sheet is a statement as well as an account.
Answer:
Disagree
Question 3.
Indirect Expenses are debited to Trading Account.
Answer:
Disagree
Question 4.
Bank Overdraft is treated as an Internal Liability.
Answer:
Disagree
Question 5.
Capital is excess of Liabilities over Assets.
Answer:
Disagree
8. Correct and Rewrite the following statements:
Question 1.
The balancing figure of the Trading Account is Net Profit or Net Loss.
Answer:
The balancing figure of the Trading Account is Gross Profit or Gross Loss.
Question 2.
All direct expenses are debited to the Profit and Loss Account.
Answer:
All direct expenses are debited to Trading Account.
Question 3.
When the credit side of the Profit and Loss Account is greater than the debit side, it is called Net Loss.
Answer:
When the credit side of the Profit and Loss account is greater than the debit side, it is called Net Profit.
Question 4.
Capital A/c……………..Dr.
To Profit and Loss Account
(Being Net Profit transferred to Capital A/c)
Answer:
Profit and Loss Account…………….Dr.
To Capital A/c
(Being Net Profit transferred to Capital A/c)
Question 5.
Trading A/c……………Dr.
To Sales A/c
(Being Sales transferred to Trading A/c)
Answer:
Sales A/c…………Dr
To Trading A/c
(Being sales transferred to Trading A/c)
9. Calculate the following.
Question 1.
Calculate the Capital
Solution:
Capital = Assets – Liabilities
= ₹ 1,00,000 – ₹ 39,950
= ₹ 60,050
Question 2.
The machinery of ₹ 35,500 is purchased on 1st July 2018 and on the same day ₹ 4,500 are spent on the installation of the Machinery. The proprietor has decided to Depreciate Machinery at the rate of 7% p.a. Calculate the amount of depreciation, assuming that accounting year is ending on 31st March every year.
Solution:
Cost of Machinery = Purchase Price + Installation Charges
= 35,500 + 4,500
= ₹ 40,000
Depreciation for 9 months = 40,000 × \(\frac{7}{100} \times \frac{9}{12}\) = ₹ 2,100
Question 3.
Mr. Pramod borrowed a Loan from the State Bank of India ₹ 3,50,000 on 1st Oct. 2018 at the rate of interest of 12% p.a. Calculate the Interest on a bank loan for the year 2018-19, assuming that the financial year-end on 31st March every year.
Solution:
Interest on Bank loan for 6 months = 3,50,000 × \(\frac{12}{100} \times \frac{6}{12}\) = ₹ 21,000
Question 4.
Annual Insurance Premium ₹ 8,000 is paid on 1st Dec 2018. Calculate the amount of Insurance Premium for the accounting year ending on 31st March 2019.
Solution:
Annual Insurance Premium for 12 months = ₹ 8,000
Less: Prepaid for 8 months = ₹ 5,333
Insurance for 4 months (01.12.18 to 31.03.19) = ₹ 2,667
Question 5.
Calculate the Gross Profit/Gross Loss
Purchases A/c ₹ 15,500, Sales A/c ₹ 30,000, Carriage Inward ₹ 1,200, Opening Stock ₹ 5,000, Purchases Returns ₹ 500, Closing Stock ₹ 18,000
Solution:
Cost of Goods Sold = Opening Stock + Purchases – Purchases Returns + Carriage Inward – Closing Stock
= 5,000 + 15,500 – 500 + 1,200 – 18,000
= ₹ 3,200
Gross Profit = Sales – Cost of goods sold
= 30,000 – 3,200
= ₹ 26,800
Practical Problems
Question 1.
From the following Balances of Jayashri Traders, you are required to prepare Trading Account for the year ended 31/03/2019.
Solution:
In the books of Jayashri Traders
Question 2.
Prepare Profit and Loss Account of Sanjay Brothers for the year ended 31st March 2018 from the following balances.
