Shabd Sampada 7th Standard Question Answer Hindi Chapter 4 Maharashtra Board

Class 7 Hindi Chapter 4 Shabd Sampada Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 4 शब्द संपदा Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Std 7 Hindi Chapter 4 Shabd Sampada Question Answer Maharashtra Board

Hindi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 4 शब्द संपदा Textbook Questions and Answers

निम्नलिखित प्रश्नों के तीन-चार वाक्यों में उत्तर लिखिए।

Question 1.
‘भाषा’ का क्या अर्थ है, इसके कारण क्या हुआ है?
Answer:
‘भाषा’ का अर्थ है – सार्थक शब्दों का व्यवस्थित क्रमबद्ध संयोजन। इसके कारण दुनिया की सभी ज्ञानशाखाओं का विकास हुआ। यही सभी प्रगति की जड़ में है।

Question 2.
भाषा समृद्ध कैसे होती है?
Answer:
हिंदी में ऐसे हजारों शब्द हैं जो संस्कृत, अरबी, फारसी, अंग्रेजी, पुर्तगाली से आए हैं। कुछ ऐसे भी हैं जो दो भिन्न भाषाओं के मेल से बने हैं। अन्य अनेक भाषाओं के शब्दों के आने से भाषा समृद्ध होती है।

Question 3.
शब्दों के बारे में लेखक के विचार बताइए।
Answer:
लेखक के अनुसार शब्दों का संसार बड़ा विचित्र होता है। यही मनुष्य को ज्ञान से और मनुष्य को मनुष्य से जोड़ते हैं। शब्द निर्जीव होते हैं। मनुष्य उन्हें अर्थ देकर जीवंत बनाते हैं। जब शब्द जीवंत हो जाते हैं, तो उनमें मनुष्य के गुण दोष आने लगते हैं। वे भी मनुष्य की तरह किसी अन्य भाषा के शब्दों को मित्र तो किसी को शत्रु बना लेते हैं। कुछ मिलनसार होते हैं, तो कुछ अड़ियल होते हैं; जो किसी से नहीं मिलते हैं। यही हमारे चरित्र, बुद्धिमत्ता, समझ और संस्कार दर्शाते हैं।

Question 4.
वाचन-संस्कृति बढ़ाने से होने वाले लाभ लिखिए।
Answer:
वाचन-संस्कृति बढ़ाने से स्वयं की शब्द संपदा में वृद्धि होती है। शब्द संपदा की वृद्धि होने पर हमारी समझ बढ़ती है कि किस समय, किसके सामने, किस प्रकार के शब्दों का प्रयोग करना चाहिए। इससे हमारे चरित्र, बुद्धिमत्ता, समझ, संस्कार समृद्ध, सुंदर व सुगठित होते हैं।

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

स्वयं अध्ययन

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा 2
Answer:
हमारी वाणी शिष्ट होनी चाहिए। कहा गया है ‘सत्यं ब्रूयात्’ यानी सत्य से युक्त वाणी बोलनी चाहिए। “प्रिय बूयात्’ प्रिय बोलना चाहिए। अहंकार रहित वाणी बोलनी चाहिए। जिसे सुनकर सुननेवाला भी सुखी हो जाए और अपने मन को भी शांति मिले। विवेक पूर्ण वाणी बोलनी चाहिए अर्थात कहाँ, किससे और कैसी वाणी बोलनी चाहिए उसका पूर्ण विचार करके बोलना चाहिए। बड़ों के लिए आदरार्थक शब्दों का प्रयोग करना चाहिए साथ ही सत्य यदि अप्रिय हो, तो नहीं बोलना ही हितकर होता है।

जरा सोचो…..

‘यदि तुम पशु-पक्षियों की बोलियाँ समझ पाते तो…’ विषय पर आधारित संवाद लिखिए। (संवाद लेखन)
Answer:
आशीष – आयुष, क्या तुमने प्रातः भ्रमण कर लिया?
आयुष – हाँ, भ्रमण तो कर लिया पर अभी और करना था। तब तक एक करुण स्वर ने…..
आशीष – करुण स्वर?
आयुष – हाँ, मित्र यह चिड़िया अचानक मेरे सामने आकर गिर पड़ी।
आशीष – क्या हुआ है इसे?
आयुष – पता नहीं यार! यह मेरे सामने गिरी और छटपटाते हुए ची… चौं… कर रही थी।
आशीष – शायद तुम ठीक कह रहे हो; पर कौए को इससे क्या दुश्मनी हो सकती है जो वह इसे मारेगा?
आयुष – वह तो यह चिड़िया ही बता सकती है। शायद यह कुछ कहना चाहती है। परंतु हम इसकी भाषा नहीं समझ पा रहे हैं।
आशीष – चलो इसे साथ ले चलते हैं।

विचार मंथन

‘कथनी मीठी खाँड़-सी’ इस विषय पर आधारित एक अनुच्छेद लिखिए। (अनुच्छेद-लेखन)
Answer:
‘कथनी’ का अर्थ है हमारा कथन अर्थात हमारी वाणी। हमारी वाणी मीठी होनी चाहिए। एकदम गुड़ के समान। कहने का आशय यह है कि हम जो भी बोले उसका प्रभाव सुनने वाले के ऊपर अच्छा व सकारात्मक हो। एक बार मुख से शब्द निकल जाए तो वह वापस नहीं आता है। वाणी के कारण दोस्त और दुश्मन बनते हैं।

मधुर वाणी को औषधि के समान माना गया है। जिसे सुनकर सुनने वाला शांत एवं आनंदित हो जाता है तथा अपने मन को भी परम सुख की अनुभूति होती है। तभी तो कहा गया है। “ऐसी वाणी बोलिए, मन का आपा खोय। औरन को शीतल करे, आपहू शीतल होय।।”

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

सुनो तो जरा:

भारत के संविधान की उद्देशिका सुनो और दोहराओ।

‘बातै हाथी पाइए, बातै हाथी पाँव’ विषय पर अनुच्छेद लिखिए। (अनुच्छद-लखन)
Answer:
बात से हम सब कुछ हासिल कर सकते हैं। ‘बातै हाथी पाइए’ का अर्थ है – बात से हाथी प्राप्त करना। यदि आप को बोलने की कला आती है, तो आपकी हर बात पूरी हो सकती हैं। बड़ी-से-बड़ी इच्छाएँ आपकी पूरी हो सकती हैं। इसके विपरीत यदि बात करने नहीं आता है, तो कहीं भी आप समस्या उपस्थित कर सकते हैं। जो कार्य आसानी से संपन्न हो सकता है।

वह काम बिगड़ भी सकता है। यही नहीं यदि आपने किसी को कटु वाणी बोल दी, तो वह आग बबूला भी हो सकता है। संभवतः वह आपको मार-मार कर हाथी पाँव जैसा भी बना सकता है। अत: बात करते समय हमेशा सतर्क रहना चाहिए। सोच-समझकर बात करनी चाहिए। आपकी बात का सुनने वाले पर क्या प्रभाव पड़ेगा? यह विचार करके ही बोलना चाहिए।

खोजबीन

हजारी प्रसाद द्विवेदी की ‘कबीर ग्रंथावली’ से पाँच दोहे दंडकर सुंदर अक्षरों में लिखिए। (कविता लेखन)
Answer:
(१) दुख में सुमिरन सब करे, सुख में करे न कोय।
जो सुख में सुमिरन करे, दुख काहे को होय।।१।।

(२) तिनका कबहुँ ना निंदिये, जो पाँव तले होय।
कबहुँ उड़ आँखों पड़े, पौर घनेरी होय।।२।।

(३) गुरु गोविंद दोऊ खड़े, काके लागूं पाय।
बलिहारी गुरु आपनो, गोबिंद दियो बताय।।३।।

(४) जाति न पूछो साधुकी, पूछि लीजिए ज्ञान।
मोल करो तलवार का, पड़ी रहन दो म्यान ।।४।।

(५) माया मरी न मन मरा, मर-मर गया शरीर।
आशा तृष्णा ना मरी, कह गए दास कबीर।।५।।

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

अध्ययन कौशल:

जानकारी प्राप्त करने के विविध संदर्भ स्रोतों के बारे में पढ़ो और उनका संकलन करो।

सदैव ध्यान में रखो

शब्दों का प्रयोग सावधानी से करना चाहिए।

भाषा की ओर

नीचे दिए गए वाक्य पढ़ो और उपयुक्त शब्द उचित जगह पर लिखो:
Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा 1

(१) लक्ष्मी ……. यहाँ से दस ……. दूरी पर है। (मील, मिल)
(२) …….. छोड़ दूंगा पर ……. नहीं छोडूंगा। (प्रण, प्राण)
(३) ………. को देखकर रुचिका …….. पड़ी। (हँस, हंस)
(४) शब्द ……. में ……शब्द मिलता है। (कोष, कोश)
(५) …….. रात ……. दुखियों की सेवा करना सभी का कर्तव्य है। (दीन, दिन)
(६) नदी के ………. का ……… जल समेटा नहीं जा सकता। (कुल, कूल)
(७) ………. दिवाली में जलाकर देहरी पर रख …….। (दिया, दीया)
(८) बालंक ………. से पानी ……. है। (पीता, पिता)
Answer:
(१) मिल, मील
(२) प्राण, प्रण
(३) हंस, हँस
(४) कोश, कोष
(५) दिन, दीन
(६) कूल, कुल
(७) दीया, दिया
(८) पिता, पीता

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

Hindi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 4 शब्द संपदा Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित शब्दों में से सही शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।

(मिलनसार, विचित्र, ज्ञान, मालिका, हानिकारक, शब्द, स्वयं)

Question 1.
शब्दों का यह संसार बड़ा ……….है।
Answer:
विचित्र

Question 2.
शब्द ही मनुष्य को ………… से जोड़ते हैं।
Answer:
ज्ञान

Question 3.
हिंदी के शब्द …………… है।
Answer:
मिलनसार

Question 4.
………… के उच्चारण के पूर्व हमें सोचना चाहिए।
Answer:
शब्द

Question 5.
अनाप-शनाप शब्दों का प्रयोग हमेशा ……….. होता है।
Answer:
हानिकारक

Question 6.
प्रत्येक व्यक्ति के पास …… की शब्द संपदा होती है।
Answer:
स्वयं

Question 7.
तुम भी शब्द संपदा के ………………” हो जाओगे।
Answer:
मालिक

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

निम्नलिखित वाक्य सही है या गलत लिखिए।

Question 1.
ज्ञान शाखाओं का नाश भाषा के कारण हुआ।
Answer:
गलत

Question 2.
शब्द ही मनुष्य को मनुष्य से जोड़ते हैं।
Answer:
सही

Question 3.
विज्ञान की दृष्टि से अक्षर ध्वनि के चिह्न हैं।
Answer:
सही

Question 4.
तमिल भाषा के शब्द मिलनसार होते हैं।
Answer:
गलत

Question 5.
शब्द संपदा को बढ़ाने के लिए साहित्य के वाचन की जरूरत होती है।
Answer:
सही

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में लिखिए।

Question 1.
सार्थक शब्दों का व्यवस्थित क्रमबद्ध संयोजन क्या कहलाता है?
Answer:
भाषा

Question 2.
शब्दों को अर्थ कौन देता है?
Answer:
मनुष्य

Question 3.
न्यूटन के अनुसार सफलता के लिए कितने प्रतिशत परिश्रम की जरूरत होती है?
Answer:
९०(नब्बे)

Question 4.
शब्दों के विभिन्न अर्थों को जानने के लिए किसकी जरूरत होती है?
Answer:
शब्दकोश

Question 5.
शब्द संपदा को बढ़ाने के लिए क्या पढ़ना चाहिए?
Answer:
साहित्य

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए।

Question 1.
दुनिया के सभी ज्ञान शाखाओं का विकास किसके कारण हुआ?
Answer:
दुनिया के सभी ज्ञान शाखाओं का विकास भाषा के कारण हुआ।

Question 2.
किसकी ताकत की ओर हमारा ध्यान कभी नहीं जाता?
Answer:
शब्दों की ताकत की ओर हमारा ध्यान कभी नहीं जाता।

Question 3.
किन शब्दों को हमें अपने जीवन व्यवहार से निकालकर बाहर करना चाहिए?
Answer:
जो शब्द हमें निष्क्रिय करते रहते हैं। उन्हें अपने जीवन व्यवहार से निकालकर बाहर करना चाहिए।

Question 4.
शब्दों के उच्चारण के पूर्व हमें क्यों सोचना चाहिए?
Answer:
शब्दों के उच्चारण के पूर्व हमें सोचना चाहिए क्योंकि हमारे मुख से उच्चरित शब्द हमारे चरित्र बुद्धिमत्ता, समझ और संस्कारों को दर्शाते हैं।

Question 5.
परीक्षा में अच्छी श्रेणी कैसे प्राप्त होती है?
Answer:
परीक्षा में सुंदर, उपयुक्त और अर्थमय शब्दों से जो वाक्य लिखे जाते हैं; उस कारण ही अच्छी श्रेणी प्राप्त होती है।

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

निम्नलिखित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए।

  1. आधुनिक
  2. उन्नति
  3. सार्थक
  4. व्यवस्थित
  5. निर्जीव
  6. निष्क्रिय
  7. सज्जन
  8. गुण

Answer:

  1. प्राचीन
  2. अवनति
  3. निरर्थक
  4. अव्यवस्थित
  5. सजीव
  6. सक्रिय
  7. दुर्जन
  8. अवगुण

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

निम्नलिखित शब्दों के तीन पर्यायवाची शब्द लिखिए।

  1. मनुष्य
  2. मित्र
  3. माँ
  4. पिता

Answer:

  1. नर, मानव, मनुज
  2. सखा, दोस्त, साथी
  3. जननी, अंबा, माता
  4. जनक, बापू, पितृ

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

पाठ में से हिंदीतर भाषा के शब्दों को चुनकर लिखिए एवं उनका वर्गीकरण कीजिए।
Answer:
Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा 3

निम्नलिखित शब्दों में से अंग्रेजी और हिंदी के शब्दों को अलग कीजिए।

माई, अम्मा, बाबा, ब्रश, रेल, पेंसिल, रेडियो, अक्का, कार, अण्णा, स्कूटर, परीक्षा, दादा, बापू, स्टेशन, माँ, मम्मी, डॅडी
Answer:
Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा 4

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

‘दार’ प्रत्यय लगाकर पाँच शब्द बनाइए।

जैसे – थाने + दार = थानेदार
Answer:

  1. ईमान + दार – इमानदार
  2. जमीन + दार – जमींदार
  3. दुकान + दार = दुकानदार
  4. समझ + दार = समझदार
  5. शान + दार = शानदार

दैनिक बोल चाल में प्रयुक्त शब्दों के हिंदी समानार्थी शब्द लिखिए।
Answer:
Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा 5

Maharashtra Board Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 शब्द संपदा

Hindi Sulabhbharati 7th Standard Digest Guide दूसरी इकाई

Lake Class 7 Marathi Chapter 11.1 Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 11.1 लेक Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Class 7th Marathi Chapter 11.1 लेक (कविता) Question Answer Maharashtra Board

Std 7 Marathi Chapter 11.1 Question Answer

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 11.1 लेक Textbook Questions and Answers

खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
लेक घरात नसताना कवयित्रीची अवस्था कशी होते?
उत्तर:
लेक घरात नसताना कवयित्रीच्या उरास लेकीची आस उदास होते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

प्रश्न 2.
कवयित्रीने लेकीला बोलकी चिमणी का म्हटले आहे?
उत्तर:
लेक चिमणीप्रमाणे घरात सतत चिवचिवत राहते म्हणजे बोलत राहते, हसत राहते, म्हणून कवयित्रीने लेकीला बोलकी चिमणी म्हटले आहे.

प्रश्न 3.
कवितेतील लेक केव्हा रुसून बसते?
उत्तर:
कवितेतील लेक थोडे रागावले तरी रुसून बसते.

2. खालील आकृती पूर्ण करा.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक 1
प्रश्न 1.
खालील आकृती पूर्ण करा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक 2
उत्तरः

  1. मनाची काळजी मिटते
  2. घरात रोज समई पेटते
  3. साऱ्या घरात हसते
  4. तिला निसर्गाची भाषा कळते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

3. तुमची लाडकी ताई घरात नसली, तर तुम्हांला काय वाटते?

प्रश्न 1.
तुमची लाडकी ताई घरात नसली, तर तुम्हांला काय वाटते?
उत्तरः
माझी ताई घरात नसली की मला काही काळापुरते दटावणारे कोणी नाही हे पाहून आनंद होतो. पण काही वेळातच एकटेपणाची जाणीव होऊ लागते. हक्काने कामे सांगण्यासाठी, खोड्या काढण्यासाठी ताई हवी असते. अभ्यासातही तिची फार मदत होते. ताई घरात नसली की सुने-सुने वाटते.

4. पाठ क्रमांक 1 ते पाठ क्रमांक 22 यामध्ये आलेल्या नवीन शब्दांची शब्दकोशाप्रमाणे मांडणी करा.

प्रश्न 1.
पाठ क्रमांक 1 ते पाठ क्रमांक 22 यामध्ये आलेल्या नवीन शब्दांची शब्दकोशाप्रमाणे मांडणी करा.

खेळूया शब्दांशी.

प्रश्न अ.
कवितेतील शेवट समान असणारे शब्द लिहा.
उदा. कुंदन – गोंदन
उत्तरः

  1. कुंदन – चंदन
  2. मनाची – घराची
  3. मिटते – पेटते
  4. उरास – उदास
  5. हसते – बसते
  6. भाषा – आशा

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

वाचा.

आई म्हणते माझा छावा,
बाबांचा मी बोलका रावा,
ताई म्हणते मला राजा,
तिच्याशी खेळताना येते मजा.

आजोबांचा मी गुणांचा ठेवा,
आजी करते माझी वाहवा,
धावून करतो कामे चार,
सर्वांचा मी लाडका फार.

मुलगा-मुलगी एकसमान, दोघांनाही दया सन्मान.

प्रश्न 1.
मुलगा-मुलगी एकसमान, दोघांनाही दया सन्मान.

भाषेची गंमत पाहूया.

प्रश्न 1.
मराठी विलोमपद म्हणजे असे वाक्य जे उलटे वाचले तरी अगदी तसेच असते.
उदा.,

  1. टेप आणा आपटे.
  2. तो कवी ईशाला शाई विकतो.
  3. ती होडी जाडी होती.
  4. हाच तो चहा.
  5. सर जाताना प्या ना ताजा रस.
  6. काका, वाचवा, काका.

तुम्हीही अशा प्रकारची वाक्ये तयार करून लिहा. पाहा कशी गंमत येते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

प्रश्न 2.
खालील चित्रे पाहून आपल्या भावना व्यक्त करणारी वाक्ये लिहा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक 3
उत्तरः

  1. वावा! पांढराशुभ्र ससा अन् त्याची चपळाई मन हरखून टाकते.
  2. छान! सईचा नवीन फ्रॉक फारच सुंदर आहे.
  3. आई ग! ठेच लागली आणि कळ मस्तकात” गेली.

वाचा. समजून घ्या.

