Class 6

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Maths Solutions covers the Std 6 Maths Chapter 3 Integers Class 6 Practice Set 4 Answers Solutions.

Integers Class 6 Maths Chapter 3 Practice Set 4 Solutions Maharashtra Board

Std 6 Maths Practice Set 4 Solutions Answers

Question 1.
Classify the following numbers as positive numbers and negative numbers.
-5, +4, -2, 7, +26, -49, -37, 19, -25, +8, 5, -4, -12, 27
Solution:

Positive Numbers	+4, 7, +26, 19, +8, 5, 27
Negative Numbers	-5, -2, -49, -37, -25, -4, -12

Question 2.
Given below are the temperatures in some cities. Write them using the proper signs.

Place	Shimla	Leh	Delhi	Nagpur
Temperature	7 °C below 0°	12 °C below 0°	22 °C above 0°	31 °C above 0°

Solution:

Place	Shimla	Leh	Delhi	Nagpur
Temperature with proper sign	-7 °C	-12 °C	+22 °C	+31 °C

Question 3.
Write the numbers in the following examples using the proper signs.

1. A submarine is at a depth of 512 meters below sea level.
2. The height of Mt Everest, the highest peak in the Himalayas, is 8848 meters.
3. A kite is flying at a distance of 120 meters from the ground.
4. The tunnel is at a depth of 2 meters under the ground.

Solution:

1. A submarine is at a depth of -512 meters from sea level.
2. The height of Mt Everest, the highest peak in the Himalayas is +8848 meters.
3. A kite is flying at a distance of +120 meters from the ground.
4. The tunnel is at a depth of -2 meters from the ground.

Maharashtra Board Class 6 Maths Chapter 3 Integers Practice Set 4 Intext Questions and Activities

Question 1.
Take warm water in one beaker, some crushed ice in another and a mixture of salt and crushed ice in a third beaker. Ask your teacher for help in measuring the temperature of the substance in each of the beakers using a thermometer. Note the temperatures. (Textbook pg. no. 13)

Solution:
( Students should attempt this activity on their own)

Question 2.
Look at the picture of the kulfi man. Why do you think he keeps the kulfi moulds in a mixture of salt and ice? (Textbook pg. no. 14)

Solution:
Kulfi man keeps the kulfi moulds in a mixture of salt and ice because such a mixture helps in keeping the kulfi cool for a longer period of time. The kulfi kept in the said mixture relatively takes more time to melt. This mixture is Considered ideal as it has the temperature of -4°C as against the temperature of ice i.e. 0°C.

Question 3.
My class, i.e. Std. VI, is a part of my school. My school is in my town. My town is a part of a taluka. In the same way, the taluka is a part of a district, and the district is a part of Maharashtra State. In the same way, what can you say about these groups of numbers? Textbook pg. no. 15)

Solution:
By observing the above given groups of numbers, we can infer that natural numbers are a part of whole numbers. In turn, whole numbers are a part of integers.

Std 6 Maths Digest

• Practice Set 1 Class 6 Answers
• Practice Set 2 Class 6 Answers
• Practice Set 3 Class 6 Answers
• Practice Set 4 Class 6 Answers
• Practice Set 5 Class 6 Answers
• Practice Set 6 Class 6 Answers
• Practice Set 7 Class 6 Answers
• Practice Set 8 Class 6 Answers

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 4 साेना और लोहा Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 4 साेना और लोहा

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 4 साेना और लोहा Textbook Questions and Answers

अध्ययन कौशल:

विभिन्न धातुओं के नाम और उनसे बनने वाली वस्तुएँ लिखो।
Answer:

विचार मंथन:

आराम हराम है
Answer:
‘आराम हराम है।’ यह नारा देश के पहले प्रधानमंत्री पं. जवाहरलाल नेहरू ने दिया था। नेहरू जी ने यह नारा उस समय दिया था, जब देश स्वतंत्र हुआ था। आलस करना या अत्यधिक आराम करना हमारे लिए नुकसानदेह हो सकता है। परीक्षा का समय हो, तो डटकर पढ़ाई करनी चाहिए। किसी प्रकार की प्रतियोगिता हो, तो उसकी तैयारी करनी चाहिए। सोचो यदि हम परीक्षा की तैयारी करने के बजाय आराम करते हैं, तो परीक्षा में असफल भी हो सकते हैं। हम छोटे से जीव चींटी से भी परिश्रम की सीख ले सकते हैं। वह दिन-रात मेहनत कर अपना भोजन इकट्ठा करती है और बरसात के वक्त आराम से अपनी मेहनत का लाभ उठाती है।