1. Bank charges ₹ 22,000
2. Interest (Cr.) ₹ 16,000
3. Sundry expenses ₹ 42,000
4. Insurance ₹ 35,000
5. Salaries ₹ 40,000
6. Rates and Taxes ₹ 13,000
7. Postage ₹ 8,000
8. Advertisement ₹ 40,000
9. Rent paid ₹ 32,000
10. Bad debts ₹ 10,000
11. Commission (Cr) ₹ 17,500
12. Printing & Stationery ₹ 21,000
13. Loss by fire ₹ 18,000
14. Discount (Dr) ₹ 23,000
15. Discount (Cr) ₹ 37,000
16. Misc. Income ₹ 14,000
17. Depreciation ₹ 34,000
18. Carriage Outwards ₹ 60,000
19. Godown Expenses ₹ 40,000
Note: Gross Profit ₹ 4,07,500
Solution:
In the books of the Sanjay Brothers.
Question 3.
From the following Trial Balance of Sanjiv & Sons. Prepare Trading Account and Profit & Loss Account for the year ending on 31st March 2019 and a Balance Sheet as on that date.
Additional information:
1. Closing stock on 31st March 2019, was at cost ₹ 60,000 and Market Price ₹ 70,000.
2. Outstanding expenses: Wages ₹ 4,000, Salary ₹ 2,400
3. Provide depreciation at 10% on Motor Van and 5% on Furniture.
4. Write off ₹ 2,000 for bad debts and create R.D.D. at 5% on debtors.
5. Provide 10% p.a. interest on capital.
Solution:
In the books of Sanjiv & Sons
Balance Sheet as of 31st March, 2019
Question 4.
From the following Trial Balance of Nandini & Co. as of 31st March 2019. Prepare Final Accounts after considering the adjustments given below.
Adjustments:
1. Closing stock valued at ₹ 1,00,000.
2. Write off ₹ 2,000 as bad debts and create a provision for doubtful debts @ 5% on Sundry Debtor.
3. Depreciate Machinery by 10% p.a. and Loose Tools is valued at ₹ 1,00,000.
4. Charge Interest on Capital @ 2% p.a.
Solution:
In the books of Nandini & Co.
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 5.
Prepare Final accounts of Abdul Traders for the year ending 31st March 2019 with the help of the following Trial Balance and Adjustments.
Trial Balance as of 31st March 2019.
Adjustments:
1. Closing stock valued at ₹ 89,600
2. Outstanding expenses Salaries ₹ 2,000, Wages ₹ 4,000
3. Charge depreciation on Machinery @ 10%
4. Bad debts are written off ₹ 2,000 and create a provision for bad and doubtful debts 5% on Sundry Debtors.
Solution:
In the books of Abdul Traders.
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 6.
Following is the Trial Balance of Geeta Enterprises. You are required to prepare a Trading and Profit & Loss Account for the year ended 31st March 2019 and the Balance Sheet as of that date after taking into account the additional information provided to you.
Trial Balance as of 31st March, 2019
Additional information:
1. Closing stock of goods on 31st March 2019 valued at ₹ 7,100 at cost price and ₹ 7,500/- as market price.
2. Travelling expenses include ₹ 125 spent on personal traveling.
3. ₹ 175 is to be written off as bad debts which were due from Mr. Ashok, a debtor, and 5% R.D.D. is to be maintained on debtors.
4. Reserve for discount on debtors as well as on creditors is to be maintained at 2% and 3% respectively.
5. Provide 10% depreciation on Plant & Machinery and Furniture.
Solution:
In the books of Geeta Enterprises.
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 7.
Following are the closing ledger balances of Deepak & Co. Prepare Trading Account and Profit & Loss Account for the year ended 31st March 2019 and Balance sheet as of that date.
Ledger Balances of Mr. Deepak and Co. as of 31st March, 2019
Adjustments:
1. Closing stock was valued at ₹ 60,000
2. An amount of ₹ 3,000 is still to be received on account of commission.
3. Provision for discount on debtors and Provision for discount on Creditors are to be created 2% and 3% respectively.
4. Amount of Furniture is to reduce by ₹ 4,500 and Building by 10%.
5. Outstanding expenses Salaries ₹ 4,500 and Wages ₹ 1,500.
Solution:
In the books of Deepak & Co.
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 8.
Following is the Trial Balance extracted from the books of Raju Traders. You are required to prepare Trading A/c, Profit & Loss A/c for the year ending on 31st March 2019 and Balance Sheet as of that date after Considering the additional information given below.