आपल्या मनात जितक्या प्रकारच्या भावना असतात, तितके केवलप्रयोगी अव्ययाचे प्रकार असतात. या विविध भावना व त्या भावना व्यक्त करणारे शब्द खालील तक्त्यात दिले आहेत.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक 4

Class 7 Marathi Chapter 11.1 लेक Additional Important Questions and Answers

एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
लेखिकेच्या मते, उरास’ आसकेव्हा लागते?
उत्तरः
लेखिकेच्या मते, लेक घरात नसली की उरास आस लागते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

प्रश्न 2.
मनाची काळजी केव्हां मिटणार आहे?
उत्तर:
लेक असली की मनाची काळजी मिटणार आहे.

प्रश्न 3.
वेळ जागीच थांबते, असे लेखिका केव्हा म्हणते?
उत्तर:
लेक घरात नसल्यावर, उरास आस लागते आणि वेळ जागीच थांबते, असे लेखिका म्हणते.

प्रश्न 4.
कोण रुसले तरी पर्वा करू नये?
उत्तरः
सारे जगही रुसले तरी पर्वा करू नये.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

प्रश्न 5.
निसर्गाची भाषा फक्त कोणाला कळते?
उत्तर:
निसर्गाची भाषा फक्त लेकीला कळते.

कवितेच्या ओळी पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
1. लेक असता मनाची, ……………………
……………………………., रोज समई पेटते.
2. अशी चिमणी बोलकी, …………………..
…………………………….., मग रुसून बसते.
3. फक्त लेकीला कळते, …………………….
काळ्या रात्रीला लागते, ………………………..
उत्तरः
1. लेक असता मनाची, सारी काळजी मिटते,
लेक असता घराची, रोज समई पेटते.
2. अशी चिमणी बोलकी, साऱ्या घरात हसते,
थोडे रागावले तर, मग रुसून बसते.
3. फक्त लेकीला कळते, अरे निसर्गाची भाषा,
काळ्या रात्रीला लागते, कशी सकाळची आशा.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

प्रश्न 2.
जोड्या जुळवा.

‘अ’ गट ‘ब’ गट
1. तांबडं अ. गोंदण
2. हिरवं ब. कुंदन
3. हाडाचं क. पालवी
4. झाडाची ड. चंदन

उत्तरः

‘अ’ गट ‘ब’ गट
1. तांबडं ब. कुंदन
2. हिरवं अ. गोंदण
3. हाडाचं ड. चंदन
4. झाडाची क. पालवी

खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
लेकीसाठी कोणती विशेषणे वापरली आहेत?
उत्तरः
लेकीसाठी तांबडं कुंदन, हिरवं गोंदण, झाडाची पालवी, हाडाचं चंदन, बोलकी चिमणी अशी विशेषणे वापरली आहेत.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

प्रश्न 2.
लेक रुसू नये, असे कवयित्रीला का वाटते?
उत्तरः
सारे जग रुसले तरी पर्वा न करणाऱ्या कवयित्रीला आपली लेक कधी रुसू नये, असे वाटते कारण तिच्या रुसण्याने घरासही एक उदासीनता येते.

पुढील कवितेच्या आधारे सूचनेनुसार कृती करा.

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक 5

2. एका शब्दात उत्तरे दया.

1. लेक घरात असताना काय पेटते? [ ]
2. काळ्या रात्रीला कशाची आशा लागते? [ ]
उत्तर:
1. समई
2. सकाळची

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

कविता – पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्रमांक 40 लेक तांबडं कुंदन

लेक तांबडं कुंदन …………………….
………………. कशी सकाळची आशा.

कृती 2: आकलन कृती

रिकाम्या जागी कंसातील योग्य शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
1. अशी ……………… बोलकी, साऱ्या घरात हसते. (चिमणी / ताई)
2. लेक असता घराची, रोज …………………. पेटते. (चूल / समई)
3. पण आपली ……………., कधी कधी रूसू नये. (पाकळी / छकुली)
उत्तर:
1. समई
2. चिमणी
3. पाकळी

2. खालील प्रश्नांची एक – दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
लेक घरी असताना काय होते?
उत्तर:
लेक घरी असताना मनाची सारी काळजी मिटते. घरात नियमित समई पेटते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

प्रश्न 2.
लेकीला काय कळते?
उत्तर:
लेकीला निसर्गाची भाषा कळते.

कृती 3: काव्यसौंदर्य

प्रश्न 1.
‘सारे जगही रुसले, तरी पर्वा करू नये,
पण आपली पाकळी, कधी कधी रुसू नये’.
वरील ओळींतील आशय स्पष्ट करा.
उत्तरे:
कवयित्री अस्मिता जोगदंड यांनी ‘लेक’ या कवितेत मुलीचे घरात असणे किती आनंददायी असते हे मांडले आहे. घरातील लेकीच्या असण्याचे महत्त्व सांगताना त्या म्हणतात; माझ्यावर सारे जग नाराज झाले तरी चालेल, मी त्याची काळजी करणार नाही. मात्र माझी मुलगी, चिमुकल्या पाकळीसारखी लेक कधीही रुसू नये. लेकीची माया प्रस्तुत काव्यपंक्तीतून दिसून येते.

व्याकरण व भाषाभ्यास

प्रश्न 1.
खालील शब्दांना समानार्थी शब्द लिहा.

  1. लेक
  2. झाड
  3. घर
  4. आस
  5. ऊर
  6. जग

उत्तर:

  1. मुलगी
  2. तरू, वृक्ष
  3. सदन, गृह
  4. इच्छा
  5. हृदय
  6. विश्व

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

प्रश्न 2.
खालील शब्दांचे वचन बदला.

  1. लेक
  2. हाड
  3. आस
  4. चिमणी
  5. पाकळ्या

उत्तर:

  1. लेक
  2. हाडे
  3. आस
  4. चिमण्या
  5. पाकळी

प्रश्न 3.
खालील शब्दांचे लिंग बदला.
1. लेक
2. चिमणी
उत्तरः
1. लेक
2. चिमणा

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

विलोमपद

व्याख्या: असे वाक्य जे उलटे वाचले तरी तसेच असते, असे वाक्य म्हणजे ‘विलोमपद’ होय.
उदा. :
1. टेप आणा आपटे
2. ती होडी जाडी होती.

लेक Summary in Marathi

काव्य परिचयः

कवयित्री अस्मिता जोगदंड यांनी ‘लेक’ या आपल्या कवितेतून लेकीच्या निरागसपणाचे सुंदर वर्णन केले आहे. लेकीची विविध रूपे सांगतानाच तिच्या अस्तित्वाने सगळे घर हसरे, प्रसन्न व बोलके होत असल्याचे कवयित्री सांगतात. जिच्या हसण्या-रूसण्याने घरात घरपण रहाते अशा लेकीचे सुयोग्य वर्णन म्हणजे प्रस्तुत कविता होय.

Poetess Asmita Jogdand has beautifully narrated the innocence of a daughter through her poem ‘Lek’. A daughter’s presence makes a home happy, cheerful and full of life. Her existence has different shades. Daughter’s smile as well as anger, her presence make home sweet home. This poem has very aptly narrated how a daughter brings happiness to a home and how the entire house withers with her slightest of the sorrows.

कवितेचा भावार्थ:

मुलीच्या निरागसपणाचे, तिच्या घरात असण्याचे महत्त्व नमूद करताना कवयित्री म्हणतात, लेक म्हणजे जणू लाल रत्नाचा खडा, लेक म्हणजे कायम जवळ राहणारे हिरवे गोंदण, लेक म्हणजे झाडाला नुकतीच फुटलेली पालवी तर लेक म्हणजे साऱ्या घरासाठी झिजणारी, घराला सुगंधित करणारी चंदनस्वरूप सदस्य होय. लेक मनात सतत नांदत असते, तिच्या अस्तित्वाने सगळी चिंता दूर होते. लेक घरात असली की रोज समई तेवत असल्याचा भास होतो.

तिच्या असण्याने घर प्रकाशमान होते. लेक घरात नसली की मात्र तिची ओढ लागते. वेळ जागीच थांबल्याचा भास होतो, मन उदास होते. सतत चिमणीसारखी चिवचिवणारी, बोलकी लेक सगळ्या घरात हास्य पसरवते. मात्र तिच्यावर थोडे रागावताच ती रूसून बसते. सारे जग नाराज झाले तरी त्याची पर्वा करावीशी वाटत नाही. मात्र नाजूक पाकळीसारखी लेक आपल्यावर कधीच रूसू नये, असे वाटते. फक्त लेकीलाच निसर्गाची भाषा कळते. ज्याप्रमाणे काळ्या, अंधाऱ्या रात्रीला सकाळची आशा लागते, त्याप्रमाणे लेक जीवन प्रकाशमान करते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 11.1 लेक

शब्दार्थ:

  1. लेक – मुलगी – daughter
  2. पालवी – झाडाची नुकतीच उमललेली कोवळी पाने – fresh foliage
  3. तांबडं – लाल – red
  4. गोंदण – गोंदलेले चित्र – Tattoo
  5. काळजी – चिंता – care, worry
  6. उदास – हताश, खिन्न – depressed, cheerless
  7. बोलका – भरपूर बोलणारा – talkative
  8. जग – विश्व – world
  9. आशा – उमेद – hope
  10. उर – हृदय – heart
  11. आस – इच्छा – desire
  12. कुंदन – किमती खडा – precious stone, gem
  13. उदासीनता – खिन्नता – sadness
  14. हर्ष – आनंद – happiness
  15. प्रशंसा – स्तुती – praise
  16. संमती – परवानगी – consent
  17. मौन – शांतता – silence
  18. मस्तक – डोके – head

वाक्प्रचार:

  1. आस असणे – एखाद्या गोष्टीची तीव्र इच्छा होणे
  2. रुसून बसणे – रागावणे
  3. पर्वा न करणे – काळजी न करणे
  4. काळजी मिटणे – चिंता दूर होणे

Marathi Sulabhbharati Class 7 Solutions

Aamhi Suchna Falak Vachto Class 7 Marathi Chapter 5.2 Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 5.2 आम्ही सूचनाफलक वाचतो Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Class 7th Marathi Chapter 5.2 आम्ही सूचनाफलक वाचतो Question Answer Maharashtra Board

Std 7 Marathi Chapter 5.2 Question Answer

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 5.2 आम्ही सूचनाफलक वाचतो Textbook Questions and Answers

वरील सूचनाफलकाच्या आधारे खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
ही सूचना कोणत्या तारखेला देण्यात आली आहे?
उत्तर:
है सूचना दि. 23-9-2017 यादिवशी देण्यात आली आहे.

प्रश्न 2.
पाणी पुरवठा कधी बंद करण्यात येणार आहे ?
उत्तर:
पाणी पुरवठा 24-9-2017 या दिवशी बंद करण्यात येणार आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.2 आम्ही सूचनाफलक वाचतो

प्रश्न 3.
पाणीपुरवठा बंद का ठेवण्यात येणार आहे?
उत्तर:
समर्थनगर परिसरात पाणीपुरवठा करणाऱ्या पाइपलाइनच्या दुरुस्तीचे काम तातडीने सुरू करण्यात येणार असल्यामुळे पाणी पुरवठा बंद ठेवण्यात आला आहे.

प्रश्न 4.
पाण्याच्या वापराबाबत नागरिकांना कोणती सूचना देण्यात आली आहे?
उत्तर:
पाण्याच्या वापराबाबत नागरिकांना सूचना देण्यात आली आहे की, उपलब्ध पाण्याचा वापर अधिक काटकसरीने व जपून करावा.

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 5.2 आम्ही सूचनाफलक वाचतो Important Additional Questions and Answers

1. सूचनाफलक

दि. 23-09-17

समर्थनगर परिसरात पाणीपुरवठा करणाऱ्या पाइपलाइनच्या दुरूस्तीचे काम तातडीने सुरू करण्यात येणार आहे. त्यामुळे उदया आपल्या परिसराचा पाणीपुरवठा बंद ठेवण्यात येणार आहे. समर्थनगर परिसरातील सर्व नागरीकांनी याची नोंद घ्यावी, तसेच उपलब्ध पाण्याचा वापर अधिक काटकसरीने व जपून करावा.

पाणीपुरवठा विभाग,
समर्थनगर.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.2 आम्ही सूचनाफलक वाचतो

2. सूचनाफलक:

दि. 25-8-2018

लालबहादूर शास्त्री मार्गावरील सर्व नागरिकांना कळविण्यात येते, की आपल्या विभागातील रस्ते पावसामुळे खूपच खराब झाले आहेत. त्यामुळे रस्त्याच्या दुरुस्तीसाठी पुढील दोन दिवस हा मार्ग बंद करण्यात येत आहे. तरी सर्व वाहनचालक व पादचाऱ्यांनी पर्यायी मार्गाचा वापर करावा.

सार्वजनिक बांधकाम विभाग – लालबहादूर शास्त्री नगर ,

वरील सूचनाफलकाच्या आधारे खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
ही सूचना कोणत्या विभागाकडून देण्यात आली आहे?
उत्तर:
ही सूचना सार्वजनिक बांधकाम विभागाकडून देण्यात आली आहे.

प्रश्न 2.
ही सूचना कोणत्या मार्गावरील नागरिकांना देण्यात आली आहे?
उत्तर:
ही सूचना लालबहादूर शास्त्री मार्गावरील नागरिकांना देण्यात आली आहे.

प्रश्न 3.
रस्त्याच्या दुरुस्तीसाठी हा मार्ग किती दिवस बंद ठेवण्यात येणार आहे.
उत्तरः
रस्त्याच्या दुरुस्तीसाठी हा मार्ग दि.23 व 27-08-2018 पर्यंत दोन दिवसांसाठी बंद ठेवण्यात येणार आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.2 आम्ही सूचनाफलक वाचतो

प्रश्न 4.
वाहनचालक व पादचाऱ्यांनी कोणत्या मार्गाचा वापर करावा?
उत्तर:
वाहनचालक व पादचाऱ्यांनी पर्यायी मार्गाचा वापर करावा.

3. सूचनाफलक

दि. 28-07-2018

पल्स पोलियो मोहीम आपल्या विभामातील 0 ते 5 वर्षांच्या आतील बालकांना रविवार दि. 30-7-2018 या दिवशी सकाळी 10 ते 5.00 पर्यंत पल्स पोलिओ डोस पाजण्यात येणार आहे. तरी नागरिकांनी आपल्या जवळच्या सरकारी दवाखान्यात किंवा आपल्या विभागातील शाखेमध्ये संपर्क साधावा व आपल्या बालकांना पोलिओचा डोस अवश्य दयावा.

आरोग्य विभाग
महाराष्ट्र शासन

वरील सूचनाफलकाच्या आधारे खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा

प्रश्न 1.
पल्स पोलिओचा डोस किती वर्षांच्या बालकांना देण्यात येणार आहे?
उत्तर:
पल्स पोलिओचा डोस 0 ते 5 वर्षाच्या बालकांना देण्यात येणार आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.2 आम्ही सूचनाफलक वाचतो

प्रश्न 2.
पल्स पोलियो डोस कोणत्या दिवशी देण्यात येणार आहे?
उत्तरः
पल्स पोलिओ डोस रविवार दि. 30-7-2018 या दिवशी देण्यात येणार आहे.

प्रश्न 3.
पल्स पोलियोची सूचना कोणत्या विभागाकडून देण्यात आली आहे?
उत्तर:
पल्स पोलिओची सूचना आरोग्य विभागाकडून देण्यात आली आहे.

प्रश्न 4.
पल्स पोलिओचा डोस पाजण्यासाठी नागरिकांनी कोठे संपर्क साधावचा आहे?
उत्तर:
पल्स पोलिओचा डोस पाजण्यासाठी नागरिकांनी सरकारी – दवाखान्यात किंवा आपल्या विभागातील शाखेमध्ये संपर्क साधायचा आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.2 आम्ही सूचनाफलक वाचतो

शब्दार्थ:

  1. रपेट – फेरफटका (strol)
  2. हस्तकौशल्य – हताची कला, हतोटी (manual skills)
  3. पादचारी – रस्त्याने चालणारे (pedestrian)

Marathi Sulabhbharati Class 7 Solutions

Dadas Patra Class 7 Marathi Chapter 5.1 Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 5.1 दादास पत्र Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Class 7th Marathi Chapter 5.1 दादास पत्र Question Answer Maharashtra Board

Std 7 Marathi Chapter 5.1 Question Answer

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र Textbook Questions and Answers

1. खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
विदयार्थ्यांनी अभयारण्यात सहलीला जाण्याचा हट्ट का धरला?
उत्तर:
जानेवारी महिन्यात विज्ञान केंद्रातर्फे शाळेत पक्ष्यांसंबंधीची चित्रफीत दाखवली होती. ती पाहून विद्यार्थ्यांनी अभयारण्यात सहलीला जाण्याचा हट्ट धरला.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

प्रश्न आ.
अभयारण्यातून फिरताना सरांनी विद्यार्थ्यांना माळढोक पक्ष्याबद्दल काय सांगितले?
उत्तर:
अभयारण्यातून फिरत असताना सरांनी विद्यार्थ्यांना सांगितले की, ‘भारतातून नष्ट होण्याच्या मार्गावर असलेल्या माळढोक या अत्यंत देखण्या पक्ष्याला वाचवण्यासाठी वनविभागानं हे अभयारण्य घोषित केललं आहे.’

चर्चा करा. सांगा.

  • पक्षी हा संतुलित पर्यावरणाचा अविभाज्य घटक आहे, याविषयी पालकांसोबत चर्चा करा.
  • पक्ष्यांची संख्या वाढवण्यासाठी तुम्ही काय करू शकता, याविषयी मित्रांसोबत चर्चा करून यादी तयार करा.

माहिती मिळवूया.

माहिती घेण्यासाठी किंवा देण्यासाठी अनेक साधने वापरली जातात. खाली माहिती देवाणघेवाण करण्याची/संवादाची काही साधने दिली आहेत. त्यांतील काही साधने एकतर्फी व काही साधने दुतर्फी माहितीची/संवादाची देवाणघेवाण करतात. त्यांची माहिती मिळवा व दिलेल्या तक्त्यात वर्गीकरण करा.
फॅक्स, पत्र, ई-मेल, मोबाइल, आंतरजाल, रेडिओ, वर्तमानपत्र, मोबाइल संदेश, चर्चा, मुलाखत, जाहिरात, भाषण, संभाषण.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र 1

उपक्रम:
तुम्ही भेट दिलेल्या एखादया पर्यटनस्थळाचे वर्णन करणारे पत्र मित्राला/मैत्रिणीला लिहा.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

शब्दकोडे सोडवूया.

खालील चौकोनांतील अक्षरांमध्ये क्रियाविशेषण अव्यये लपलेली आहेत. उभ्या,आडव्यावतिरप्या पद्धतीने अक्षरे घेऊन क्रियाविशेषण अव्यये बनवावदिलेल्या जागेत लिहा.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र 2

प्रश्न 1.
खालील चौकोनांतील अक्षरांमध्ये क्रियाविशेषण अव्यये लपलेली आहेत. उभ्या,आडव्यावतिरप्या पद्धतीने अक्षरे घेऊन क्रियाविशेषण अव्यये बनवावदिलेल्या जागेत लिहा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र 2
उत्तर:
हळू, काही, आज, तिकडे, थोडासा, मोजके, तसा, वर, जरा, खाली, अनेक, तर.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र Important Additional Questions and Answers

एक किंवा दोन शब्दांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.