Trial Balance as of 31st March 2019
Adjustments:
1. Closing stock is valued at ₹ 40,000 at Cost Price and ₹ 44,000 as Market Price.
2. Provide Depreciation on Plant & Machinery, Furniture, Computers @ 5%, 10%, 15% respectively.
3. Salaries are paid for 10 months only.
4. Further Bad debts amounted to ₹ 400 and provide 10% R.D.D. on Sundry Debtors.
5. Advertisement is paid for 2 years.
Solution:
In the books of Raju Traders.
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 9.
From the following Trial Balance of Shradha Enterprises, you are required to prepare Final Accounts for the year ending on 31st March 2019.
Trial Balance as of 31st March 2019
Adjustments:
1. Insurance is prepaid to the extent of ₹ 2,250
2. Closing stock is valued at ₹ 3,80,000 Cost price and ₹ 4,00,000 as Market price.
3. Outstanding Expenses are Wages ₹ 6,000 and Rent ₹ 5,000
4. Write off further had debts ₹ 1,500 and provide 5% Reserve for doubtful debts.
5. Depreciation on Furniture and Plant & Machinery at 10% p.a. and on Freehold Premises at 15% p.a.
Solution:
In the books of Shradha Enterprises
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 10.
From the following Trial Balance of Ayub & Co. as of 31st March 2019, you are required to prepare Trading Account, Profit and Loss Account for the year ending 31st March 2019, and Balance Sheet as of that date after making necessary adjustments.
Trial Balance as of 31st March 2019
Adjustments:
1. Stock on hand on 31st March 2019 valued at ₹ 60,000
2. Rent amounting to ₹ 600 Prepaid.
3. Bad Debts ₹ 600 and create a Provision for Doubtful Debts 5%
4. Depreciation on Plant & Machinery by 10% and Furniture is valued at ₹ 4,500
5. Outstanding Salaries ₹ 900
Solution:
In the books of Ayub and Co.
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 11.
From the following Trial Balance of Rajnish & Sons and the additional information given below prepare Trading & Profit and Loss Account for the year ending on 31st March 2018 and Balance Sheet as on that date.
Trial Balance as of 31st March 2018
Adjustments:
1. Closing Stock valued at ₹ 3,00,000 cost price and ₹ 3,20,000 at Market price.
2. Salaries were paid for 10 months only.
3. Insurance is paid for one year ending on 30.06.2018
4. One of the debtors Mr. Amit became insolvent, from whom ₹ 10,000 was not received.
5. 5% R.D.D. is to be maintained on Debtors.
6. Depreciate Machinery & Furniture @ 10% and 5% respectively.
Solution:
In the books of Rajnish & Sons
Balance Sheet as of 31st March 2018
Question 12.
From the following Trial Balance of John & Sons, you are required to prepare Trading Account, Profit and Loss Account for the year ending 31st March 2019 and Balance Sheet as of that date.
Trial Balance as of 31st March 2019
Adjustments:
1. Closing Stock ₹ 27,000
2. Charge Depreciation on Machinery and Motor car @ 10% and 5% respectively.
3. Create R.D.D. 5% on Sundry Debtors
4. Interest on Drawings @ 5% p.a.
5. Create Discount on Sundry Creditors 3%
6. Advertisement ₹ 1,000 is prepaid.
7. Outstanding Rent ₹ 1,500
Solution:
In the books of John and Sons
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 13.
From the following Trial Balance of Pushkraj, you are required to prepare Trading Account and Profit and Loss Account for the year ended 31st March 2019 and Balance Sheet as of that date.
Trial Balance as of 31st March 2019
Adjustments:
1. Stock on 31st March 2019 was valued at ₹ 28,000
2. Create a Provision for doubtful debts on Sundry Debtors @ 5%
3. Depreciate Motor car by 5% p.a. and Machinery by 7% p.a.
4. Outstanding expenses Rent ₹ 800 & Wages ₹ 1,000
5. Charge interest on Capital @ 3% p.a.
6. Goods of ₹ 4,000 withdrawn by the proprietor for personal use.
Solution:
In the books of Pushkraj
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 14.
From the following Trial Balance of Jyoti, Trading Co. Prepare the Trading Account and Profit and Loss Account for the year ended 31st March 2019 and Balance Sheet as of that date.
Trial Balance as of 31st March 2019
Adjustments:
1. Closing stock valued at ₹ 58,000 Cost Price while the Market price is ₹ 60,000
2. Write off ₹ 1,200 as Bad debts and create provision for doubtful debts 2% on Sundry Debtors and also create provision for discount on Creditors 5%.