  1. दादाला पत्र लिहणारी – …………………….
  2. सहल कुठे गेली होती? …………………….
  3. भारतात नष्ट होण्याच्या मार्गावर असलेला पक्षी – …………………….
  4. माळढोक पक्षी कोणाचा मित्र आहे? …………………….
  5. माळढोक पक्षी वर्षातून किती वेळा अंडी घालतो? …………………….
  6. माळढोक पक्ष्यांबरोबर पाहिलेले पक्षी – …………………….
  7. पक्ष्यांचे फोटो काढण्यापूर्वी कोणाची पूर्वपरवानगी घ्यावी लागते – …………………….
  8. संतुलित’ पर्यावरणाचा अविभाज्य घटक कोणाला म्हटले आहे – …………………….
  9. अभयारण्यातून फिरताना बहिणीला कोणाची खूप आठवण आली? …………………….

उत्तरः

  1. आयेशा
  2. माळढोक अभयारण्यात
  3. माळढोक
  4. शेतकऱ्याचा
  5. वर्षातून एकदाच
  6. चंडोल, माळटिटवी
  7. वनखात्याची
  8. पक्ष्यांना
  9. दादाची

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

शब्दसमूहाबद्दल एक शब्द लिहा.

प्रश्न 1.

  1. खूप जण मिळून एकत्र फिरायला जाणे
  2. पडक्यावर एकामागोमाग एक दाखविलेले चित्र
  3. पशू-पक्षी सुरक्षिततेसाठी असलेली जागा
  4. फोटो काढण्यासाठी वापरण्यात येणारे साधन
  5. मनातील भावनांना, विचारांना लेखी उद्गार देणारे साधन

उत्तरः

  1. सहल
  2. चित्रफीत
  3. अभयारण्य
  4. कॅमेरा
  5. पत्र

खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
‘माळढोक पक्ष्याला शेतकऱ्याचा मित्र असे का म्हटले आहे?
उत्तर:
माळढोक पक्ष्याला शेतकऱ्याचा मित्र असे म्हटले आहे, कारण शेतातील किड्यांवर तो गुजराण करतो. त्यामुळे शेतातील किडे कमी होऊन पिकांचे त्यांपासून रक्षण होते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

प्रश्न 2.
माळढोक पक्ष्यांची संख्या कमी का होत आहे?
उत्तर:
माळढोक पक्षी वर्षातून एकदाच अंडी घालतो. शिवाय त्यांची अंडी जमिनीवर असल्याने इतर प्राणी ती तुडवून जातात, त्यामुळे माळढोक पक्ष्यांची संख्या कमी होत आहे.

प्रश्न 3.
सरांनी पक्ष्यांबद्दल सांगितलेली कोणती गोष्ट मुलांना पटली?
उत्तर:
सरांनी पक्ष्यांबद्दल सांगितले की, “पक्षी हा संतुलित पर्यावरणाचा अविभाज्य घटक आहे. प्रदूषण टाळण्यात, ङ्केवियांचं वाहन करण्यात त्यांची प्रमुख भूमिका असते.’

प्रश्न 4.
अभयारण्यातून फिरताना बहिणीला सर्वांत जास्त कोणाची आठवण आली व का?
उत्तर:
अभयारण्यातून फिरताना बहिणीला सर्वांत जास्त दादाची आठवण आली कारण दादालाही पक्षी खूप आवडत.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

आकृतिबंध पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
माळढोक अभयारण्यात पाहिलेले पक्षी
उत्तर:
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र 3

प्रश्न 2.
पक्ष्यांची या गोष्टीत प्रमुख भूमिका असते
उत्तरः
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र 4

पुढील उतारा वाचून सूचनेनुसार कृती करा.

कृती 1 : आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा..
उत्तरः
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र 5

प्रश्न 2.
रिकाम्या जागा भरा.
1. माळढोक पक्ष्यांबरोबरच आम्ही चंडोल, …………… तसेच इतर पक्षीही पाहिले.
2. पक्ष्यांचे फोटो काढण्यापूर्वी ………… पूर्वपरवानगी घ्यावी.
उत्तर:
1. माळटिटवी
2. वनखात्याची

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

कृती 2 : आकलन कृती

प्रश्न 1.
उत्तरे लिहा.
1. भारतातून नष्ट होण्याच्या मार्गावर असलेला पक्षी – [ ]
2. माळढोक पक्ष्यांबरोबरच पाहिलेले इतर पक्षी – [ ]
उत्तर:
1. माळढोक
2. चंडोल, माळटिटवी

प्रश्न 2.
खालील प्रश्नांची एका वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न i.
माळढोक अभयारण्य कोणत्या मार्गावर वसले आहे?
उत्तर:
माळढोक अभयारण्य सोलापूर-बार्शी मार्गावर वसले आहे

प्रश्न ii.
माळढोक पक्ष्यांची संख्या कमी कधी होते?
उत्तर:
इतर प्राण्यांनी माळढोक पक्ष्यांची अंडी तुडवल्यास माळढोक पक्ष्यांची संख्या कमी होते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

कृती 3 : व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
समानार्थी शब्द लिहा.
(i) सुंदर (ii) खग (iii) जंगल (iv) सखा
उत्तर:
(i) देखणी (ii) पक्षी (iii) वन (iv) मित्र

प्रश्न 2.
वचन बदला.
(i) वन (ii) गाव (iii) किडे (iv) पक्षी
उत्तर:
(i) वने (ii) गावे (iii) किडा (iv) पक्षी

प्रश्न 3.
खालील वाक्ये लेखननियमांनुसार लिहा.

प्रश्न i.
सहलिच्या दिवसी आम्ही पहाटेच निघालो.
उत्तर:
सहलीच्या दिवशी आम्ही पहाटेच निघालो.

प्रश्न ii.
माळढोक पक्षी शेतकरयाचा मीत्र आहे.
उत्तर:
माळढोक पक्षी शेतकऱ्याचा मित्र आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

कृती 4 : स्वमत

प्रश्न 1.
पक्षी हा संतुलित पर्यावरणाचा अविभाज्य घटक आहे, याविषयी तुमचे मत लिहा.
उत्तर:
निसर्ग हा सजीव व निर्जीव घटकांनी बनला आहे. यातील ङ्केप्रत्येक पटकांचा आकार, रंग, गुण हे वैशिष्टयपूर्ण असतात. पक्षीसुद्धा निसर्गाच्या या अविभाज्य घटकांपैकीच एक आहेत. निसर्गाच्या अन्नसाखळीत ते कुणाचे तरी भक्ष्य बनत असतात तर कुणाचे तरी ते भक्षक बनत असतात. अन्नसाखळीतील त्यांच्या या भूमिकेमुळे पर्यावरणाचा समतोल साधला जातो.

प्रश्न 2.
पक्ष्यांची संख्या वाढण्यासाठी तुम्ही काय करू शकता, याबद्दलची तुमची भूमिका स्पष्ट करा.
उत्तर:
आजकाल निसर्गातील अनपेक्षित व अनिष्ट बदलांचा परिणाम प्राणीजीवनाबरोबरच पक्ष्यांवरही होताना दिसतो. दिवसेंदिवस वाढणारी उष्णता व त्याच वेगाने निर्माण होणारी पाण्याची कमतरता यांमुळे पक्षांचे जीवन संकटात सापडले आहे. त्यांच्या वेगवेगळ्या प्रजातींची संख्या वाढवण्यासाठी शासकीय पातळीवर पक्षी अभयारण्ये उभारण्यासाठी जनजागृती मोहीम हाती घेऊ, तसेच मनुष्यवस्ती असलेल्या भागांत त्यांच्या दाणापाण्याची व्यवस्था करू.

त्याचबरोबर पक्ष्यांचे जीवन सुसहर होण्यासाठी वृक्षलागवडीसारखे उपक्रम हाती घेऊ. एवढेच नाही तर ज्या प्रजाती नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहेत अशा प्रजातींचे रक्षण करण्यासाठी शासकीय स्तरावर त्यांच्या शिकारीस व हत्येस प्रतिबंध करू.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

व्याकरण व भाषाभ्यास

खालील शब्दांचे विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र 6
उत्तरः

  1. मित्र × शत्रू
  2. संतुलित × असंतुलित
  3. काल × आज
  4. देखणा × कुरूप

प्रश्न 2.
खालील वाक्यांतील नाम, सर्वनाम, विशेषण, क्रियापद ओळखा.
1. इतका देखणा पक्षी मी यापूर्वी कधीही बघितला नव्हता.
2. अभयारण्यातून फिरताना मला तुझी खूप आठवण आली
उत्तर:

नाम सर्वनाम विशेषण क्रियापद
1.  पक्षी मी देखणा नव्हता
2. अभयारण्य मला, तुझी खूप आली

प्रश्न 3.
खालील वाक्प्रचारांचा वाक्यात उपयोग करा.
उत्तर:
1. घोषित करणे – क्रिकेटच्या संघाचा संघप्रमुख म्हणून माझे नाव घोषित करण्यात आले.
2. निरखून बघणे – मी झाडावरील पक्ष्याला त्याचे घरटे बांधताना निरखून बघत होतो.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

शब्दकोडे सोडवूया.

खालील चौकोनांतील अक्षरांमध्ये क्रियाविशेषण अव्यये लपलेली आहेत. उभ्या,आडव्यावतिरप्या पद्धतीने अक्षरे घेऊन क्रियाविशेषण अव्यये बनवावदिलेल्या जागेत लिहा.

प्रश्न 1.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र 7
उत्तरः
एकदा, मजेशीर, तेथून, लगबगीने, मुळीच, तसाच, जरा, मागे, आता, पुढे.

खालील वाक्ये शुद्ध करून लिहा.

प्रश्न 1.
दादा, आम्ही हा माळढोक पक्षी जवळुन नीरखून बघीतला.
उत्तर:
दादा आम्ही ह्य माळढोक पक्षी जवळून निरखून बघितला.
उदा.

  1. जाता-येता
  2. चार-पाच
  3. कधी-कधी

खालील वाक्यांत संयोग चिन्हाचा वापर करा. उदा.

प्रश्न 1.
कोणतीही गोष्ट कष्टाशिवाय साध्य होत नाही. विदयार्थांनी देखील अभ्यास करताना या कष्टाचा पाठपुरावा’ करावा रोज दोन तीन तास वाचन करावे.
उत्तरः
कोणतीही गोष्ट कष्टाशिवाय साध्य होत नाही. विदयार्थ्यां नी देखील अभ्यास करताना या कष्टाचा पाठपुरावा करावा. रोज दोन-तीन तास वाचन करावे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

लेखन विभाग

प्रश्न 1.
माहिती घेण्यासाठी किंवा देण्यासाठी अनेक साधने वापरली जातात. खाली माहिती देवाणघेवाण करण्याची । संवादाची काही साधने दिली आहेत. त्यातील काही साधने एकतर्फी व काही साधने दुतर्फी माहितीची / संवादाची देवाणघेवाण करतात, त्यांची माहिती मिळवा व दिलेल्या तक्त्यात वर्गीकरण करा.
फॅक्स, पत्र, ई-मेल, मोबाइल, आंतरजाल, रेडिओ, वर्तमानपत्र, मोबाइल संदेश, चर्चा, मुलाखत, जाहिरात, भाषण, संभाषण.
उत्तर:

एकतर्फी माहीतीची/ संवादाची साधने दुतर्फी माहितीची संवादाची साधने
फॅक्स, पत्र, आंतरजाल, रेडिओ, वर्तमानपत्र, जाहिरात, भाषण ई-मेल, मोबाइल, मोबाइल संदेश, चर्चा, मुलाखत, संभाषण

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

प्रश्न 2.
चर्चा करा, सांगा व लिहा.
उत्तर:
पक्षी हा संतुलित पर्यावरणाचा अविभाज्य घटक आहे, या विषयी पालकांसोबत चर्चा करा.

  • आई : राधिका त्या चिमणीसाठी भांड्यात थोडे पाणी ठेव पाहू.
  • राधिका : मी नाही.
  • आई : राधिका या उन्हाळ्याच्या दिवसात माणसांप्रमाणे पक्ष्यांनाही खूप तहान लागते.
  • राधिका : मला का सांगते? ती का माझी मैत्रिण आहे?
  • आई : राधिका, पक्षी हे आपल्यासाठी खूप महत्त्वाचे असतात.
  • राधिका : सांग पाहू कसे ते?
  • आई : पक्षी आपण टाकून दिलेल्या फळांच्या बिया खातात, व त्यांच्या विष्ठेतून त्या बाहेर पडतात. त्यातूनच काही बिया रूजतात व झाडे उगवतात.
  • राधिका : खरचं आई?
  • आई : होय! जंगलात झाडे लावायला आपण जातो का?
  • राधिका : नाही?
  • आई : ती सर्व झाडे पक्ष्यांमुळेच उगवतात. आपल्या आजूबाजूला जी बडा-पिंपळाची झाडे दिसतात ना, ती ही तशाच प्रकारे उगवली आहेत.
  • राधिका : आई, तू म्हणतेस ते अगदी बरोबर आहे. अजून पक्षी कोणते काम करतात?
  • आई : पक्षी मेलेले उंदीर किंवा इतर नको असलेला कचरा किंवा छोट्या किटकांना खातात. त्यामुळे आपला परिसर स्वच्छ राहतो व पर्यावरण संतुलित राहायला मदत होते.
  • राधिका : आई मी माझ्या मित्रमैत्रिणींना सुद्धा पक्ष्यांची काळजी घ्यायला सांगेन.

प्रश्न 3.
पक्ष्यांची संख्या वाढवण्यासाठी तुम्ही काय करू शकता, या विषयी मित्रांसोबत चर्चा करून यादी तयार करा.
उत्तर:
सुवर्णा : अरे राज, तू चिमणी पाहिली आहेस का?
राज : दोन-तीन वर्षांपूर्वी मी एक चिमणी पाहिली होती, पण हल्ली चिमण्या कुठेच दिसत नाहीत.
सुवर्णा : याचे काय कारण आहे हे तुला माहीत आहे का?
राज : नाही
सुवर्णा : थांब मी तुला सांगते. आपल्या सर्व मित्र मैत्रिणींना पण तू बोलव! (सर्व मित्र मैत्रिणी एकत्र येतात.) आपल्याला सर्वांना पक्ष्यांची संख्या वाढविण्यासाठी काय करता येईल. यावर चर्चा करावयाची आहे. तर मग सांगा पाहू. (एकेक जण सांगू लागतात.) (1) आपण सर्वांत प्रथम झाडांची संख्या वाढवली पाहिजे. (2) पक्ष्यांसाठी पाण्याची सोय केली पाहिजे. (3) त्यांची घरटी सुरक्षित राहतील याकडे लक्ष दिले पाहिजे. (4) काहीजण पक्ष्यांची अंडी दुष्टपणे फोडून टाकतात ती वाचवली पाहिजेत.

(5) पक्ष्यांसाठी कृत्रिम घरे तयार करायला पाहिजेत. (6) पक्षी ओल्या कचऱ्याबरोबर कधीतरी प्लॅस्टिक पण खातात. यासाठी ओला व सुका कचरा वेगळा केला पाहिजे. (7) पक्षी झाडांकडे आकर्षित होतील अशा हिरव्यागार झाडांची संख्या वाढविली पाहिजे. (8) पक्ष्याना त्रास होणार नाही यासाठी मोठमोठ्या ध्वनिक्षेपकांचा आवाज टाळला पाहिजे. (9) फटाके उडविताना त्यांचा मोठा आवाज होतो त्यामुळे पक्षी घाबरतात, यासाठी आवाजविरहीत फटाके वाजविले पाहिजेत. (10) पक्ष्यांसाठी अन्नधान्य शेतात व इतर ठिकाणी राखून ठेवले पाहिजे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

प्रश्न 4.
तुम्ही भेट दिलेल्या एखाद्या पर्यटन स्थळाचे वर्णन करणारे पत्र मित्राला : मैत्रिणीला लिहा.
उत्तर:
॥श्री ।।

अ.ब. क.
सुयश अपार्टमेंट,
गांधी मार्ग, मधली आळी,
पनवेल 400805
दि.10 जुन 2018

प्रिय मित्र सुनिल यास,
सप्रेम नमस्कार तुझे पत्र मिळाले. यावेळी मे महिन्यात आई बाबांबरोबर मी महाबळेश्वरला गेलो होतो. त्यामुळे तुला पत्र लिहू शकलो नाही.

महाबळेश्वर हे उत्तम पर्यटन स्थळ आहे. अरे तिथले वातावरण तर खूपच सुंदर आहे. आम्ही तिचे सनसेट पॉईंटला गेलो होतो. तिथे इतका जोराचा वारा येतो की मला क्षणभर वाटले की मी ही वाऱ्याबरोबर उडून जातो की काय?

तसेच तेथे घोड्यावर रपेटही मारली. बोटींग केले. शेतातून काढलेली ताजी टवटवीत स्ट्रॉबेरीही आम्हांला खायला मिळाली.

तेथील बाजारात किती तरी हस्तकौशल्याच्या वस्तूही बघायला मिळाल्या. तेथील निसर्गरम्य वातावरणातून परत येण्याची इच्छाच होत नव्हती; पण काय करणार यावेच लागले. माझा अभ्यास व्यवस्थित सुरू आहे. तुझी खुशाली वरचेवर कळव.

तूबै एकदा महाबळेश्वरला जाऊन ये. तुझ्या आई बाबांना माझा शि. सा. नमस्कार. बाकी सर्व ठीक आहे.

तुझा मित्र.
अ. ब. क.

दादास पत्र Summary in Marathi

पाठ परिचय :

पत्र हे दोन व्यक्ती/संस्था यांच्यामधील वैचारिक, भावनिक देवाणघेवाण, संबंध आणि संवाद प्रस्थापित करणारे प्रभावी माध्यम आहे. मनातील भावनांना, विचारांना वाट करून देणारे ते साधन. संगणकाच्या व मोबाइलच्या जगात पत्र लिहिणे माणसे विसरूनच गेली आहेत. ‘दादास पत्र’ या पाठात बहिणीने आपल्या भावाला पत्राद्वारे सहलीला केलेल्या गमती व खुशाली कळविली आहे.

A letter is a strong medium of communication between two people or institutions to share ideologies, emotions, relationships and dialogues. It gives way to express one’s emotions or thoughts. In the world of computers and mobiles, people have forgotten to write letters. In ‘Dadas Patra’, a sister has written about her cherished memories of a picnic to her brother through a letter.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 5.1 दादास पत्र

शब्दार्थ :

  1. सहल – पर्यटन, फेरफटका – a picnic
  2. चित्रफीत – सिनेमा – acinema/film
  3. हट्ट – कळकळीची विनवणी – insistence
  4. देखण्या – मोहक, सुंदर – charming
  5. तुडवणे – पायाखाली चिरडणे – to crush under feet
  6. पूर्व परवानगी – आगाऊ अनुमती, – prior permission
  7. संमती संतुलित – समतोल – balance
  8. पर्यावरण – अवतीभवतीची सजीव-निर्जीव सृष्टी – environment
  9. प्रदूषण – अशुद्धता – pollution
  10. पटणे – खात्री होणे – to be convinced
  11. अविस्मरणीय – न विसरण्यासारखे – unforgettable
  12. खुशाली – निरोगी व सुखी स्थिती – health and happiness
  13. संतुलित – संतुलन राखलेले (Balanced)
  14. अविभाज्य – विभागले न जाणारे (Integral)
  15. वनविभाग (वनखाते) – अरण्यांची देखभाल करणारे खाते (forest department)
  16. वहन – वाहून नेण्याची क्रिया (carrying)
  17. पाठपुरवठा करणे – सतत मागे रहाणे/लागणे (persuance)
  18. एकतर्फी – एका बाजूने (one way)
  19. दुतर्फी – दोन्ही बाजूने (both way)
  20. ध्वनिक्षेपक – speakers

वाक्प्रचार :

  1. नष्ट होणे – नाहीसा होणे
  2. घोषित करणे – जाहीर करणे
  3. गुजराण करणे – निर्वाह करणे
  4. निरखून पाहणे – बारकाईने निरीक्षण करणे

टिपा :

  • चंडोल पक्षी – चिमणीसारखा दिसणारा हा पक्षी फार सुंदर गातो. त्यांची पिसे तपकिरी, राखाडी, वाळूसारखी काळी व पांढरी अशा विविध रंगाची असतात. मोकळ्या मैदानात व चराऊ गवताळ प्रदेशात त्यांचे वास्तव्य आढळते.
  • माळटिटवी पक्षी – तितराइतका आकार असणाऱ्या या पक्ष्याचे पाय लांब तर पोट पांढरे व डोळे काळे असते. यास पिवळ्या गाठीची टिटवी असे म्हणतात. पडीक शेतीचा प्रदेश व धान्याची कापलेली शेते याठिकाणी हे पक्षी वास्तव्य करतात.
  • माळढोक अभयारण्य – ‘जवाहरलाल नेहरू माळढोक अभयारण्य’ या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या या अभयारण्याची स्थापना सन 1979 मध्ये झाली. हे महाराष्ट्रातील आकारमानाने सर्वात मोठे अभयारण्य आहे. सोलापूर व नगर जिल्ह्यातील मोठ्या भूभागावर हे वसलेले आहे. याचे क्षेत्रफळ 8496 चौ.कि.मी. इतके आहे.

Marathi Sulabhbharati Class 7 Solutions

Amhi Jahirat Vachato Class 7 Marathi Chapter 7.3 Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 7.3 आम्ही जाहिरात वाचतो Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Class 7th Marathi Chapter 7.3 आम्ही जाहिरात वाचतो Question Answer Maharashtra Board

Std 7 Marathi Chapter 7.3 Question Answer

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 7.3 आम्ही जाहिरात वाचतो Textbook Questions and Answers

1. वरील जाहिरातीच्या आधारे खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
ही जाहिरात कशासंदर्भात आहे?
उत्तर:
ही जाहिरात पुस्तकांच्या भव्य प्रदर्शनाबाबत आहे.

प्रश्न 2.
कोणत्या कालावधीमध्ये पुस्तक प्रदर्शन भरवण्यात येणार आहे?
उत्तरः
15 ते 20 ऑक्टोबर 2017 या कालावधीमध्ये पुस्तक प्रदर्शन भरवण्यात येणार आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 7.3 आम्ही जाहिरात वाचतो

प्रश्न 3.
पुस्तक प्रदर्शनाची ठळक वैशिष्टे सांगा?
उत्तरः
पुस्तक प्रदर्शनाची वैशिष्ट्ये पुढील प्रमाणे:

  1. छोट्यांसाठी व मोठ्यांसाठी स्वतंत्र दालन
  2. नामवंत साहित्यिकांची पुस्तके
  3. विविध विषयांवरील पुस्तके
  4. मुलांसाठी आवडत्या गोष्टींची, प्रयोगांची, कोड्यांची आणि कृतींची पुस्तके.
  5. सायंकाळी 7 ते 8 या वेळेत नामवंत साहित्यिक आपल्या भेटीला व प्रत्यक्ष वार्तालाप करण्याची संधी

प्रश्न 4.
प्रदर्शन कोठे भरणार आहे?
उत्तर:
प्रदर्शन शारदा विदयालयाच्या सभागृहात भरणार आहे.

प्रश्न 5.
खरेदीवर किती रुपयांची सवलत मिळणार आहे?
उत्तरः
पुस्तक खरेदीवर 20% सवलत मिळणार आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 7.3 आम्ही जाहिरात वाचतो

प्रश्न 6.
पुस्तक प्रदर्शनात तुम्ही कोणत्या प्रकारची पुस्तके खरेदी कराल ते लिहा?
उत्तर:
पुस्तक प्रदर्शनात गोष्टींची पुस्तके, प्रयोगांची, कोड्यांची आणि कृतींची पुस्तके खरेदी करू शकतील.

2. ओळखा पाहू!

प्रश्न 1.

  1. हात आहेत; पण हालवत नाही. [ ]
  2. पाय आहेत; पण चालत नाही. [ ]
  3. दात आहेत; पण चावत नाही. [ ]
  4. नाक आहे; पण श्वास घेत नाही. [ ]
  5. केस आहेत; पण कधी विंचरत नाही. [ ]

उत्तरः

  1. खुर्ची
  2. टेबल
  3. कंगवा
  4. सुई
  5. ब्रश

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 7.3 आम्ही जाहिरात वाचतो Important Additional Questions and Answers

वरील जाहिरातीच्या आधारे खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
ही जाहिरात कशा संदर्भात आहे?
उत्तर:
ही जाहिरात ‘गुडविल व्यायामशाळेच्या’ संदर्भात आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 7.3 आम्ही जाहिरात वाचतो

प्रश्न 2.
या व्यायामशाळेसाठी केव्हापासून प्रवेश सुरू होणार आहेत?
उत्तर :
या व्यायामशाळेसाठी 10 मे पासून प्रवेश सुरू होणार आहेत.

प्रश्न 3.
या व्यायामशाळेची वैशिष्ट्ये कोणती आहेत?
उत्तर:
या व्यायाम शाळेची वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे:

  • तज्ज्ञ प्रशिक्षक
  • माफक फी
  • लहान मुले व वृद्धांना विशेष सवलत
  • मोफत पार्किंगची सोय
  • अत्याधुनिक व्यायामाची साधने

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 7.3 आम्ही जाहिरात वाचतो

प्रश्न 4.
पहिल्या शंभर सभासदांना किती टक्के विशेष सवलत मिळणार आहे?
उत्तरः
पहिल्या शंभर सभासदांना 10 टक्के विशेष सवलत मिळणार आहे.

प्रश्न 5.
या व्यायामशाळेची वेळ काय आहे?
उत्तर:
या व्यायामशाळेची वेळ सकाळी 6 ते 10 व संध्याकाळी 6 ते 10 ही आहे.

प्रश्न 6.
‘गुडविल’ व्यायाम शाळेत येऊन कशावर नियंत्रण आणायचे आहे?
उत्तर :
‘गुडविल’ व्यायाम शाळेत येऊन चरबीवर नियंत्रण आणायचे आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 7.3 आम्ही जाहिरात वाचतो

शब्दार्थ :

  1. दालन – मोठी खोली, सदनिका (apartment)
  2. नामवंत – नावाजलेले (famous by name)
  3. वार्तालाप – संवाद (conversation)
  4. नियंत्रण – संयमन, ताब्यात ठेवणे (control)
  5. सुडौल – बांधेसुद (shapely)
  6. तज्ज्ञ – निष्णात (expert)

Marathi Sulabhbharati Class 7 Solutions

Shyamche Bandhuprem Class 7 Marathi Chapter 2 Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Class 7th Marathi Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम Question Answer Maharashtra Board

Std 7 Marathi Chapter 2 Question Answer

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम Textbook Questions and Answers

1. खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
नवीन पाऊस सुरू होण्याचा मातीवर काय परिणाम होतो?
उत्तरः
नवीन पाऊस जेव्हा सुरू होतो, तेव्हा मातीचा रम्य सुंदर वास सुटत असतो.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

प्रश्न आ.
श्यामने कोणता निश्चय केला होता?
उत्तरः
गणेश चतुर्थीस गावाला जाताना धाकट्या भावास कोट किंवा सदरा शिवून न्यावयाचा, असा निश्चय श्यामने केला होता.

प्रश्न इ.
लहान भावाला आईने कसे समजावले?
उत्तरः
एके दिवशी श्यामचा लहान भाऊ नवीन सदऱ्यासाठी हट्ट धरून बसला होता, त्यावेळेस त्याची समजूत घालताना आई म्हणाली, तुझे अण्णादादा मोठे होतील, रोजगारी होतील, मग तुला सहा महिन्यांनी नवीन सदरा शिवतील. आता नको हट्ट धरू.

प्रश्न ई.
श्यामचे वडील वरचेवर दापोलीला कशासाठी जात?
उत्तरः
श्यामचे वडील वरचेवर दापोलीला कोर्ट-कचेरीच्या कामासाठी जात असत.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

प्रश्न उ.
श्यामला चालण्याचे श्रम का वाटत नव्हते?
उत्तरः
आपल्या लहान भावासाठी शिवलेला नवीन कोट कधी एकदा भावाला देतो, असे श्यामला झाले होते. श्यामच्या हृदयात प्रेमपूर आला होता. सुखस्वप्नात तो दंग होता. त्यामुळे त्याला चालण्याचे श्रम वाटत नव्हते.

2. खालील आकृत्या पूर्ण करा. 

प्रश्न अ.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम 1
उत्तरः
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम 3

प्रश्न आ.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम 2
उत्तरः
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम 4

3. का ते लिहा.

प्रश्न अ.
श्यामचे डोळे अणूंनी न्हाले होते.
उत्तर:
श्यामने बाबांनी दिलेले खाऊचे पैसे साठवून आपल्या लहान भावासाठी कोट शिवून घेतला होता. तो कोट तयार झाला तेव्हा तो पाहून श्यामचे डोळे अधूंनी न्हाले होते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

प्रश्न आ.
श्याम ज्यांच्या घरी राहायचा त्यांनी त्याला ‘जाऊ नको’ असे म्हटले.
उत्तर:
पावसापाण्याचे दिवस होते. नदीनाल्यांना पूर आले होते. पिसईचा पया, सोंडेघरचा पया यांना उतार नव्हते, यामुळे श्याम ज्यांच्या घरी राहायचा त्यांनी त्याला जाऊ नको असे म्हटले.

प्रश्न इ.
पिसईचा पह्या दुथडी भरून वाहत होता.
उत्तर:
जोराचा पाऊस पडत होता. त्याच्या पाण्याला खूप जोर होता, त्यामुळे पिसईचा पह्या दुथडी भरून वाहत होता.

प्रश्न ई.
श्यामने सांगितलेली हकिकत ऐकून आईला गहिवर आला.
उत्तर:
श्यामची आई त्यांच्या लहान भावाला नेहमी म्हणत असे, “तुझे अण्णा, दादा मोठे होतील मग तुला नवीन कोट शिवतील”. त्याप्रमाणे श्यामने स्वत:च्या खाऊचे पैसे साठवून आपल्या लहान भावासाठी नवीन कोट शिवून आणला होता म्हणून श्यामने सांगितलेली हकिकत ऐकून आईला गहिवर आला.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

चर्चा करा. सांगा.

‘पंख असते तर एकदम उडून गेलो असतो’ यामागील श्यामची कल्पना काय असावी, याबाबत मित्रांशी चर्चा करा.

खेळूया शब्दांशी.

(अ) खाली दिलेल्या शब्दांच्या विरुद्ध अर्थाचे शब्द चौकटीतून शोधून लिहा.
थंड, सापडणे, सुगंध, थोरला, जुना, लक्ष, स्मृती
दुर्गंध, विस्मृती, नवीन, गरम, दुर्लक्ष, धाकटा, हरवणे.

(आ) गटात न बसणारा शब्द ओळखा व लिहा. तो शब्द गटात का बसत नाही ते सांगा.

  1. समीरा, विनीता, त्यांनी, निखिल.
  2. मी, सातपुते, त्याने, तिला.
  3.  हिमालय, सुंदर, प्रसन्न, भव्य.
  4. लिहिणे, आम्ही, गाणे, वाचणे.

उत्तर:

  1. त्यांनी – ‘त्यांनी’ हे सर्वनाम आहे व इतर सर्व विशेष नामे आहेत.
  2. सातपुते – ‘सातपुते’ हे विशेष नाम आहे. इतर सर्व सर्वनामे आहेत.
  3. हिमालय – ‘हिमालय’ हे विशेष नाम आहे. बाकी सर्व भाववाचक नामे आहेत.
  4. आम्ही – ‘आम्ही’ हे सर्वनाम आहे. बाकी सर्व क्रियापदे आहेत.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

लिहिते होऊया.

प्रश्न 1.
तुम्ही तुमच्या धाकट्या भावासाठी/बहिणीसाठी कोणकोणत्या भेटवस्तू घेता? कोणकोणत्या प्रसंगी घेता?
उत्तर:
आम्ही आमच्या धाकट्या भावासाठी/बहिणीसाठी वाढदिवसाला पुस्तक देतो. भेटकार्ड देतो. एखादे चांगले काम केले की चॉकलेट देतो. अभ्यासात चांगले गुण मिळाले की एखादे चित्र भेट म्हणून देतो.

 

खाली दिलेल्या शब्दांचे क्रियाविशेषण अव्ययांच्या प्रकारांनुसार चौकटीत वर्गीकरण करा.
तिथे, दररोज, टपटप, क्षणोक्षणी, सावकाश, पलीकडे, अतिशय, पूर्ण, परवा, समोरून, जरा, मुळीच, कसे, वर, थोडा, सतत, झटकन
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम 5
उत्तर:
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम 8

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम Important Additional Questions and Answers

खाली दिलेल्या वाक्यांतील रिकाम्या जागी योग्य शब्द भरून वाक्ये पुन्हा लिहा.

  1. तप्त जमिनीला …………. शांतवू लागले.
  2. थंडीच्या दिवसांत ……………. चौघडी’ करून गळ्याशी बांधून शाळेत जावयाचे.
  3. एक ……………. माझ्या पायाजवळून उडी मारून गेली.
  4. पिसईचा पह्या ……………….. भरून वाहत होता.
  5. ……………. दगड पायांना खुपत होते; परंतु माझे तिकडे लक्ष नव्हते.
  6. त्या ………………. नाचातून मी चाललो होतो.
  7. वडील ……………… करत होते व आईने शेगडीत ………………. शेकण्यासाठी दिले होते.
  8. ”……………. पह्याला पाणी नव्हते का रे?”
  9. या प्रेमावर कोणाची ……………. नको पडायला.

उत्तर:

  1. मेष
  2. धोतर
  3. नानेटी
  4. दुथडी
  5. सुयांसारखे
  6. पंचमहाभूतांच्या
  7. संध्या, निखारे
  8. सोंडेघरच्या
  9. दृष्टी

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

असे कोण कोणास म्हणाले ते लिहा.

प्रश्न 1.
“तुझे अण्णा – दादा मोठे होतील, रोजगारी होतील, मग तुला सहा महिन्यांनी नवीन सदरा शिवतील. आता नको हट्ट धरू.”
उत्तर:
श्यामची आई आपल्या लहान मुलाला (पुरुषोत्तमला)
म्हणाली.

प्रश्न 2.
“इतक्या पावसातून श्याम कशाला आलास? सारा भिजलास ना?”
उत्तर:
श्यामची आई श्यामला म्हणाली.

प्रश्न 3.
“सोंडेघरच्या पल्याला पाणी नव्हते का रे?”
उत्तर:
श्यामचे वडील श्यामला म्हणाले.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

प्रश्न 4.
“हो परंतु मी आलो कसातरी!”
उत्तर:
श्याम वडिलांना म्हणाला.

प्रश्न 5.
“हा नवीन कोट कोणाला रे?”
उत्तर:
श्यामचा धाकटा भाऊ श्यामला म्हणाला.

प्रश्न 6.
“कोणाच्या पैशांना हात तर नाही ना लावलास?”
उत्तर:
श्यामची आई श्यामला म्हणाली.

प्रश्न 7.
“आई, मी कर्ज काढले नाही, चोरलेही नाहीत, फीचेही खर्चिले नाहीत.”
उत्तर:
श्याम त्याच्या आईला म्हणाला.

प्रश्न 8.
“मग उधार का शिवून आणलास, श्याम?”
उत्तरः
श्यामचे वडील श्यामला म्हणाले.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

खालील प्रश्नांची एक – दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
आईने श्यामला कातर’ स्वरात काय विचारले?
उत्तर:
आईने श्यामला कातर स्वरात विचारले की, “श्याम कोणाच्या पैशांना हात तर नाही ना लावलास?”

प्रश्न 2.
श्यामने नवीन कोट शिवण्यासाठी काय केले?
उत्तर:
वडीलांनी खाऊसाठी दिलेले आणा-दोन आणे खाऊसाठी खर्च न करता, दोन-तीन महिने ते जमवून श्यामने त्या पैशांचा पुरुषोत्तमला नवीन कोट शिवला.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

शब्दार्थ:

  1. चौघडी – चार घड्या (four folded)
  2. पहया – ओढा (stream)
  3. कातर – कापरा, थरथरणारा (trembling)

खालील आकृत्या पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
श्याम भावंडास काय आणू शकत नव्हता?
उत्तरः
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम 6

पुढील उतारा वाचून सूचनेनुसार कृती करा.

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम 7
उत्तरः

प्रश्न 2.
रिकाम्या जागा भरा.

  1. ………………. डोळे होते.
  2. हृदयात ………….” आला होता.
  3. …………… नवीन कपडे करतात.

उत्तर:

  1. ध्येयावर
  2. प्रेमपूर
  3. गौरी-गणपतीत

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

कृती 2: आकलन कृती

प्रश्न 1.
चौकट पूर्ण करा.

  1. श्याम रोज मोजत असलेले[ ]
  2. श्याम हयास भीक घालणार नव्हता [ ]

उत्तर:

  1. पैसे
  2. नदीनाल्यास

खालील प्रश्नांची एक – दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
श्याम शिंप्याकडे मापासाठी कोणाला बरोबर घेऊन गेला?
उत्तर:
श्याम शिंप्याकडे मापासाठी आपल्या भावाच्या वयाच्या एका मुलाला बरोबर घेऊन गेला

प्रश्न 2.
श्यामने कोटासाठी किती कापड व किती अस्तर घेतले?
उत्तर:
श्यामने कोटासाठी दोन वार कापड व अर्धा वार अस्तर घेतले.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

कृती 3: व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे वचन बदला.

  1. सुट्टी
  2. कोट
  3. नाले
  4. खिसा

उत्तर:

  1. सुट्ट्या
  2. कोट
  3. नाला
  4. खिसे

खालील वाक्यांतील क्रियाविशेषण अव्यये शोधा व त्यांचे प्रकार सांगा.

प्रश्न 1.
रोज पैसे मोजत होतो.
उत्तर:
रोज – कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय

कृती 4: स्वमत

प्रश्न 1.
तुम्ही पैसे साठवता का? साठवलेल्या पैशांचा उपयोग कशासाठी करण्याची तुमची इच्छा आहे?
उत्तर:
मला प्रथम पैसे साठवण्याची सवय नव्हती. पण आजीने छोटीशी पिगी बैंक आणून देताच मला त्यात पैसे साठवण्याची सवय जडली. त्यात आवश्यक तेवढे पैसे जमताच मला आजी व आजोबांसाठी काठी खरेदी करण्याची इच्छा आहे. ती इच्छा पूर्ण करण्यासाठी मी प्रयत्नशील आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

व्याकरण व भाषाभ्यास

खालील विरुद्ध अर्थाचे शब्द लिहा.

प्रश्न 1.