3. Loose Tools is valued at ₹ 52,000 and depreciate Furniture by 10% p.a.
4. Outstanding expenses Salary ₹ 1,000 and Wages ₹ 225
5. Charge interest on Capital 2% and on Drawings 10%.
Solution:
In the books of Jyoti Trading Co.
Balance Sheet as of 31st March 2019
Question 15.
From the following Trial Balance of Manish Enterprise, Prepare the Trading Account and Profit and Loss Account for the year ended 31st March 2019 and Balance sheet as of that date.
Trial Balance as of 31st March 2019
Adjustments:
1. Closing Stock was ₹ 32,000.
2. Write off 50% of patents, depreciate Plant & Machinery by 10% p.a and Office Equipment by 20%.
3. Reserve for bad debts is to be created 5% and discount on Debtors 2%.
4. Outstanding expenses Mobile charges ₹ 300 and Freight ₹ 500
5. Charge Interest on Capital @ 5%.
6. Goods of ₹ 2,000 distributed on free samples.
Solution:
In the books of Manish Enterprise
Balance Sheet as of 31st March 2019
Balbharti Maharashtra State Board Marathi Yuvakbharati 11th Digest व्याकरण शब्दसिद्धी Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.
11th Marathi Guide व्याकरण शब्दसिद्धी Textbook Questions and Answers
शब्दसिद्धी
भाषा व्यवहारामध्ये म्हणजेच लिहिताना वा बोलताना आपण नानाविध शब्दांचा वापर करतो. आपल्या भाषिक व्यवहारातील सर्वच शब्द आपल्या मूळ मराठी भाषेतील असतीलच असे नाही. बऱ्याचदा मूळ भाषेतील शब्दांपासून आपण नवनवीन शब्द बनतो. केव्हा केव्हा इतर भाषेतील शब्दांचाही स्वाभाविकपणे आपण वापर करतो. बऱ्याचदा तो शब्द दुसऱ्या भाषेतील आहे हेही आपल्या लक्षात येत नाही.
इतर भाषेतीलही काही शब्द मराठीत असे रुळले आहेत की त्यांचे वेगळेपणही बऱ्याचदा लक्षात न घेता तो आपल्याच भाषेतील शब्द आहे या पद्धतीने आपण त्याचा वापर करत असतो. यासाठीच आपल्या भाषेतील मूळ शब्द कोणते? आपल्या भाषेत रुळलेले कोणते शब्द आपण इतर भाषांमधून जसेच्या तसे घेतले आहेत वा कोणत्या शब्द रूपात कसा बदल केला आहे हे समजून घेणे भाषेच्या अभ्यासात अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
भाषेतील शब्द कसा बनतो वा सिद्ध होतो या प्रक्रियेलाच शब्दसिद्धी असे म्हणतात.
काही उपसर्गघटित शब्द :
| उपसर्ग व त्याचा अर्थ | उपसर्गघटित साधित शब्दांची उदाहरणे |
| अति (= फार / पलीकडे) | अतिशय, अतिरेक, अतिक्रम, अतिलोभी, अतिसार इ. |
| आ (= पासून / पर्यंत / पलीकडे) | आजन्म, आमरण, आक्रमण, आक्रोश इ. |
| सु (= चांगले / सोपे) | सुग्रास, सुभाषित, सुकर, सुगम, सुशिक्षित इ. |
| अव (= हीन / कमी) | अवघड, अवजड, अवकळा, अवदसा, अवलक्षण इ. |
| दर (= प्रत्येक) | दररोज, दरसाल, दरमहा, दरमजल, दरशेकडा इ. |
| आड (= लहान / गौण) | आडनाव, आडवाट, आडकाठी, आडवळण, आडदांड इ. |