  1. थंड
  2. सापडणे
  3. सुगंध
  4. जुना
  5. लक्ष
  6. स्मृती
  7. थोरला

उत्तरः

  1. गरम
  2. हरवणे
  3. दुर्गध
  4. नवीन
  5. दुर्लक्ष
  6. विस्मृती’
  7. धाकटा

खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.

  1. सुट्टी
  2. वास
  3. मेघ
  4. सुंदर
  5. पृथ्वी
  6. ध्येय
  7. भाऊ
  8. अश्रू
  9. पंख
  10. गारठा
  11. पाणी
  12. दृष्टी
  13. स्मृती
  14. बंड

उत्तरः

  1. रजा
  2. गंध
  3. ढग
  4. छान
  5. अवनी, धरती
  6. उद्दिष्ट
  7. बंधू
  8. आसवं
  9. पर
  10. गारवा
  11. जल
  12. नजर
  13. आठवणी
  14. स्तोम

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

प्रश्न 2.
खालील शब्दांचे वचन बदला,

  1. चौघडी
  2. गाबडी
  3. कपडा
  4. सदर
  5. डोळा
  6. नाला
  7. कोरडा
  8. खिसा

उत्तर:

  1. चौघड्या
  2. गावड्या
  3. कपडे
  4. सदरे
  5. डोळे
  6. नाले
  7. कोरडे
  8. खिसे

प्रश्न 3.
खालील शब्दांचे लिंग बदला

  1. आई
  2. भाऊ
  3. दादा
  4. शिंपी
  5. धाकटा

उत्तर:

  1. वडील
  2. बहीण
  3. ताई
  4. शिंपीण
  5. धाकटी

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

प्रश्न 4.
कंसातील वाक्प्रचारांचा दिलेल्या वाक्यांत बिनचूक उपयोग करून ती वाक्ये पुन्हा लिहा. (निश्चय करणे, डोळे अधूंनी न्हाणे, हृदयात प्रेमपूर येणे)
उत्तर:

  1. आनंदवनातील कुष्ठरोग्यांची दुःखे ऐकून माझ्या हृदयात प्रेमपूर आला.
  2. वर्गात पहिला क्रमांक काढण्याचा मी निश्चय केला.
  3. त्या गरीब माणसाची हकिकत ऐकून माझे डोळे अश्रृंनी न्हाले.

शब्दार्थ:

1. स्मृती – आठवण (memory) (२) विस्मृती – विस्मरण (oblivion)

पुढील क्रियाविशेषण अव्ययांचा वापर करून वाक्ये तयार करा.

प्रश्न 1.

  1. दररोज
  2. पूर्ण
  3. अत्यंत
  4. सर्वत्र

उत्तरः

  1. चांगल्या आरोग्यासाठी दररोज व्यायाम करावा.
  2. पौर्णिमेला आकाशात पूर्ण चंद्र दिसतो.
  3. राजू अत्यंत हुशार मुलगा आहे.
  4. पावसात सर्वत्र हिरवळच दिसते.

लेखन विभाग

प्रश्न 1.
‘पंख असते तर एकदम उडून गेलो असतो’, यामागील श्यामची कल्पना काय असावी, याबाबत मित्रांशी चर्चा करा व लिहा.
उत्तरः
श्यामने खाऊसाठी दिलेले पैसे साठवून आपल्या धाकट्या भावासाठी कोट किंवा सदरा शिवून आणला होता.

  • राम – श्यामने आपल्या छोट्या भावासाठी नवीन कोट शिवून आणला आहे.
  • श्याम – अरे मी खाऊला दिलेले पैसे साठवले व त्यातून हा कोट शिवून घेतला.
  • राम – मग तू तुझ्या भावाला कधी देणार?
  • श्याम – मी आता गावाला जाणार आहे, तेव्हा मी त्याला हा कोट देणार.
  • राम – तू तुला नाही शिवलास नवीन कोट?
  • श्याम – अरे माझा धाकटा भाऊ कोटसाठी रडत होता तेव्हा आई त्याला म्हणाली, “तुझा दादा मोठा झाला की, तुला नवीन कोट आणेल.” राम – म्हणून तू तुझ्या धाकट्या भावाला कोट घेतला!
  • श्याम – होय आईची इच्छा होती. मला तर असे वाटते की मी एखादया पक्ष्याप्रमाणे उडून जाऊन हा कोट माझ्या धाकट्या भावाला क्यावा त्यामुळे त्याला तर आनंद होईलच पण आईला सुद्धा खूप आनंद होईल.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

श्यामचे बंधुप्रेम Summary in Marathi

पाठ परिचय:

भाऊंनी दिलेले खाऊचे पैसे खर्च न करता श्यामने लहान भावास नवीन कोट शिवला. त्याने आणलेला नवीन कोट पुरुषोत्तमने आनंदाने सर्वांना दाखवला. श्यामच्या मनातील आपल्या लहान भावंडाविषयी असलेले प्रेम व जिव्हाळा, तसेच परस्परांवर प्रेम करा ही आईने मुलांना दिलेली शिकवण याचे हृदयस्पर्शी वर्णन प्रस्तुत पाठात आले आहे.

Shyam saved all his pocket money given by his father and he stitched a new coat for his younger brother from his savings. The younger brother, Purushottam, showed his new coat happily to everyone. Shyam’s love and affection for his younger brother and teachings of his mother of giving love to everyone have been beautifully narrated in a very heart-touching way.

शब्दार्थ:

  1. तप्त – तापलेला – heated
  2. रम्य – सुंदर, मोहक – beautiful, attractive
  3. गंध – वास – fragrance
  4. निश्चय – निर्णय – determination
  5. हट्ट – हेका – insistence
  6. गाबड्या – ठिगळ – a patch
  7. उत्सुक – आतुर – eager
  8. पंचमहाभूत – पाच मूलभूत तत्त्वे – the five elements:
    पृथ्वी, जल, अग्नि, earth, water, fire,
    वायू, आकाश wind & sky
  9. गाठोडे – बोचके – a bundle
  10. फलद्रूप – सफल, फळाला – fruitful आलेली
  11. कोरडे – शुष्क, सुकलेले – dry
  12. कर्ज – उसने – loan
  13. दवडणे – व्यर्थ जाऊ देणे – to waste
  14. उधार – उसने – on credit

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 2 श्यामचे बंधुप्रेम

वाक्प्रचारः

  1. निश्चय करणे – मनाशी पक्के ठरविणे
  2. डोळे अधूंनी न्हाणे – डोळ्यांतून अश्रू ओघळणे, खूप रडणे
  3. दुथडी भरून वाहणे – तुडुंब वाहणे
  4. धावपळ करणे – धावाधाव करणे
  5. कर्ज घेणे – उसने घेणे
  6. गहिवरून येणे – कंठ दाटून येणे
  7. पाठीवरून हात फिरवणे – कौतुक करणे
  8. रोजगारी होणे – कामधंदयाला लागणे

टिपा:

  1. पिसई, सोंडेघर – दापोलीहून पालघरला (साने गुरुजीचे गाव) जाताना लागणाऱ्या ओढ्यांची नावे.
  2. आणा, दोन आणे – त्यावेळी असलेले पैसे.
  3. संध्या करणे – दिवेलागणीच्या वेळेस देवाची प्रार्थना करणे.
  4. गंधवती पृथ्वी – पावसाचे पाणी मातीमध्ये पडताच मातीचा सुगंध येऊ लागतो. या सुगंधामुळे पृथ्वीला गंधवती पृथ्वी म्हटले आहे.

Marathi Sulabhbharati Class 7 Solutions

Adlabadal Class 7 Marathi Chapter 13 Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 13 अदलाबदल Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Class 7th Marathi Chapter 13 अदलाबदल Question Answer Maharashtra Board

Std 7 Marathi Chapter 13 Question Answer

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 13 अदलाबदल Textbook Questions and Answers

1. खालील आकृती पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
अमृत व इसाब यांच्यामध्ये सारख्या असणाऱ्या गोष्टी.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 1
उत्तरः

  1. कपड्याचा रंग
  2. कपड्याचा आकार
  3. शर्टाचे कापड
  4. शाळा
  5. वर्ग
  6. रस्त्याच्या कोपऱ्यावर समोरासमोर घरे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

2. खाली दिलेल्या वाक्यांचा योग्य घटनाक्रम लिहा.

प्रश्न अ.
एका व्रात्य मुलाला एक खोडकर कल्पना सुचली.
उत्तर:
गावातील काही मुले निंबाच्या झाडाखाली जमली होती.

प्रश्न आ.
अमृत व इसाबने शर्टाची अदलाबदल केली.
उत्तरः
एका व्रात्य मुलाला एक खोडकर कल्पना सुचली.

प्रश्न इ.
गावातील काही मुले निंबाच्या झाडाखाली जमली होती.
उत्तरः
अमृत व इसाबने शर्टाची अदलाबदल केली.

प्रश्न ई.
अमृत व इसाबच्या परस्परांवरील प्रेमाची गोष्ट ऐकून सर्व जण हेलावून गेले.
उत्तरः
हसनभाई काय सांगत आहेत ते ऐकायला शेजार-पाजारच्या बायकाही तिथे जमल्या.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न उ.
हसनभाई काय सांगत आहेत ते ऐकायला शेजार पाजारच्या बायकाही तिथे जमल्या.
उत्तरः
अमृत व इसाबच्या परस्परांवरील प्रेमाची गोष्ट ऐकून सर्वजण हेलावून गेले.

3. पुढील वाक्यात कंसातील योग्य वाक्प्रचार लिहा.

  1. घरी आलेल्या पाहुण्यांना बाबांनी राहण्यासाठी ………………….. (गळ घातली, भुरळ घातली)
  2. बाळू नवीन छत्री कोठेतरी विसरून आला हे पाहून आईचा ………………………. (पारा चढला, कौतुक वाटले)
  3. रस्त्यावर भांडणाऱ्या कुत्र्यांच्या आवाजाने नीताच्या …………………. (पोटात कावळे ओरडले, पोटात गोळा आला)
  4. त्याची करुण कहाणी ऐकून सर्वांची मने …………………………. (हेलावून गेली, हबकून गेली)

उत्तरः

  1. गळ घातली
  2. पारा चढला
  3. पोटात गोळा आला
  4. हेलावून गेली

खेळूया शब्दांशी

प्रश्न अ.
खाली दिलेल्या ‘अ’ व ‘ब’ गटातील शब्दांच्या योग्य जोड्या जुळवा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 2

उत्तरः

  1. नवा – शर्ट
  2. कुस्ती – खेळ
  3. सुई – दोरा
  4. होळी – सण
  5. गंभीर – वळण
  6. निंब – झाड

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न आ.
खालील शब्दांतील अचूक शब्द लिहा.
अ. व्रात्य, वात्र्य, वार्त्य, वार्त्य
आ. कप्लना, कल्पना, कलपना, कल्पना
इ. गोष्ट, गोश्ट, गोशट, गोष्ट
उत्तरः
अ. व्रात्य
आ. कल्पना
इ. गोष्ट

प्रश्न इ.
खालील पहिल्या आकृतीत ‘वान’ हा प्रत्यय लावून तयार झालेले शब्द दिले आहेत. खाली दिलेले प्रत्यय लावून तयार होणारे शब्द लिहा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 3
उत्तरः
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 4

लिहिते होऊया

प्रश्न 1.
‘माझा आवडता मित्र/मैत्रीण’ या विषयावर थोडक्यात माहिती लिहा.
उत्तर:
माझ्या आवडत्या मैत्रीणीचे नाव जुई आहे. ती माझ्याच घराशेजारी राहत असून आम्ही एकाच वर्गात शिकतो. लहानपणापासूनच एकत्र वाढल्यामुळे आम्ही एकमेकींच्या सर्व गोष्टी जाणून आहोत. शाळेतील अभ्यास आम्ही एकत्रच करतो. आमच्या आवडीनिवडीही बऱ्याचशा सारख्याच आहेत. ती फक्त माझी मैत्रीण नसून आमच्या घरातील एक सदस्य आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 2.
सुट्टीच्या दिवशी मित्रांसोबत तुम्ही कोण-कोणते खेळ खेळता?
उत्तरः
सुट्टीच्या दिवशी मित्रांसोबत मी क्रिकेट, खो-खो, कबड्डी, बॅटमिंटन असे खेळ खेळतो. तसेच कॅरम, बुद्धिबळ, टेबल टेनिस असे घरी खेळता येण्यासारखे खेळही खेळतो.

प्रश्न 3.
तुमचा आवडता मित्र/मैत्रीण यांमधील तुम्हांला कोणते गुण सर्वांत जास्त आवडतात?
उत्तर:
मला माझ्या मैत्रीणीमधील अनेक गुण आवडतात. ती महत्त्वाकांक्षी आहे. तिची चिकाटी, एकाग्रता, दूरदृष्टी घेण्याच्या वृत्तीमुळे माझी मैत्रीण मला फार आवडते.

विचार करा. सांगा.

खालील प्रसंगी तुम्ही काय कराल?

प्रश्न 1.
तुमच्या मित्राने/मैत्रीणीने डबा आणला नाही.
उत्तर:
माझ्या मित्राने/मैत्रीणीने डबा आणला नसेल तर मी तिला माझ्या डब्यातला खाऊ खायला देईन.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 2.
शाळेत पिण्याच्या पाण्याचा नळ कुणीतरी विनाकारण’ सुरू ठेवला.
उत्तर:
पाण्याचा नळ सुरू असलेला पाहून मी तो तातडीने बंद करेन. तसेच पाणी वाया घालवू नये. अशी सूचना नळाच्या जवळ लावेन.

प्रश्न 3.
वर्गातील एका विद्यार्थ्याने वर्गात कचरा केला आहे व ते तुम्ही पाहिले.
उत्तरः
मी कचरा करणाऱ्या त्या विदयार्थ्यास तो कचरा उचलून कचराकुंडीत टाकण्यास सांगेन व त्याने तसेच इतरांनीही वर्गात कचरा करू नये अशी विनंती करेन.

प्रश्न 4.
सहलीत तुमचा मित्र किल्ल्याच्या भिंतीवर नावे लिहीत आहे.
उत्तर:
मी त्या मित्रास किल्ल्याच्या भिंतीवर नावे न लिहिण्याची विनंती करीन. पुरातन वास्तूंचे महत्त्व पटवून देईन.

खेळ खेळ्या

प्रश्न 1.
खाली काही शब्द दिले आहेत. त्या शब्दांचा समानार्थी शब्द भरून कोडे पूर्ण करा.

  1. मस्तक
  2. कचरा
  3. रात्र
  4. पाणी
  5. जनता
  6. मुलगी

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 5
उत्तर:
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 6

प्रश्न 2.
खाली काही शब्द दिले आहेत त्या शब्दांचा विरुद्धार्थी शब्द भरून कोडे पूर्ण करा.

  1. उदयोगी ×
  2. गरम ×
  3. मोठा ×
  4. जुने ×
  5. होकार ×
  6. हसणे ×

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 7
उत्तरः
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 8

आपण समजून घेऊया.

प्रश्न 1.
खालील शब्द वाचा.

किडा, मेहुणा, पादुका, बाहुली, महिना, पहिली, सगुणा, तालुका, भिडू, पिसू, मनुका.
वरील शब्दांतील शेवटच्या दोन अक्षरांचे निरीक्षण करा. काय जाणवते?
या शब्दांतील शेवटच्या अक्षराला काना, मात्रा, वेलांटी, उकार असे बाराखडीतील कोणते ना कोणते तरी एक चिन्ह आहे आणि शेवटून दुसऱ्या अक्षरांतील इकार किंवा उकार हस्व आहेत.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

लक्षात ठेवा:

मराठी शब्दातील शेवटचे अक्षर दीर्घ स्वरान्त असेल, तर त्या आधीच्या अक्षरातील (उपान्त्य अक्षरातील) इकार व उकार हस्व लिहितात.
तत्सम शब्दांतील उपान्त्य अक्षरे दीर्घ असतील, तर ती संस्कृतमधील मूळ शब्दांप्रमाणेच दीर्घ लिहावी.
उदा., क्रीडा, परीक्षा, लीला, संगीता, पूर्व, भीती.

Class 7 Marathi Chapter 13 अदलाबदल Additional Important Questions and Answers

खालील वाक्यांतील रिकाम्या जागा भरा.

प्रश्न 1.

  1. गावातील काही मुले … झाडाखाली जमली होती.
  2. दुसऱ्या एका …………. मुलाला एक कल्पना सुचली.
  3. नवा शर्ट घेऊन देण्यासाठी आईने ………… बाबांना गळ घातली.
  4. इसाबला हे सहन झाले नाही. त्याचा .. .चढला.
  5. इसाबने ………… घालून केशवला ……….. “केले.
  6. तो होळीचा दिवस होता. या दिवशी …………… घेणार हे ठरलेलेच असते.
  7. इसाबचे बाबा अंगणात …………. बसले होते.

उत्तर:

  1. निंबाच्या
  2. व्रात्य, खोडकर
  3. अमृतच्या
  4. पारा
  5. पेच, चीत
  6. झोंबाझोंबी
  7. खाटेवर

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

खालील प्रश्नांची एक ते दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
कोणाची घट्ट मैत्री होती?
उत्तरः
अमृत व इसाब या दोघांची घट्ट मैत्री होती.

प्रश्न 2.
अमृतला जमिनीवर कोणी ढकलले?
उत्तरः
केशवने अमृतला जमिनीवर ढकलले.

प्रश्न 3.
इसाबचा पारा का चढला?
उत्तर:
केशवने अमृतला जमिनीवर ढकलताच बाकीची पोरे “अमृत हरला, केशव जिंकला!” असे ओरडू लागली हे इसाबला सहन झाले नाही व त्याचा पारा चढला.

प्रश्न 4.
अमृत व इसाबचे पाय जमिनीला का खिळले?
उत्तर:
केशव व इसाबच्या मारामारीत इसाबच्या शर्टाचा खिसा फाटला ते पाहून भीतीने दोघांचे पाय जमिनीला खिळले.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 5.
इसाबच्या वडीलांचे नाव काय होते?
उत्तर:
इसाबच्या वडीलांचे नाव हसनभाई होते.

प्रश्न 6.
इसाबच्या वडीलांनी इसाबच्या शर्टासाठी काय-काय केले होते?
उत्तर:
इसाबच्या वडीलांनी इसाबच्या शर्टासाठी सावकाराकडून पैसे कर्जाऊ घेतले होते. कापड निवडण्यात आणि शर्ट शिवून घेण्यात खूप वेळही खर्ची घातला होता.

असे कोण कोणास म्हणाले ते लिहा.

प्रश्न 1.
“अरे, तुम्ही दोघे कुस्ती का नाही लढत?”
उत्तरः
एक व्रात्य मुलगा इसाब व अमृतला म्हणाला.

प्रश्न 2.
“आता जर का तू ते मळवलेस किंवा फाडलेस तर लक्षात ठेव”
उत्तरः
अमृतची आई अमृतला म्हणाली.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 3.
“चल ये, मी तुझ्याबरोबर कुस्ती लढतो.”
उत्तर:
इसाब केशवला म्हणाला.

प्रश्न 4.
“अरे, असे मित्रांपासून पळताय काय?”
उत्तरः
इसाबचे बाबा इसाब व अमृतला म्हणाले.

प्रश्न 5.
“भाभी, आजपासून तुमचा हा अमृत माझा मुलगा बरं का?”
उत्तरः
हसनभाई अमृतच्या आईला म्हणाले.

खालील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
अमृतने कुस्ती खेळण्यास नकार का दिला?
उत्तरः
अमृत व इसाब दोघेही नवीन कपडे घालून बाहेर पडले होते. अमृतच्या आईने निघतानाच अमृतला बजावले होते की, “नवीन कपड्यांसाठी तू हट्ट धरला होतास. आता जर का तू ते मळवलेस किंवा फाडलेस तर लक्षात ठेव.” कुस्ती खेळली तर नवीन कपडे खराब होतील व आई ओरडेल या भीतीने अमृतने कुस्ती खेळण्यास नकार दिला.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 2.
मैदानातील मुले सैरावैरा का पळून गेली?
उत्तरः
केशवने अमृतला जमिनीवर ढकलल्याचे पाहून इसाबचा पारा चढला. त्याने कुस्तीसाठी केशवला आव्हान केले. बाकीच्या मुलांनी चिथवल्यामुळे केशव व इसाब परस्परांना भिडले. इसाबने पेच घालून केशवला चित केले. गंमत म्हणून सुरू केलेल्या खेळाला भलतेच गंभीर वळण लागले. आता केशवचे आईवडील आपल्याला रागवतील, या भीतीने सर्व मुले सैरावैरा पळून गेली.

प्रश्न 3.
इसाब व अमृतने शींची अदलाबदल का केली?
उत्तर:
केशव बरोबर झालेल्या कुस्तीत इसाबच्या शर्टाचा खिसा फाटल्याचे इसाब व अमृत दोघांच्या लक्षात आले. इसाबचे वडील आता रागावणार हे नक्की होते. फाटलेला खिसा असलेला शर्ट अमृतने घातल्यास अमृतचे बाबा त्याला ओरडतील पण वाचवायला आई देखील असेल हे अमृतच्या लक्षात आले. इसाबला ओरडा खायला लागू नये म्हणून अमृत व इसाबने शर्टाची अदलाबदल केली.

प्रश्न 4.
अमृतच्या आईने फाटलेला शर्ट पाहताच काय केले?
उत्तर:
अमृतच्या आईने फाटलेला शर्ट पाहताच कपाळाला आठ्या घातल्या. तो होळीचा दिवस असून या दिवशी झोंबाझोंबी होणार हे माहीत असल्याने आईने अमृतला माफ करून टाकले. तसेच सुईदोरा घेऊन त्याचा फाटलेला शर्टही शिवून टाकला.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 5.
अमृतच्या उत्तराने हसनभाईंना काय शिकवले?
उत्तरः
हसनभाईंनी अमृतला व इसाबला गल्लीत शिरताना पाहिले. ते काय करताहेत हे बघण्यासाठी हसनभाई स्वत: तेथे गेले. ते दोघे शर्टीची अदलाबदल करत असताना इसाबने अमृतला विचारले, की तुझ्या बाबांनी तुला मारलं तर? यावर अमृत म्हणाला, ‘मला वाचवण्यासाठी माझी आई आहे’ हा संवाद हसनभाईंनी ऐकला. अमृतच्या उत्तराने हसनभाईंना आईच्या ममतेला’ मुलांच्या लेखी किती महत्त्व आहे याची जाणीव करून दिली.

पुढील उतारा वाचून सूचनेनुसार कृती करा.

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
खालील आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तरः
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 9

खालील प्रश्नांची एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
मुलांच्या लक्षात काय आले?
उत्तर:
गंमत म्हणून सुरू केलेल्या खेळाला भलतेच गंभीर वळण लागल्याचे मुलांच्या लक्षात आले.

प्रश्न 2.
इसाबच्या वडिलांनी कुणाकडून पैसे कर्जाऊ घेतले?
उत्तर:
इसाबच्या वडिलांनी सावकाराकडून पैसे कर्जाऊ घेतले.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

उतारा – पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्रमांक 48

केशव घुटमळला, पण ………………………
……………………………. इसाबने विचारले.

कृती 2: आकलन कृती

प्रश्न 1.
रिकाम्या जागा भरा.
1. अचानक अमृतला एक …………….. सुचली. (कथा / कल्पना / गोष्ट)
2. ……………. मुलांच्या पोटात गोळा आला. (भुकेने / तहानेने / भीतीने)
उत्तरे:
1. कल्पना
2. भीतीने

कोण कोणास म्हणाले ते लिहा.

प्रश्न 1.
“चल लवकर. काढ तुझा शर्ट. हा माझा शर्ट घाल.”
उत्तर:
अमृत इसाबला म्हणाला.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 2.
“पण तुझं, काय? तू काय घालणार?”
उत्तर:
इसाब अमृतला म्हणाला.

कृती 3: व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
‘कार’ प्रत्यय लावून शब्द तयार करा.
उत्तरे:
कलाकार, आकार, ऊकार, बेकार, मोटरकार, सावकार, जाणकार

प्रश्न 2.
‘सावकार’ या शब्दातील अक्षरापासून अर्थपूर्ण शब्द लिहा.
उत्तरः
कार, काव, कासार, वर, वसा, राव, सावर, सारव

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

कृती 4: स्वमत

प्रश्न 1.
तुमच्या वर्गमित्राशी / वर्गमैत्रिणीशी झालेल्या भांडणाचा किस्सा नमुद करा.
उत्तरः
मी इयत्ता पाचवीत असताना माझ्या शेजारी पायल नावाची मैत्रीण बसत असे. आमची मैत्री होते असे वाटत असतानाच तिने माझ्यावर पेन्सिल चोरीचा आळ घेतला. पूर्ण वर्ग माझ्याकडे शंकेच्या नजरेने पाहत होता. शिक्षकांनी माझ्या बॅगेची तपासणी करता काही मिळाले नाही. मात्र खाली पडून दोन बेंच मागे सरकलेली ती पेन्सिल काही काळाने मिळाली. तिच्या या आरोपामुळे माझे व तिचे कडाक्याचे भांडण झाले होते. आम्ही अनेक महिने बोलत नव्हतो. मात्र आता आम्ही छान मैत्रीणी आहोत व तो किस्सा आठवून आम्ही आजही हसतो.

व्याकरण व भाषाभ्यास

प्रश्न 1.
खालील शब्दांतील अचूक शब्द लिहा.
1. कुश्ती, कूस्ती, कुस्ती, कुस्ति
2. सैरावेरा, सेरावैरा, सेरावेरा, सैरावैरा
उत्तरः
1. कुस्ती
2. सैरावैरा

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 2.
खालील शब्दांचे लिंग ओळखून वचन बदला.
सण
झाड
कपडे
कल्पना
गंमत
उत्तरः
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल 10

प्रश्न 3.
पुढील वाक्यात कंसातील योग्य वाक्प्रचार लिहा.
1. डोळ्यांसमोर झालेला भयानक अपघात बघून शारदाबाईंचे ………………… (पाय जमिनीला खिळले, आनंदावर विरजण पडले)
2. नवीन घरात पाऊल टाकताच अपशकुन झाल्याने सगळ्यांच्या …………………….. (आनंदावर विरजण पडले, वरचढ ठरले)
उत्तरः
1. पाय जमिनीला खिळले
2. आनंदावर विरजण पडले.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 4.
खालील वाक्प्रचारांचा अर्थ सांगून वाक्यात उपयोग करा.
1. वरचढ असणे: दुसऱ्यापेक्षा सरस असणे.
कबड्डी स्पर्धेत ‘अ’ गट ‘ब’ गटापेक्षा वरचढ ठरला.
2. चीत करणे: हरवणे.
आनंद विश्वनाथनने आपल्या प्रतिस्पर्ध्याला अत्यंत कमी वेळात चीत केले.
3. गळा दाटून येणे: मन भरून येणे.
लेकीची पाठवणी करताना शामरावांचा गळा दाटून आला.

लक्षात ठेवा:

मराठी शब्दातील शेवटचे अक्षर दीर्घ स्वरान्त असेल, तर त्याआधीच्या अक्षरातील इकार व उकार हस्व लिहितात. उदा. किडा, मेहुणा, पहिली, मनुका इ..
अपवाद – क्रीडा, परीक्षा, लीला, संगीता, पूर्व, भीती इ.

खालील वाक्यांत विरामचिन्हे घालून वाक्य पुन्हा लिहा.

प्रश्न 1.
अरे अमृत इसाब तुम्ही दोघं किती एक सारखे आहात
उत्तर:
“अरे, अमृत, इसाब! तुम्ही दोघं किती एकसारखे आहात!”

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

प्रश्न 2.
अरे तुम्ही दोघे कुस्ती का नाही लढत
उत्तरः
“अरे तुम्ही दोघे कुस्ती का नाही लढत?’

प्रश्न 3.
अमृत हरला केशव जिंकला केशव जिंकला हुर्ये हुर्ये
उत्तर:
“अमृत हरला, केशव जिंकला! केशव जिंकला! हुर्ये, हुर्ये!”

अदलाबदल Summary in Marathi

पाठ परिचय:

खऱ्या मैत्रीचे उदाहरण आपल्याला ‘अदलाबदल’ या पाठात लेखक पन्नालाल पटेल यांनी दाखवून दिले आहे. म्हणतात ना, ‘मैत्री ही नात्यापेक्षा कितीतरी श्रेष्ठ असते.’ अशाच अमृत व इसाब या दोघा मित्रांमधील अतूट मैत्रीचे वर्णन प्रस्तुत पाठात पाहायला मिळते.

The writer Pannalal Patel has shown an example of a real friendship through his write up ‘Adalabadal’. Friendship is much greater than any other relationship. This line has been proven in this write up through the friendship of Amrut and Esab.

शब्दार्थ:

  1. सायंकाळ – संध्याकाळ – evening
  2. मैत्री – सख्य – friendship
  3. व्रात्य – खोडकर – mischievous
  4. कुस्ती – दंगल – wrestling
  5. ताकद – जोम – strength
  6. वरचढ – प्रबळ, शिरजोर – predominate
  7. ठाम – निश्चित – firm
  8. भीती – भय – fear
  9. हट्ट – दुराग्रह – insistence
  10. मैदान – पटांगण – field
  11. पेच – गोंधळात टाकणे – puzzel
  12. गंभीर – चिंताजनक – critical
  13. सावकार – व्याजावर पैसे उसने देणारी व्यक्ती – lender
  14. कल्पना – युक्ती, विचार – idea
  15. नशीब – नियती – destiny
  16. धास्ती – भीती – fear
  17. झोंबाझोंबी – मारामारी – fighting
  18. खाट – पलंग (cot)
  19. ममता – प्रेम, ममत्व (affection)
  20. जनता – रयत, प्रजा (people of constituency)
  21. विनाकारण – कारणाशिवाय (without reason)
  22. पुरातन – प्राचीन (ancient)

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 13 अदलाबदल

वाक्प्रचार:

  1. गळ घालणे – आग्रह करणे
  2. पारा चढणे – खूप राग येणे
  3. चीत करणे – पराभूत करणे
  4. धास्ती वाटणे – भीती वाटणे
  5. हर्यो उडवणे – फजिती करणे
  6. सैरावैरा पळणे – स्वैरपणे पळणे, इकडे तिकडे पळणे
  7. हेलावून जाणे – भावना वेगाने दाटून येणे
  8. हातात हात घालणे – सहकार्याने वागणे
  9. पेच घालणे – डाव घालणे
  10. पोटात गोळा येणे – खूप भीती वाटणे
  11. आनंदावर विरजण घालणे – आनंद नासवणे
  12. गळा दाटून येणे – गहिवरून येणे

Marathi Sulabhbharati Class 7 Solutions

Shabdanche Ghar Class 7 Marathi Chapter 8 Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 8 शब्दांचे घर Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Class 7th Marathi Chapter 8 शब्दांचे घर Question Answer Maharashtra Board

Std 7 Marathi Chapter 8 Question Answer

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर Textbook Questions and Answers

कोण ते लिहा.

अ. शब्दांच्या घरात राहणारे
आ. घरात एकोप्याने खेळणारे
इ. अवतीभवती झिरपणारे
उत्तरः
अ. हळवे स्वर
आ. काना, मात्रा, वेलांटी
इ. गाणे

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

कवितेच्या खालील ओळी पूर्ण करा.

1. घरात होता, ………………..
…………………….. अक्षर – खेळ.
2. एखादयाची …………………
………………………………. भान.
3. कानोकानी …………………
………………… कवितेचाही लळा.
उत्तर:
1. घरात होता, काना – मात्रा – वेलांटीचा मेळ
एकोप्याने खेळायाचे सगळे अक्षर – खेळ.

2. एखादयाची धुसफुससुद्धा हवीहवीशी छान
प्रत्येकाला अर्थ वेगळा सुखदु:खाचे भान.

3. कानोकानी कुजबुजताना अंकुर मनकोवळा

चर्चा करा. सांगा.

प्रश्न 1.
शब्दांमुळे, भाषेमुळे दैनंदिन व्यवहारात कोणते फायदे होतात?
उत्तर:
जगामध्ये अनेक भाषा बोलल्या जातात. काळाच्या ओघात भाषेमध्ये, त्यातील शब्दांमध्ये बदल झाले असले तरी दैनंदिन व्यवहारासाठी, आपापसांतील संवादासाठी गरजेची असते ती भाषा. ‘संवाद’ हा शब्दांचा, भाषेचा सर्वांत मोठा फायदा आहे. आपली मते, आपले विचार शब्दबद्ध करून आपण स्वत:ला व्यक्त करू शकतो. लेखक, कवींसाठी जवळचा सखारे असतो तो म्हणजे शब्द. सांस्कृतिक, सामाजिक, आर्थिक, राजकीय, धार्मिक अशा सगळ्याच क्षेत्रांत भाषेचा वापर अपरिहार्य आहे. आत्मसंवादाचे व लोकसंवादाचे एक समर्थ माध्यम म्हणजे भाषा व त्यातील शब्द होय.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

खेळूया शब्दांशी.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांपासून अर्थपूर्ण शब्द बनवा.
उदा. लांटीवे – वेलांटी

  1. सफुधुस
  2. रकुअं
  3. कानीनोका

उत्तर:

  1. धुसफुस
  2. अंकुर
  3. कानोकानी

प्रश्न 2.
खालील शब्दांना कवितेत आलेली विशेषणे लिहा.

  1. ……………. घर
  2. …………… स्वर
  3. …………… अंकुर
  4. ……………… वाट

उत्तर:

  1. सुंदर घर
  2. हळवे स्वर
  3. मनकोवळा अंकुर
  4. मोकळी वाट

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

प्रश्न 3.
खालील शब्दसाखळी पूर्ण करा.
सुनीता → तारा → राघवेंद्र → द्रव → वजन → नमन →
उत्तर:
सुनीता → तारा → राघवेंद्र → द्रव → वजन → नमन → नकाशा → शारदा → दार → रवा → वारसा → साहस → समई → ईडलिंबू.

प्रकल्प:
‘शब्द’ या विषयावर आधारित सुविचार मिळवा. त्यांचा संग्रह करा. त्याची सुंदर चिकटवही बनवा.

खेळ खेळूया.

प्रश्न 1.
खालील चौकटी वाचा व त्या प्रमाणे उरलेल्या चौकटी पूर्ण करा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर 1
उत्तर:
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर 2

शब्दकोडे सोडवूया.

प्रश्न 1.
खालील चौकोनातील अक्षरांमध्ये शब्दयोगी अव्यये लपलेली आहेत. उभ्या, आडव्या, तिरप्या पद्धतीने अक्षरे घेऊन शब्दयोगी अव्यये बनवा व लिहा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर 3
उत्तरः

  1. साठी
  2. सह
  3. खाली
  4. सकट
  5. प्रमाणे
  6. समोर
  7. पुढे
  8. मागे
  9. वर
  10. नजीक
  11. सारखा
  12. नंतर

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

वाचा.

प्रश्न 1.
विरामचिन्हांचा वापर करून परिच्छेद सुवाच्य अक्षरात पुन्हा लिहा.

मुलांनो शाळेत तुम्हांला अनेक मित्र असतात तुमची काळजी घेणारे तुमचे आरोग्य जपणारे असे अनेक मित्र तुमच्या सभोवती आहेत कोण बरे आहेत हे मित्र असा प्रश्न तुम्हांला निश्चितच पडेल आपल्याकडे फळे फुले सावली देणारे वृक्ष आपल्याला पिण्यासाठी पाणी देणाऱ्या नदया श्वसनासाठी ऑक्सिजन देणारी हवा आपण ज्यावर निवांतपणे राहतो अशी जमीन अर्थातच आपल्या सभोवतालचा निसर्ग हाच आपला खरा मित्र आहे
उत्तर:
“मुलांनो, शाळेत तुम्हांला अनेक मित्र असतात. तुमची काळजी घेणारे, तुमचे आरोग्य जपणारे असे अनेक मित्र तुमच्या सभोवती आहेत. कोण बरे आहेत हे मित्र? असा प्रश्न तुम्हांला निश्चितच पडेल. आपल्याला फळे, फुले, सावली देणारे वृक्ष; आपल्याला पिण्यासाठी पाणी देणाऱ्या नदया, श्वसनासाठी ऑक्सिजन देणारी हवा, आपण ज्यावर निवांतपणे राहतो अशी जमीन; अर्थातच आपल्या सभोवतालचा निसर्ग हाच आपला खरा मित्र आहे.”

शिक्षकांसाठी:

विद्यार्थ्यांना पाठ्यपुस्तकातील सर्व भाषिक खेळ खेळण्याची संधी दयावी. असे विविध भाषिक खेळ स्वत: तयार करून विद्यार्थ्यांकडून अधिकाधिक सराव करून घ्यावा.

Class 7 Marathi Chapter 8 शब्दांचे घर Additional Important Questions and Answers

कोण ते लिहा.

प्रश्न 1.
खेळताना सोबत करणारी
उत्तरः
विरामचिन्हे

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

कवितेच्या खालील ओळी पूर्ण करा.

अवतीभवती ………………………
…………………………. सुंदर घर
उत्तर:
अवतीभवती झिरपत राही गाणे काळीजभर
सुंदर सुंदर शब्दांचे सुंदर सुंदर घर.

एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
सुंदर सुंदर शब्दांचे घर कसे होते?
उत्तरः
सुंदर सुंदर शब्दांचे सुंदर सुंदर घर होते.

प्रश्न 2.
घरात कोणाचा मेळ होता?
उत्तर:
घरात काना-मात्रा आणि वेलांटीचा मेळ होता.

प्रश्न 3.
मधले अंतर कुरवाळाया घरात काय होते?
उत्तर:
मधले अंतर कुरवाळाया घरात रेघांचे छप्पर होते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

प्रश्न 4.
प्रस्तुत कवितेतून कवीने कोणाचे वर्णन केले आहे?
उत्तरः
प्रस्तुत कवितेतून कवीने सुंदर शब्दांच्या सुंदर घराचे वर्णन केले आहे.

प्रश्न 5.
घरात सगळे एकोप्याने काय खेळायचे?
उत्तरः
घरात सगळे एकोप्याने अक्षर-खेळ खेळायचे.

खालील प्रश्नांची 2-3 वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
शब्दांच्या घरात कोण कोण असल्याचे कवी सांगतो?
उत्तरः
शब्दांच्या घरात हळवे स्वर राहत आहेत. यांबरोबरच काना, मात्रा, वेलांटी व विरामचिन्हेही राहतात.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

प्रश्न 2.
सुंदर घरात सुंदर शब्दांमधून काय स्फुरते?
उत्तरः
सुंदर घरात शब्द कुजबुजताना एखादा अंकुर फुटतो तर कधी कवितेचाही लळा लागतो. याच शब्दांमधून गाणे उमटून अवतीभवती झिरपत राहते. सुंदर शब्दांतून या अशा अनेक गोष्टी स्फुरतात.