| दुर्, दुस् (= वाईट / दुष्ट) | दुर्गुण, दुर्दशा, दुर्जन, दुर्लभ, दुराचरण, दुर्लक्ष इ. |
| प्रति (= उलट / फिरून) | प्रतिकार, प्रतिबिंब, प्रतिदिन, प्रतिकूल, प्रत्येक इ. |
| वि (= विशेष / शिवाय) | विख्यात, विज्ञान, विधवा, विसंगती, विपत्ती इ. |
| भर (= मुख्य / पूर्ण) | भरधाव, भरजरी, भरदिवसा, भरचौकात, भरलोकात, भरपेट इ. |
| अनु (= मागून / सारखे) | अनुकरण, अनुक्रम, अनुभव, अनुवाद, अनुमती इ. |
| उत् (= श्रेष्ठ / उंच) | उत्कर्ष, उन्नती, उत्तीर्ण, उत्तम, उत्प्रेक्षा इ. |
| अभि (= पूर्वी/ जवळ) | अभिनय, अभिनंदन, अभिरुची, अभिप्राय, अभिमुख इ. |
| गैर (= वाचून / विना) | गैरहजर, गैरशिस्त, गैरसमज, गैरसोय, गैरहिशोबी इ. |
| सर (= मुख्य) | सरकार, सरपंच, सरहद्द, सरदार, सरनौबत इ. |
| बे (= वाचून / शिवाय / रहित) | बेडर, बेअब्रू, बेदम, बेईमान, बेइज्जत, बेशरम, इ. |
| ना (= अभाव) | नाउमेद, नाराज, नापसंत, नालायक, नाकबूल इ. |
| प्र (= अधिक / पुढे) | प्रताप, प्रबल, प्रगती, प्रवाह, प्रदोष, प्रस्थान, प्रसिद्ध इ. |
| बद (= वाईट) | बदनाम, बदसूर, बदफैली, बदलौकिक इ. |
| हर (= प्रत्येक) | हररोज, हरघडी, हरदम, हरकाम, |
काही प्रत्ययघटित शब्द
1. कृदन्ते / धातुसाधिते : धातूस कृतप्रलय लागून तयार होणारे नवीन शब्द.
| प्रत्यय | धातुसाधित शब्द (उदाहरणे) |
| अक | लेखक, पाचक, रक्षक, भक्षक, गायक, वाहक इ. |
| अनीय | श्रवणीय, मननीय, रमणीय, वंदनीय, पूजनीय इ. |
| आई | खोदाई, चराई, उजळाई, शिलाई, अंगाई इ. |
| रा | लाजरा, बुजरा, हसरा, कापरा, दुखरा इ. |
| ऊन | करून, देऊन, बसून, हसून इ. |
| अना | प्रार्थना, वेदना, कल्पना, तुलना, वंदना इ. |
| ण | धरण, जळण, तळण, चढण, भांडण, लोळण इ. |
| तव्य | कर्तव्य, तालव्य, भवितव्य इ. |
| आळू | झोपाळू, लाजाळू, कनवाळू, विसराळू इ. |
| णावळ | खाणावळ, जेवणावळ, धुणावळ, लिहिणावळ इ. |
2. तद्धिते / शब्दसाधितेः धातूखेरीज अन्यशब्दांना प्रत्यय लागून तयार होणारे नवीन शब्द
| प्रत्यय | शब्द साधिते (उदाहरणे) |
| इक | कायिक, वाचिक, मानसिक, धार्मिक, लौकिक इ. |
| कर | सुखकर, खेळकर, खोडकर, दिनकर, प्रभाकर इ. |
| की | माणुसकी, भावकी, गावकी, शेतकी, उनाडकी इ. |
| खोर | भांडखोर, चिडखोर, चहाडखोर, चेष्टेखोर, मस्तीखोर इ. |
| दार | दुकानदार, फौजदार, जमिनदार, इमानदार, धारदार, डौलदार इ. |
| कट | तेलकट, मातकट, धुरकट, मळकट, पोरकट इ. |
| गर, गार | सौदागर, जादूगार, गुन्हेगार, माहितगार, कामगार इ. |
| खाना | कारखाना, तोफखाना, दवाखाना, हत्तीखाना, दारूखाना इ. |
| नामा | करारनामा, हुकूमनामा, पंचनामा, जाहीरनामा इ. |
| आई | लढाई, नवलाई, दांडगाई, शिष्टाई, खोदाई. इ. |
Balbharti Maharashtra State Board Marathi Yuvakbharati 11th Digest Bhag 5.5 व्याकरण शब्दभेद Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.
11th Marathi Digest Chapter 5.5 व्याकरण शब्दभेद Textbook Questions and Answers
कृती
प्रश्न 1.
शब्दांतील उच्चार साधर्म्यावरून कृती करा.