प्रश्न 3.
पुढील कवितेच्या आधारे सूचनेनुसार कृती करा.

आकलन कृती

प्रश्न 1.
खालील आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तरे:
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर 4

एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
सर्व अक्षरे खेळ कसे खेळायचे?
उत्तरः
सर्व अक्षरे एकोप्याने खेळ खेळायचे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

प्रश्न 2.
वाट मोकळी होऊन कसला लळा लागतो?
उत्तर:
वाट मोकळी होऊन कवितेचा लळा लागतो.

कविता – पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्रमांक

सुंदर सुंदर शब्दांचे ………………..
……………………… सुंदर सुंदर घर

आकलन कृती

प्रश्न 1.
कोण ते लिहा.
1. मधले अंतर कुरवाळणारे. [ ]
2. अवतीभवती झिरपत राहणारे. [ ]
उत्तर:
1. रेघांचे छप्पर
2. गाणे

प्रश्न 2.
जोड्या जुळवा.

‘अ’ गट ‘ ब ‘ गट
1.  रेघांचे अ.  लळा
2.  झिरपणारे ब. भान
3.  सुखदुःखाचे क. छप्पर
4.  कवितेचा ड.गाण

उत्तरः

‘अ’ गट ‘ ब ‘ गट
1.  रेघांचे क. छप्पर
2.  झिरपणारे ड. गाण
3.  सुखदुःखाचे ब. भान
4.  कवितेचा अ.  लळा

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

काव्यसौंदर्य

प्रश्न 1.
‘एखादयाची धुसफुससुद्धा हवीहवीशी छान
प्रत्येकाला अर्थ वेगळा सुखदुःखाचे भान’
वरील ओळींतील आशयसौंदर्य स्पष्ट करा.
उत्तरः
‘शब्दांचे घर’ या कवितेत कवी कल्याण इनामदार यांनी शब्दांचा वावर कुठे व कसा असतो याचे सहज चित्रण केले आहे. शब्दांच्या या घरात इतर अनेक गोष्टी राहात असताना या घरात काही शब्दांची चिडचिडदेखील हवीहवीशी वाटते. प्रत्येक शब्दाचा वेगवेगळा अर्थ असूनही त्या शब्दांना एकमेकांच्या सुखदु:खाची जाण आहे. शब्दांच्या या गुणांमुळेच शब्दांचे सुंदर घर बनले आहे.

व्याकरण व भाषाभ्यास

प्रश्न 1.
खालील शब्दांपासून अर्थपूर्ण शब्द बनवा.
उदा. लांटीवे – वेलांटी

  1. परझित
  2. रछप्प
  3. जरळीभका

उत्तर:

  1. झिरपत
  2. छप्पर
  3. काळीजभर

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

प्रश्न 2.
खालील शब्दांना कवितेत आलेली विशेषणे लिहा.
………….. धुसफुस
…………… भान
उत्तर:
हवीहवीशी धुसफुस
सुखदुःखाचे

प्रश्न 3.
खालील चौकोनातील अक्षरांमध्ये शब्दयोगी अव्यये लपलेली आहेत. उभ्या, आडव्या, तिरप्या पद्धतीने अक्षरे घेऊन शब्दयोगी अव्यये बनवा व लिहा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर 5
उत्तरः

  1. सकट
  2. प्रमाणे
  3. समोर
  4. पुढे
  5. मागे
  6. वर
  7. नजीक
  8. सारखा
  9. नंतर

प्रश्न 4.
खालील चौकटी वाचा व त्या प्रमाणे उरलेल्या चौकटी पूर्ण करा.
उत्तर:
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर 6

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

प्रश्न 4.
कवितेमध्ये आलेले यमक जुळणारे शब्द शोधा.

  1. घर
  2. मेळ
  3. छान
  4. लळा

उत्तर:

  1. स्वर
  2. खेळ
  3. भान
  4. मनकोवळा

प्रश्न 5.
खालील शब्दांना विरोधी अर्थाचे शब्द लिहा.

  1. सुंदर
  2. हवीशी
  3. सुख

उत्तर:

  1. कुरूप
  2. नकोशी
  3. दु:ख

प्रश्न 6.
खालील वाक्प्रचारांचा अर्थ सांगून वाक्यात उपयोग करा.
उत्तर:
1. मेळ असणे: एकत्र असणे
चाळीत सर्वभाषिक लोक रहात असले तरी त्यांच्यात मेळ असलेला दिसून येतो.

2. कानात कुजबुजणे : हळू आवाजात बोलणे
पल्लवीने आंतरजातीय विवाह केल्याचे कळताच सर्व नातेवाईक आपसात कुजबुजू लागले.

प्रश्न 7.
रिकाम्या जागी योग्य तो शब्द लिहून लिंग ओळखा.

  1. ………………. घर
  2. ………….. धुसफुस
  3. …………….. अंकुर
  4. …………….. कविता
  5. ……………… छप्पर
  6. …………….. काना

उत्तर:

  1. ते घर – नपुसकलिंग
  2. ती धुसफुस – स्त्रीलिंग
  3. तो अंकुर – पुल्लिंग
  4. ती कविता – स्त्रीलिंग
  5. ते छप्पर – नपुसकलिंग
  6. तो काना – पुल्लिंग

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

लेखन विभाग

प्रश्न 1.
‘शब्द’ या विषयार आधारित सुविचार संग्रहित करा.
उत्तर:
1. चंद्र – शुक्रापर्यंतचं अंतर तोडणारा माणूस शब्दांपर्यंतच अंतर तोडू शकत नाही.

2. घासावा शब्द। तासावा शब्द।
तोलावा शब्द। बोलण्यापूर्वी ।।
शब्द हेचि कातर । शब्द सुईदोरा।
बेतावेत शब्द। शास्त्राधारे।।

3. बोलणारा सहज बोलून जातो, पण त्याला कुठे माहीत
असते, ऐकणाऱ्याच्या मनावर शब्द कोरला जातो.

4. हृदयापासून निघालेले शब्द थेट हृदयाला भिडतात.

प्रश्न 2.
शब्दांमधून निर्माण होणारे साहित्यप्रकार सांगा.
उत्तर:
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर 7

शब्दांचे घर Summary in Marathi

काव्य परिचय:

‘शब्दांचे घर’ ही कल्याण इनामदार लिखित कविता शब्दांचे वेगळेपण, त्यांची खासियत आपल्यासमोर घेऊन येते. प्रस्तुत कवितेतून कवीने आपल्या भोवतीचा शब्दांचा वावर, शब्दांच्या वेगवेगळ्या सुंदर तहा असल्याचे मार्मिकरित्या मांडले आहे.

Shabdanche Ghar is a very beautiful poem written by Kalyan Inamdar which shows disparity and speciality of words. Poet has perfectly showed different uses and varieties of words.

कवितेचा भावार्थः

सुंदर सुंदर शब्दांचे एक सुंदर सुंदर घर आहे. त्या घरात कोमल, हळवे स्वर राहतात. या घरात काना-मात्रा-वेलांटीचा मेळ साधून आलाय. अक्षरे देखील एकजुटीने सुंदर खेळ खेळतात. त्यांना सोबत करणारी विरामचिन्हे देखील खेळतात. एकजुटीने राहणारे हे सुंदर शब्दांचे सुंदर घर आहे.

या शब्दांच्या घरामध्ये काही शब्दांची चिडचिड सुद्धा छान हवीहवीशी वाटते. प्रत्येक शब्दाचा आपापला वेगळा अर्थ असला तरी एकमेकांच्या सुखदु:खाची जाणीव एकमेकांना आहे. त्यांच्यात दुरावा निर्माण झाला तरी त्यांना एकत्र ठेवण्यासाठी त्यांच्यावर रेषांचे छप्पर मांडले आहे. असे हे एकमेकांना सांभाळून घेणारे सुंदर शब्दांचे सुंदर घर आहे. शब्द उमललेले कोवळे भाव एकमेकांच्या कानी कुजबुजून सांगतात. मनातील भावनांना वाट मोकळी करताच कवितेचा लळा लागतो. भावना कवितेतून उमटू लागतात. सभोवताली मनात गाणे पाझरत राहते. असे हे लळा लावणारे सुंदर शब्दांचे सुंदर घर आहे.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 8 शब्दांचे घर

शब्दार्थ:

  1. स्वर – सूर – tunes
  2. एकोपा – एकजूट – unity
  3. हळवे – कोमल – emotional
  4. भान – लक्ष, ध्यान – attention
  5. सुंदर – देखणे, मनोहर – beautiful
  6. छप्पर – छत, घरावरील आच्छादन – a roof
  7. रेघ – रेषा, ओळ – a line
  8. झिरपणे – पाझरणे – to trickle
  9. लळा – जिव्हाळा – attachment
  10. काळीज – हृदय – the heart
  11. अंकुर – जमिनीतून उगवलेले ताजे, कोवळे दल – a plant shoot
  12. विरामचिन्हे – (Punctuations)
  13. धुसफूस – मनातल्या मनात होणारी ‘चडफड’ (grumbling)
  14. स्फुरणे – अकस्मात सुचणे (to occur to the mind)
  15. श्वसन – श्वास (respiration)
  16. सखा – मित्र (friend)
  17. समर्थ – सक्षम (capable)
  18. कातर – कात्री (scissors)

Marathi Sulabhbharati Class 7 Solutions

Pandita Ramabai Class 7 Marathi Chapter 10 Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 10 पंडिता रमाबाई Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Class 7th Marathi Chapter 10 पंडिता रमाबाई Question Answer Maharashtra Board

Std 7 Marathi Chapter 10 Question Answer

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई Textbook Questions and Answers

1. खालील प्रश्वनांची थोडक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
पंडिता रमाबाईंनी हंटर कमिशनकडे कोणती शिफारस केली?
उत्तर:
स्त्रियांनी शिकले व शिकवले पाहिजे, त्यासाठी आपल्या मातृभाषेचे अचूक ज्ञान प्राप्त केले पाहिजे. शिक्षिका म्हणून उभ्या राहण्यासाठी स्त्रियांना प्रोत्साहन म्हणून शिष्यवृत्त्या दिल्या पाहिजेत,अशी शिफारस त्यांनी हंटर कमिशनकडे केली.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न 2.
पंडिता रमाबाईंनी स्त्री-जातीविषयी अपार प्रेम होते, हे त्यांच्या कोणत्या उद्गारांवरून समजते?
उत्तर:
मला भारतातील सर्व स्त्रिया सारख्याच आहेत. जेथपर्यंत माझ्या शरीरात रक्ताचा एक बिंदुमात्र आहे, तेथपर्यंत आपल्या स्त्री-जातीचे कल्याण व सुधारणा करण्याच्या कामापासून मी पराङ्मुख होणार नाही. स्त्री-जातीची सुधारणा करण्याचे व्रत मी धारण केले आहे. रमाबाईंच्या या उद्गारावरून त्यांना स्त्री-जाती विषयी अपार प्रेम होते हे समजते.

प्रश्न 3.
पंडिता रमाबाईंनी कष्टाळू व काटकसरी होत्या हे कोणत्या प्रसंगातून जाणवते?
उत्तर:
अडीच हजार लोक बसू शकतील असे प्रार्थना मंदिर (चर्च) बांधताना काटकसर म्हणून रमाबाईंनी त्याचा आराखडा स्वत:च तयार केला आणि डोक्यावर विटांचे घमेले वाहून बांधकामाला हातभारही लावला. कुठलेही काम करण्यात त्यांनी कधीही कमीपणा मानला नाही. पंडिता रमाबाई कष्टाळू व काटकसरी होत्या हे वरील प्रसंगातून जाणवणते.

2. खालील चौकटी पूर्ण करा.

प्रश्न 1.

  1. पंडिता रमाबाईंचा विवाह यांच्याबरोबर झाला. [ ]
  2. यांच्या मुलीचे नाव [ ]
  3. अंध व्यक्तींसाठी उपयुक्त लिपी [ ]
  4. सहस्त्रकातील कर्मयोगिनी [ ]

उत्तर:

  1. बिपिनबिहारी मेधावी
  2. मनोरमा
  3. ब्रेल लिपी
  4. पंडिता रमाबाई

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

3. पंडिता रमाबाईंनी मुक्तिमिशनमध्ये स्त्रियांसाठी सुरू केलेल्या लहान उदयोगांची नावे लिहा.

प्रश्न 1.
पंडिता रमाबाईंनी मुक्तिमिशनमध्ये स्त्रियांसाठी सुरू केलेल्या लहान उदयोगांची नावे लिहा.
उत्तर:
स्त्रियांना स्वावलंबी जीवन जगता यावे यासाठी पंडिता रमाबाईंनी मुक्तिमिशनची स्थापना केली. मुक्तिमिशनमध्ये रमाबाईंनी एक-एक लहान उदयोग-व्यवसाय सुरू केले. केळीच्या सोपट्यापासून टोपल्या बनवणे, वाखाच्या दोऱ्या वळणे, वेताच्या खुर्ध्या विणणे, लेस, स्वेटर, मोजे विणणे, गाई-बैलांचे खिल्लार, शेळ्या-मेंढ्यांची चरणी, म्हशींचा गोठा, दुधदुभते, कुक्कुटपालन, सांडपाणी-मैल्यापासून खत, भांड्यांवर नावे घालणे, भांड्यांना कल्हई करणे, हातमागावर कापड-सतरंज्या विणणे, घाण्यावर तेले काढणे, छापखान्यातील टाइप जुळवणे – सोडणे, चित्रे छापणे, कागद मोडणे-पुस्तक बांधणे, दवाखाना चालवणे, धोबीकाम असे अनेक प्रकारचे उदयोग पंडिता रमाबाईंनी स्त्रियांसाठी सुरू केले.

4. पंडिता रमाबाईंसाठी पाठात आलेली विशेषणे शोधा व लिहा.

प्रश्न 1.
पंडिता रमाबाईंसाठी पाठात आलेली विशेषणे शोधा व लिहा.
उत्तर:

  1. पंडिता
  2. कर्मयोगिनी
  3. सत्शील साध्वी
  4. सूर्यकन्या

खेळूया शब्दांशी

प्रश्न अ.
खालील शब्दांत लपलेले शब्द शोधा.
उदा. मारवा – गार, रवा, वार, वागा

  1. आराखडा
  2. सुधारक

उत्तर:

  1. राख, आख, खडा, खरा, राडा, डाख
  2. सुधा, सुर, धार, धाक, कर, कसुर, धारक, सुधार

प्रश्न आ.
असे तीन अक्षरी शब्द शोधा, ज्यांच्या मधले अक्षर ‘रं’ आहे त्याची यादी करा.
उदा. करंजी, चौरंग, कारंजे
उत्तर:

  1. बेरंग
  2. सारंगी
  3. सुरंगी
  4. मोरंबा
  5. सारंग

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न इ.
खाली दिलेल्या शब्दांचे पहिले अक्षर बदलून कंसात दिलेल्या अर्थाचा शब्द बनवा.
उदा. खजूर (कामकार) – मजूर

  1. पुस्तक (डोके)-
  2. समता (माया)
  3. घागर (समुद्र)-
  4. कडक (रस्ता)
  5. गाजर (पाळीव प्राणी) –
  6. प्रवास (घर) –

उत्तर:

  1. मस्तक
  2. ममता
  3. सागर
  4. सडक
  5. मांजर
  6. निवास

ई. हे शब्द असेच लिहा.

स्त्रिया, संस्कृत, वक्ता, संदर्भ, विद्वान, ख्याती, पराङ्मुख, दुःख, श्रमप्रतिष्ठा, संघर्ष, दीर्घ, सहस्रक, आयुष्य.

खेळ खेळूया.

प्रश्न 1.
खाली दिलेल्या चौकटीत म्हणी लपलेल्या आहेत, त्या ओळखा व लिहा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई 1
उत्तरः

  1. अतिशाणा त्याचा बैल रिकामा
  2. एक ना धड भाराभार चिंध्या
  3. ऐकावे जनाचे करावे मनाचे
  4. चोर सोडून संन्याशाला फाशी
  5. घरोघरी मातीच्या चुली

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

शोध घेऊया.

प्रश्न 1.
महाराष्ट्रामधील प्रेरणादायी कार्य करणाऱ्या महिलांविषयीची माहिती आंतरजालावरून मिळवून.
उत्तर:

कर्तृत्ववान महिला प्रेरणादायी कार्य
1. लता मंगेशकर संगीतक्षेत्र
2. राणी लक्ष्मीबाई स्वातंत्र्यसेनानी
3. सावित्रीबाई फुले स्त्री-शिक्षण
4. मेधा पाटकर सामाजिक चळवळ
5. सिंधुताई सपकाळ अनाथ मुलांसाठी कार्य
6. बहिणाबाई संतसाहित्य
7. शांता शेळके कविता
8. आनंदी जोशी पहिल्या स्त्री डॉक्टर
9. इंदिरा गांधी राजकारण

प्रश्न 2.
खालील मुद्द्यांच्या आधारे अर्थपूर्ण परिच्छेद तयार करा व त्याला योग्य शीर्षक द्या.

सकाळची वेळ …………… बाबांबरोबर फिरायला …………….. झाडांवर बसलेले पाखरांचे थवे ……………… किलबिल शुद्ध हवा …………….. आल्हाददायक वातावरण बाबांशी गप्पा मारत घराकडे परतणे ……………….. दिवसभर ताजेतवाने वाटणे.
उत्तर:
‘आल्हाददायक सकाळ’: सुट्टी सुरू झाली होती. पण नेहमीच्या सवयीने सकाळी सकाळीच जाग आली. बाबा सकाळचा फेरफटका मारण्यासाठी निघत होते. मग मी देखील बाबांबरोबर फिरायला बाहेर पडले. प्रथमच अशी शांत सकाळ अनुभवत होते. दुतर्फा असणाऱ्या झाडांवर बसलेले पाखरांचे थवे नयनरम्य वाटत होते. त्यांची किलबिल कानांना सुखद अनुभव देत होती. शुद्ध हवा शरीरात भरून घ्यावीशी वाटत होती. हे आल्हाददायक वातावरण मनाला प्रसन्नता देत होते. या अशा वातावरणाचा आस्वाद घेत, बाबांशी गप्पा मारत घराकडे निघाले. एकंदरीतच सकाळच्या या अनुभवाने दिवसभर ताजेतवाने वाटत राहिले.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न 3.
चौकटीत दिलेल्या उभयान्वयी अव्ययांचा उपयोग करून रिकाम्या जागा पूर्ण करा. (परंतु, म्हणून, वा, तरी, आणि, किंवा, अन्, कारण, शिवाय)
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई 2

  1. मंगल खंजिरी ……………….. टाळ छान वाजवते.
  2. काका आला ……………… काकी आली नाही.
  3. कुंदाचा पाय मुरगळला ………………… ती शाळेत येऊ शकली नाही.
  4. मला बूट …………….. चप्पल खरेदी करायची आहे.
  5. धोधो पाऊस पडत होता ……………… मुले पटांगणावर खेळत होती.
  6. तुझी तयारी असो ……………….. नसो, तुला गावी जावेच लागेल.

उत्तर:

  1. आणि
  2. परंतु
  3. म्हणून
  4. किंवा
  5. तरी
  6. वा

आपण समजून घेऊया.

प्रश्न 1.
खालील वाक्ये वाचा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई 3
आपल्या मनात दाटून आलेल्या भावना आपण एखादया उद्गारावाटे व्यक्त करतो. वरील वाक्यांतील शाब्बास, अरेरे, बापरे, अहाहा ही केवलप्रयोगी अव्यये आहेत. या शब्दांमुळे आपल्या मनातील भावना प्रभावीपणे व्यक्त होतात. या शब्दांना उदगारवाचक शब्द असेही म्हणतात..

प्रश्न 2.
खालील वाक्यात कंसातील योग्य केवलप्रयोगी अव्यये घाला.

  1. ………………. ! काय दशा झाली त्याची!
  2. ………………. ! एक अक्षरह बोलू नकोस!
  3. ………………. ! मला गबाळेपणा अजिबात आवडत नाही.
  4. ………………. ! केवढा मोठा अजगर!

उत्तर:

  1. चूप!
  2. अरेरे!
  3. शी!
  4. अबब!

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

शिक्षकांसाठी:

विदयार्थ्यांना केवलप्रयोगी अव्ययांची विविध उदाहरणे देऊन अधिक सराव करून घ्यावा. विदयार्थ्यांना शब्द, चित्र, चित्र व शब्द या वेगवेगळ्या स्वरूपांत अपूर्ण गोष्ट दयावी व ती पूर्ण करून घ्यावी.

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई Textbook Questions and Answers

रिकाम्या जागी योग्य शब्द भरून वाक्य पूर्ण करा.

  1. पंडिता रमाबाईंना त्यावेळी …………….. भाषा येत नव्हती, म्हणून त्यांनी मायबोलीसारखा सराव असलेल्या ……………… भाषेतून भाषण केले.
  2. त्यांचे पहिले व्याख्यान ………………. यांच्या घरी झाले.
  3. ………….. सुधारणा करण्याचे व्रत मी धारण केले आहे.
  4. पंडिता रमाबाईंनी ……………… ची स्थापना केली.
  5. रमाबाईंचे आयुष्य म्हणजे …………. आणि ………………. एक दीर्घ साखळी होती.

उत्तर:

  1. बंगाली, संस्कृत
  2. न्यायमूर्ती रानडे
  3. स्त्री जातीची
  4. मुक्ति-मिशन
  5. संघर्षाची, संकटांची

खालील चौकटी पूर्ण करा.

  1. यांच्या विनंतीवरून रमाबाई आपल्या तान्ह्या मुलीला घेऊन पुण्यात आल्या. [ ]
  2. पंडिता बाईच्या अटीची आठवण यांनी लिहून ठेवली आहे. [ ]
  3. लग्नाच्यावेळी रमाबाईंचे वय [ ]

उत्तरः

  1. महाराष्ट्रातील सुधारकांच्या
  2. काशीबाई कानिटकर
  3. 11 वर्ष

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

खालील प्रश्नांची एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
भारतातील स्त्रियांची पहिली सभा कोणी व कोठे बोलावली?
उत्तर:
भारतातील स्त्रियांची पहिली सभा देशभक्त आनंद मोहन यांनी कोलकाता शहरात बोलावली.

प्रश्न 2.
स्त्रियांच्या पहिल्या सभेची वैशिष्ट्ये कोणती होती?
उत्तरः
स्त्रियांची पहिली सभा, पहिली स्त्री वक्ता व सादर करण्यात आलेला पहिलाच मौखिक अनुवाद ही स्त्रियांच्या पहिल्या सभेची वैशिष्ट्ये होती.

प्रश्न 3.
रमाबाईंनी विवाह करण्याचे का ठरविले?
उत्तरः
आई, वडील व बंधू यांच्या निधनानंतर एकटे जगणे किती कठीण आहे याचा अनुभव घेतल्यानंतर रमाबाईंनी विवाह करण्याचे ठरविले.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न 4.
एका उदार गृहस्थाने रमाबाईंना आर्थिक मदत करताना कोणती अट घातली?
उत्तर:
एका उदार गृहस्थाने दहा हजार रुपये देऊन त्या रकमेत रमाबाईंनी त्यांचे चाळीस हजार रुपयांत होणारे काम करून दाखवावे अशी अट घातली.

खालील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
कोलकाता शहरात झालेली स्त्रियांची पहिली सभा आगळीवेगळी का होती?
उत्तर:
कोलकाता शहरात झालेल्या स्त्रियांच्या पहिल्या सभेत पंडिता रमाबाईंनी संस्कृत भाषेतून भाषण केले. बंगालीतून त्याचा अनुवादही करण्यात आला. स्त्रियांची पहिली सभा, पहिली स्त्री वक्ता व सादर करण्यात आलेला पहिलाच मौखिक अनुवाद ही त्या सभेची वैशिष्ट्ये ठरली. स्त्रीला शिक्षणापासून वंचित ठेवले जात असताना, एक परप्रांतातील परभाषक स्त्री महाभारतकालीन संदर्भ देऊन स्त्रियांच्या सभेत प्रबोधन करते हा ही एक विशेष होता. म्हणूनच स्त्रियांची ही पहिली सभा आगळीवेगळी होती.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न 2.
पुण्यात होणाऱ्या पंडिता रमाबाईंच्या व्याख्यानाचे वैशिष्ट्य काय होते?
उत्तरः
पुण्यात आल्यावर पंडिता रमाबाईंचे पहिले व्याख्यान न्यायमूर्ती रानडे यांच्याकडे झाले. तिथेच प्रत्येक आठवड्यात एकेका घरी त्यांचे व्याख्यान व्हावे असे ठरले. व्याख्यानाला येणाऱ्याने आपल्यासोबत घरातल्या एका स्त्रीला आणल्याशिवाय प्रवेश मिळणार नाही अशी पंडिता बाईंच्या व्याख्यानांच्या निमंत्रण पत्रिकेतील एक अट त्यांच्या व्याख्यानांचे वैशिष्ट्य होते.

पुढील उतारा वाचून सूचनेनुसार कृती करा.

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तर:
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई 4

प्रश्न 2.
जोड्या जुळवा.

‘अ’ गट ‘ब’ गट
1. गाई-बैल अ. चरणी
2. म्हशी ब. खिल्लार
3. शेळ्या -मेंढ्या क. गोठा

उत्तरः

‘अ’ गट ‘ब’ गट
1. गाई-बैल ब. खिल्लार
2. म्हशी क. गोठा
3. शेळ्या -मेंढ्या अ. चरणी

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

उतारा – पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्रमांक 35

रमाबाईंची कन्या मनोरमा ………………..
…………………….. मुलींना नेहमीच दिला.

कृती 2: आकलन कृती

प्रश्न 1.
चौकट पूर्ण करा.
1. पंडिता रमाबाईंनी स्थापन केलेली संस्था [ ]
2. पंडिता रमाबाईंनी स्वत: तयार केलेली वास्तू [ ]
उत्तर:
1. मुक्तिमिशन
2. प्रार्थनामंदिर (चर्च)

खालील प्रश्नांची एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
अंध स्त्रियांच्या शिक्षणाची सोय कशी झाली?
उत्तर:
पंडिता रमाबाईंची कन्या मनोरमा परदेशातून ब्रेल लिपी शिकून आल्यामुळे अंध स्त्रियांच्या शिक्षणाची सोय झाली.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न 2.
प्रार्थना मंदिराच्या बांधकामाला रमाबाईंनी कशा प्रकारे हातभार लावला?
उत्तर:
डोक्यावर विटांचे घमेले वाहून रमाबाईंनी प्रार्थनामंदिराच्या बांधकामाला हातभार लावला.

कृती 3: व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे वचन बदला,

  1. शेळया
  2. चर्च
  3. सतरंजी
  4. दोरी

उत्तर:

  1. शेळी
  2. चर्च
  3. सतरंज्या
  4. दोऱ्या

अधोरेखित शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द लिहून वाक्य पुहा लिहा.

प्रश्न 1.
कुठलेही काम करण्यात त्यांना कधीच कमीपणा मानला नाही.
उत्तरे:
कुठलेही काम करण्यात त्यांना कधीच मोठेपणा मानला नाही.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

कृती 4 : स्वमत

प्रश्न 1.
बेल लिपी बद्दल तुम्हांला असलेली माहिती सांगा.
उत्तर:
ब्रेल लिपी म्हणजे बोटांच्या साहाय्याने वाचनाची पद्धत जी खास अंध व्यक्तींसाठी विकसित केली गेली. लुई ब्रेल ह्या शास्त्रज्ञाने जानेवारी 2607 मध्ये ब्रेल लिपीची रचना केली, फ्रान्सच्या या शास्त्रज्ञाने स्वत: अंध असल्यामुळे इतर अंधांना शिक्षण घेणे सोपे जावे या उद्देशाने या लिपीचा शोध लावला.

व्याकरण व भाषाभ्यास

प्रश्न 1.
खालील शब्दांना समानार्थी शब्द लिहा

  1. स्त्री
  2. मायबोली
  3. विवाह
  4. उत्कंठा
  5. प्रोत्साहन
  6. अनुवाद
  7. ख्याती
  8. नंदनवन
  9. बंधू

उत्तर:

  1. महिला
  2. मातृभाषा
  3. लग्न
  4. उत्सुकता
  5. उत्तेजन
  6. भाषांतर
  7. प्रसिद्धी
  8. स्वर्ग
  9. भाऊ

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न 2.
खालील शब्दांचे विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

  1. पहिली
  2. ज्ञान
  3. अनाथ
  4. विधवा
  5. स्वावलंबी
  6. अंध

उत्तर:

  1. शेवटची
  2. अज्ञान
  3. सनाथ
  4. सधवा
  5. परावलंबी
  6. डोळस

प्रश्न 3.
खालील शब्दांचे लिंग बदला.

  1. स्त्री
  2. वडील
  3. पाय
  4. रेडा
  5. कन्या

उत्तर:

  1. पुरुष
  2. आई
  3. बैल
  4. म्हैस
  5. पुत्र

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न 4.
खालील शब्दांचे वचन बदला.

  1. सभा
  2. वक्ता
  3. वकील
  4. व्याख्याने
  5. पुढारी
  6. भांडी
  7. कामद

उत्तर:

  1. सभा
  2. क्क्ते
  3. वकील
  4. व्याख्यान
  5. पुढारी
  6. भांडे
  7. कामद

प्रश्न 5.
खालील शब्दांत लपलेले शब्द शोधा.
उदा. मारवा – गार, रवा, वार, वागा

  1. हातमाग
  2. परभाषक
  3. महाभारत
  4. अहमदाबाद

उत्तर:

  1. ह्रत, माम, मात, मत, मायत, तमा, तम
  2. पर, भाषक, कर, कप, भार, भाप, भाकर
  3. महा, मर, मत, हत, हर, भार, भात, रत, रहा, भारत, तम, तर
  4. अहम, अदा, हद, मद, दाद, दाम, दाह, बाद, बाम

प्रश्न 6.
खाली दिलेल्या शब्दांचे पहिले अक्षर बदलून कंसात दिलेल्या अर्थाचा शब्द बनवा.
उदा. खजूर (कामकार) – मजूर

  1. आरोप (सांगावा) –
  2. पावली (छाया) –
  3. प्रकाश (गमन)-
  4. मंगल (वन) –
  5. साजण (मोठे माठ)-
  6. पातक (शंभर)

उत्तर:

  1. निरोप
  2. सावली
  3. आकाश
  4. जंगल
  5. रांजण
  6. शतक

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न 7.
खाली दिलेल्या चौकटीत म्हणी लपलेल्या आहेत, त्या ओळखा व लिहा.
Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई 5
उत्तरः
नाचता येईना अंगण वाकडे
वासरात लंगडी गाय शहाणी

प्रश्न 8.
चौकटीत दिलेल्या उभयान्वयी अव्ययांचा उपयोग करून रिकाम्या जागा पूर्ण करा. (परंतु, म्हणून, वा, तरी, आणि, किंवा, अन्, कारण, शिवाय)

  1. अजय आणि विजय शाळेत पोहचले …………….. पावसाची टिपटिप सुरू झाली.
  2. पावसाळा माझा आवडता ऋतु आहे, …………….. मला पावसात भिजायला आवडते
  3. सोनालीने वाचनाच्या पुस्तकांचा संग्रह केला होता, ……………….. वाचनालयातही नाव नोंदवले होते.

उत्तर:

  1. अन्
  2. कारण
  3. शिवाय

केवलप्रयोगी अव्यये

व्याख्या – आपल्या मनात दाटून आलेल्या भावना आपण ज्या उद्गारांवाटे वा शब्दांद्वारे व्यक्त करतो, त्या शब्दांना ‘केवलप्रयोगी अव्यये’ म्हणतात. मनातील भावना प्रभावीपणे मांडणारे शब्द उद्गारवाचक शब्द’ म्हणूनही ओळखले जातात.
उदा.
शाब्बास! चांगले काम केलेस बाळा!
अरेरे! फार वाईट झाले!
बापरे! केवढा मोठा साप!

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

प्रश्न 1.
खालील वाक्यात कंसातील योग्य केवलप्रयोगी अव्यये घाला.

  1. ………………. ! किती सुरेख लाजता तुम्ही!
  2. ………………. ! फार छान गुण मिळवलेस!
  3. ………………. ! पिसारा फुलवलेला मोर!
  4. ………………. ! केवढा तो अभ्यास!

उत्तर:

  1. अय्या!
  2. शाबास!
  3. अहाहा!
  4. बापरे!

पंडिता रमाबाई Summary in Marathi

पाठ परिचय:

स्वत:चे संघर्षमय आयुष्य जगत असताना इतर स्त्रियांच्या आयुष्यात नंदनवन फुलवणाऱ्या पंडिता रमाबाईंचे प्रेरणादायी वर्णन लेखिका डॉ. अनुपमा उजगरे यांनी ‘पंडिता रमाबाई’ या पाठातून केले आहे.

Pandita Ramabai had a life full of struggle and hardships and still she tried to improve the lifestyle of other women. She tried to create a heaven for all others. The life and works of Pandita Ramabai has been narrated in this write-up in very inspiring words by writer Dr. Anupama Ujgare.

शब्दार्थ:

  1. अनुवाद – भाषांतर – translation
  2. सभा – मेळा, जमाव – meeting
  3. मौखिक – तोंडी – oral
  4. विनंती – याचना – request
  5. व्याख्यान – भाषण – a lecture
  6. अट – नियम – rule
  7. शिष्यवृत्ती – विद्यावेतन – scholarship
  8. शिफारस – प्रशंसा – recommendation
  9. अनाथ – पोरका – orphaned
  10. अपंग – विकलांग – handicapped
  11. जुजबी – क्षुल्लक, किरकोळ – negligible
  12. खिल्लार – कळप – a flock
  13. संघर्ष – कलह, झुंज – conflict
  14. साखळी – शृंखला – chain
  15. सहस्त्रक – एक हजार वर्ष – thousandofyears
  16. सराव – अभ्यास, राबता (practice)
  17. तान्हया – लहान (small)
  18. शिष्यवृत्ती – विद्यावेतन (scholarship)

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 10 पंडिता रमाबाई

वाक्प्रचार:

  1. ख्याती मिळविणे – प्रसिद्धी मिळविणे
  2. हातभार लावणे – सहकार्य करणे
  3. उत्कंठा असणे – उस्तुकता असणे
  4. काटकसर करणे – बचत करणे
  5. शिफारस करणे – दुसऱ्याजवळ तारीफ करणे, प्रशंसा करणे
  6. प्रोत्साहन देणे – उत्तेजन देणे

Marathi Sulabhbharati Class 7 Solutions

Aapli Samasya Aaple Upay Class 7 Marathi Chapter 7.2 Question Answer Maharashtra Board

Balbharti Maharashtra State Board Class 7 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 7.2 आपली समस्या आपले उपाय Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Class 7th Marathi Chapter 7.2 आपली समस्या आपले उपाय Question Answer Maharashtra Board

Std 7 Marathi Chapter 7.2 Question Answer

Marathi Sulabhbharti Class 7 Solutions Chapter 7.2 आपली समस्या आपले उपाय Textbook Questions and Answers

1. चित्र पाहा. संवाद वाचा.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 7.2 आपली समस्या आपले उपाय 1

  • नीता : आजी हे बघ, नदीतलं पाणी दिसतच नाही.
  • आजी : हो, नदीत जलपर्णी उगवली आहे.
  • नीता : जलपर्णी म्हणजे काय गं आजी?
  • आजी : पाण्यात उगवणारी वनस्पती.
  • नीता : ती पाण्यात का उगवते?
  • आजी : पाणी अशुद्ध, प्रदूषित झालं की उगवते.
  • नीता : आजी, आपल्यामुळेच नदीचं पाणी प्रदूषित झालयं ना!
  • आजी : हो, माणसांच्या वाईट सवयींमुळे नदीची हानी होत आहे. शहराच्या सांडपाण्यातून, रासायनिक खतांचा वापर केलेल्या शेत जमिनीतून झिरपणाऱ्या पाण्यातील किंवा कारखान्याच्या सांडपाण्यातील नायट्रोजन व फॉस्फरस ही द्रव्ये पाण्यात मिसळली की जलपर्णी वाढते. जलपर्णीची वाढ ही खऱ्या अर्थाने जलप्रदूषणाची निदर्शक आहे.
  • नीता : अरेरे! आजी, आता या जलपर्णीचं काय करायचं?
  • आजी : पाणी दूषित होणार नाही याची काळजी घ्यायची.

प्रश्न 1.
नदीचे पाणी कशामुळे प्रदूषित होते?
उत्तर:
शहाराच्या सांडपाण्यामुळे, रासायनिक खतांचा वापर केलेल्या शेतजमिनीतून झिरपणाऱ्या पाण्यामुळे, कारखान्यातील दूषित पाण्यामुळे नदीचे पाणी प्रदूषित होते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 7.2 आपली समस्या आपले उपाय

प्रश्न 2.
नदीचे पाणी प्रदूषित होऊ नये, म्हणून काय उपाय करता येतील?
उत्तर:
नदीचे पाणी प्रदूषित होऊ नये म्हणून कारखान्यातील पाणी नदीत सोडू नये. तसेच शहरातील सांडपाणी’ नदीत सोडू नये.

प्रश्न 3.
जलपर्णी उगवल्याने पाण्यावर कोणता परिणाम होतो?
उत्तर:
जलपर्णी उगवल्याने पाणी अशुद्ध होते.

प्रश्न 4.
नदीमध्ये जलपर्णी होऊ नये, यासाठी काय करायला हवे, असे तुम्हांला वाटते?
उत्तर:
नदीमध्ये जलपर्णी होऊ नये यासाठी दूषित पाणी नदीमध्ये सोडू नये.

प्रश्न 5.
नदीतले पाणी का दिसत नव्हते?
उत्तर:
नदीतल्या पाण्यात जलपर्णी उगवल्यामुळे नदीचे पाणी दिसत नव्हते.

Maharashtra Board Class 7 Marathi Solutions Chapter 7.2 आपली समस्या आपले उपाय

प्रश्न 6.
जलपर्णी म्हणजे काय?
उत्तर:
जलपर्णी म्हणजे पाण्यात उगवणारी वनस्पती.

शब्दार्थ:

1. सांडपाणी – मैला (sewage)

Marathi Sulabhbharati Class 7 Solutions