उत्तर :
प्रश्न 2.
शब्दलेखनातील सूक्ष्म बदल.
उत्तर :
प्रश्न 3.
संदर्भानुसार शब्दप्रयोजन.
उत्तर :
प्रश्न 4.
अक्षर फरकाने अर्थबदल.
उत्तर :
11th Marathi Book Answers Chapter 5.5 व्याकरण शब्दभेद Additional Important Questions and Answers
प्रश्न 1.
शब्दांतील उच्चार साधर्म्यानुसार कृती करा.
उत्तर :
प्रश्न 2.
शब्दलेखनातील सूक्ष्म बदलानुसार कृती करा.
उत्तर :
प्रश्न 3.
संदर्भानुसार शब्दप्रयोजन कृती करा.
उत्तर :
प्रश्न 4.
अक्षरफरकाने होणारा अर्थबदल कृती करा.
उत्तर :
शब्दभेद प्रास्ताविक:
दैनदिन जीवनात आपण भाषेतील अनेकविध शब्दांचा वापर अगदी सहजतेने करत असतो. चांगले बोलणे व चांगले लिहिणे यांसाठी शब्दज्ञानाची आवश्यकता असते. शब्दज्ञान, त्या शब्दाचा विशिष्ट अर्थ, सूक्ष्म अर्थच्छटा, शब्दांचे योग्य लेखन, शब्दांच्या अचूक संदर्भाचे ज्ञान आवश्यक आहे. प्रभावी अभिव्यक्तीसाठी शब्दज्ञानाची आवश्यकता आहे.
शब्दांच्या योग्य ज्ञानाअभावी आपले बोलणे व लिहिणे प्रभावशाली होत नाही. म्हणूनच शब्दभेद समजून घेणे आवश्यक आहे. चांगले बोलणे हे चांगले ऐकण्यातून आकारास येते. चांगले ऐकणे म्हणजे श्रवण, समजून बोलणे म्हणजे भाषण, आकलन करून ग्रहण करणे म्हणजे वाचन आणि या तिहींचा समन्वय म्हणजे लेखन.
शब्दभेदाचे आकलन जर नीट झाले नाही, तर अर्थभेद, अर्थहानी आणि अर्थविसंगती होते. म्हणूनच शब्दभेद समजून घेणे आवश्यक आहे.
1. शब्दांचे उच्चार साधर्म्य
शब्दाच्या उच्चारातून व लेखनातून जेव्हा सूक्ष्म बदल जाणवतात व अर्थाच्या दृष्टीने खूप फरक निदर्शनास येतात तेव्हा तिथे शब्दभेद असतो.
भाषेतील दोन शब्दांच्या उच्चारात काहीसे साधर्म्य (सारखेपणा) असते. परंतु संदर्भ साधर्म्य अजिबात नसते. दोन शब्दांचा उच्चार वरवर जरी सारखा वाटत असला तरी योग्य संदर्भ पूर्णपणे जाणून न घेतल्यामुळे शब्दांचा योग्य प्रकारे वापर केला जात नाही.
यांसारखे अन्य काही शब्द
2. शब्दलेखनातील सूक्ष्म बदल
भाषा विषयात शुद्धलेखनाचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. शब्दलेखन करताना हस्व – दीर्घ, अनुस्वार, काना, मात्रा यांकडे जाणीवपूर्वक लक्ष दयावे. शब्दलेखनात चूक झाली तर बराचसा चुकीचा अर्थ प्राप्त होतो.
यांसारखे अन्य काही शब्द
3. शब्दांच्या संदर्भाची अचूक जाण
बोलताना वा लेखन करताना कोणता शब्द कोठे वापरावा याबद्दल काही संकेत असतात. या संकेतांना विशिष्ट अशा संदर्भाची पार्श्वभूमी असते. संदर्भ आणि संकेत यांत अंतर पडल्यास अर्थातही फरक पडतो. बोलण्या, लिहिण्यातली ही अर्थविसंगती मनाला खटकते.
4. शब्दांच्या लेखनात एखादया अक्षराचा फरक
दोन शब्दांच्या एखादया अक्षराचा जरी फरक असला तरी अर्थात खूप मोठा फरक पडतो. हा फरक समजण्यासाठी शब्दांच्या अर्थाची योग्य जाण असणे आवश्यक आहे.