भाषा की ओर:

निम्नलिखित शब्दों में प्रत्यय लगाकर लिखो।

Answer:

1. सुंदरता
2. गुणवान
3. डरावना
4. उपयोगी
5. घबराहट
6. दैनिक

सुनो तो जरा |

बस/रेल स्थानक की सूचनाएँ ध्यानपूर्वक सुनकर सुनाओ।
Answer:
१. बस स्थानक की सूचना:

स्थान: माथेरान एस टी बस स्टैंड।
यात्रीगण कृपया ध्यान दें। माथेरान से मुंबई जाने वाली दो बसों के समय में परिवर्तन किया गया है। सुबह ९ बजकर ३० मिनट पर रवाना होने वाली बस अब १० बजकर ११ मिनट पर रवाना होगी तथा सुबह ११ बजे रवाना होने वाली बस दोपहर १२ बजे रवाना होगी। यात्रियों को होने वाली | असुविधा के लिए हमें खेद है। धन्यवाद!

२. रेल स्थानक की सूचना:

स्थान: दादर रेलवे कार्यालय।
नमस्कार! हम दादर के केंद्रीय कार्यालय से बोल रहे हैं। ट्रैक नंबर दो पर मरम्मत-कार्य चालू होने के कारण आज दोपहर चार बजे तक सी. एस. टी. से माटुंगा की दिशा में जाने वाली सभी डाउन गिाड़याँ ट्रैक नंबर एक से चलाई जाएँगी। यात्रियों को होने वाली असुविधा के लिए हमें खेद है। धन्यवाद!

बताओ तो सही।

थर्मामीटर में किस धातु का प्रयोग होता है, बताओ।
Answer:
पारा

मेरी कलम से

अंकुरित अनाजों की सूची बनाओ और उपयोग लिखो।
Answer:

सदैव ध्यान में रखो।

प्रत्येक का अपना-अपना महत्त्व होता है।
Answer:
प्रत्येक वस्तु का अपना-अपना महत्त्व होता है। कोई भी छोटा अथवा बड़ा नहीं होता। बड़ी चीज जितनी उपयोगी है, छोटी चीज भी उतने ही काम की है। बड़ी-बड़ी मशीनों के कल-पूजों को जोड़नेवाले नट-बोल्ट छोटे-छोटे ही होते हैं। सोना अगर कीमती धातु है, तो लोहा मजबूत और रोजाना काम आने वाली धातु है।

जरा सोचो ….. चर्चा करो

यदि खनिज तेल का खजाना समाप्त हो जाए तो…
Answer:
यदि खनिज तेल का खजाना समाप्त हो जाए, तो यातायात व्यवस्था ठप हो जाएगी। खनिज तेल से पेट्रोल, डीजल, मिट्टी का तेल, कुकिंग गैस, वैसलीन आदि बनते हैं। खनिज तेल के समाप्त होने से सड़कों पर गिाड़याँ नहीं दौड़ पाएँगी। हम यात्रा नहीं कर पाएँगे। रोज-रोज पैदल चलना कठिन काम होगा। ट्रक न चलने से घरों, दूकानों, बाजारों तक सामान नहीं पहुँच पाएगा। हम भूखे-प्यासे रह जाएँगे। एलपीजी गैस जिससे खाना बनाया जाता है, उसके बिना घरों में खाना नहीं बन पाएगा। खनिज तेल कई दवाइयों के निर्माण में काम आते हैं। इनके बिना दवाइयाँ भी नहीं बन पाएँगी। इस तरह खनिज तेल समाप्त हो जाने पर पूरी दुनिया का काम-काज रुक जाएगा।

अध्याय

सही या गलत बताओ।

सोना और लोहा प्रश्न उत्तर Question 1.
युद्ध में लोहे के अस्त्र – शस्त्र काम देते हैं।
Answer:
सही

Sona Aur Loha Question Answer Question 2.
रोटियाँ भी सोने के तवे पर सेंकी जाती हैं। ङ्के
Answer:
गलत

Class 6th Hindi Sona Aur Loha Question 3.
श्रम में ही जीवन की सफलता है।
Answer:
सही

Sona Aur Loha 6 Standard Question 4.
जो काम करेंगे, उन्हीं का अब सम्मान नहीं होगा।
Answer:
गलत

Sona Aur Loha Hindi Question 5.
आराम हराम है।
Answer:
सही

सोना और लोहा हिंदी पाठ Question 6.
हमें घमंड करना चाहिए।
Answer:
गलत

खोजबीन:

रुपयों (नोट) पर लिखी कीमत कितनी और किन भाषाओं में अंकित है, बताओ।
Answer:

स्वयं अध्ययन:

सदगुणों को आत्मसात करने के लिए क्या करोगे, इसपर आपस में चर्चा करो।
Answer:

व्याकरण

निम्नलिखित शब्दों का रोमन लिपि में लिप्यंतरण करो।

Answer:
i. Dhanush
ii. Mahal
iii. Kursi
iv. Barish
v. Katahal
vi. Khidki
vii. Hathi
viii. Nevala

निम्नलिखित कारकों का अपने वाक्यों में प्रयोग करो।

Answer:

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 4 साेना और लोहा Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित शब्दों में से सही शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

(रक्षा, मूल्य, सेवा, आराम, लद)

6th Standard Hindi Lesson Sona Aur Loha  Question 1.
राजाओं के दिन ……………… गए।
Answer:
लद

Sona Or Loha 6 Standard Question 2.
तेरी ……………… का भार मुझ पर है।
Answer:
रक्षा

Question 3.
मैं तो ……………… से रहना चाहता हूँ।
Answer:
आराम

Question 4.
रुपयों में किसी वस्तु का ……………… लगाना व्यर्थ
Answer:
मूल्य

Question 5.
गरीबों की ……………… करने में मुझे सुख मिलता है।
Answer:
सेवा

निम्नलिखित बाक्य सही हैं या गलत लिखिए:

Question 1.
युद्ध में लोहे के अस्त्र – शस्त्र काम देते हैं।
Answer:
सही

Question 2.
रोटियाँ भी सोने के तवे पर सेंकी जाती हैं।
Answer:
गलत

Question 3.
श्रम में ही जीवन की सफलता है।
Answer:
सही

Question 4.
जो काम करेंगे, उन्हीं का अब सम्मान नहीं होगा।
Answer:
गलत

Question 5.
आराम हराम है।
Answer:
सही

Question 6.
हमें घमंड करना चाहिए।
Answer:
गलत

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक शब्द में लिखिए:

Question 1.
सोना किन लोगों का लाड़ला है?
Answer:
राजाओं और धनिकों का।

Question 2.
अब किन लोगों के दिन आए हैं?
Answer:
श्रमिकों के।

Question 3.
लोहा किन लोगों का प्यारा है?
Answer:
किसानों और मजदूरों का।

Question 4.
लोहा किसकी रक्षा करता है?
Answer:
सोने की।

Question 5.
सोने का रंग कैसा है?
Answer:
पीला।

निम्नलिखित वाक्य किसने, किससे कहे?

Question 1.
संसार में मैं सबसे सुंदर हूँ।
Answer:
सोने ने लोहे से कहा।

Question 2.
अच्छा, तू राजा और मैं नौकर?
Answer:
लोहे ने सोने से कहा।

Question 3.
अरे, लोहे से कैसे पेट भरता है।
Answer:
सोने ने लोहे से कहा।

Question 4.
मुझसे तो मेहनत नहीं होती।
Answer:
सोने ने लोहे से का।

Question 5.
छोड़ दूँगा भैया, मगर मेरी रक्षा करना।
Answer:
सोने ने लोहे से कहा।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में लिखिए:

Question 1.
सबको किसकी चाह होती है।
Answer:
सबको सोने की चाह होती है।

Question 2.
राजा की रक्षा कौन करते हैं?
Answer:
राजा की रक्षा उसके नौकर – चाकर करते हैं

Question 3.
रोटियाँ किस पर सेकी जाती है।
Answer:
रोटियाँ लोहे के तवे पर सेंकी जाती है।

Question 4.
जीवन की सफलता किसमें होती है?
Answer:
जीवन की सफलता श्रम करने में होती है।
Question 5.
लोहे ने सोने को कौन-सा वचन दिया?
Answer:
लोहे ने सोने को उसकी रक्षा करने का वचन दिया।

व्याकरण और भाषाभ्यास

निम्नलिखित शब्दों के दो-दो पर्यायवाची शब्द लिखिए:

1. राजा
2. रात
3. श्रम
4. नौकर
5. मकान

Answer:

1. नृप, नरेश
2. रात्रि, निशा
3. कष्ट, मेहनत
4. सेवक, चाकर
5. घर, गृह

निम्नलिखित शब्दों के विरुद्धार्थी लिखिए:

1. राजा
2. दिन
3. भीतर
4. गुण
5. भला

Answer:

1. रंक
2. रात
3. बाहर
4. दोष
5. बुरा

निम्नलिखित वाक्यों में कारक को रेखांकित करके उनके भेद लिखिए:

Question 1.
मेरे एक चाँटे से तेरा रूप बदल जाएगा।
Answer:
से – करण कारक

Question 2.
राजा की रक्षा उसके नौकर – चाकर करते हैं।
Answer:
की – संबंध कारक

Question 3.
तू तिजोरी से बाहर क्यों आया?
Answer:
से – अपादान कारक

Question 4.
कोई बड़ा काम करना हो, लोहे के बिना हो ही नहीं सकता।
Answer:
के – संबंध कारक

Question 5.
श्रम में ही जीवन की सफलता है।
Answer:
Answer:
में – अधिकरण

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 History Solutions Chapter 4 The Vedic Civilization Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra Board Class 6 History Solutions Chapter 4 The Vedic Civilization

Class 6 History Chapter 4 The Vedic Civilization Textbook Questions and Answers

1. Name the following with reference to the lesson:

The Vedic Civilization Class 6 Question 1.
Women scholars in Vedic literature:
Answer:
Lopamudra, Gargi, Maitreyi.

The Vedic Civilization Class 6 Questions And Answers Question 2.
Means of entertainment in the Vedic period:
Answer:
Singing, playing musical instruments, dance, board games, chariot race and hunting.

The Vedic Civilization Class 6 Questions And Answers Maharashtra Board Question 3.
The four ashrams:
Answer:
Brahmacharyashrama, Grihasthashrama, Vanaprasthashrama, Sanyasashrama

2. Right or wrong?

Class 6 History Chapter 4 Question 1.
Rigveda – Mantras uttered during yajna.
Answer:
Wrong.

Vedic Age Question And Answer Class 6 Question 2.
Samaveda – Guidance on singing a mantra during yajna rites.
Answer:
Right.

Vedic Civilization Class 6 Question 3.
Atharvaveda – The Veda derived its name from Atharva rishi.
Answer:
Right.

3. Answer in one word each:

Class 6 History Chapter 4 Questions And Answers Question 1.
The language of Vedic literature:
Answer:
Sanskrit.

Chapter 4 Class 6 History Question 2.
The meaning of vid:
Answer:
To know.

Class 6 History Chapter 4 Notes Question 3.
The head of a family:
Answer:
Grihapati.

History Class 6 Chapter 4 Question 4.
The head of shrenis:
Answer:
Shreshthi

4. Name the following:

Question 1.
The musical instruments you know:
Answer:
Guitar, drums, piano (Keyboard).

Question 2.
Two modern ornaments of women:
Answer:
Earing, necklace.

Question 3.
Today’s means of entertainment:
Answer:
Movies, computer games, T.V.

5. Answer in short:

Question 1.
What foods were included in the diet of the Vedic people?
Answer:
(a) The diet of the people mainly consisted of cereals like wheat, barley and rice. From this they made different preparations like java, godhoom, vihi, etc.
(b) They also relished milk, yoghurt, ghee, butter, honey, black gram, lentil, sesame and meat.

Question 2.
Why were the cows priced highly?
Answer:
(a) Cows were used as means of exchange. They were highly priced.
(b) For the same reason people took great care that their cows should not be stolen.

Question 3.
What was a man expected to do in sanyasashrama ?
Answer:
The fourth stage was the sanyasharam. At this stage a man was expected to renounce all relations, lead a life in order to understand the meaning of human life and not stay in one place.

6. Write notes on:

Question 1.
The religious ideas during the vedic period.
Answer:
(a) In the religious ideas of the vedic period, forces of nature such as the sun, wind, rain, lightening, storms and rivers were given the form of deities.
(b) Yajna is the act of offering havi into fire. The Vedic people put offering (havi) into the yajna fire to please the deities.

Question 2.
Houses in the Vedic period.
Answer:
The houses during the vedic period were earthen or wattle and daub constituents. Wattle means woven lattice of wooden strips which is daubed with clay mixed with cow dung. A house was called griha or shala.

Question 3.
Political system in the Vedic period.
Answer:
(a) The main duties of a king were to protect the people, collect taxes and run the administration efficiently.
(b) In order to run the administration smoothly, the king appointed various officers like the purohit (priest), the senapati and bhagdugh.
(c) There were four institutions who guided the king – sabha, samiti, vidath and jana.

Activity:

• Interview some artisans in your locality and write about them.
• List the new words in the lesson and find their meaning.

Class 6 History Chapter 4 The Vedic Civilization Additional Important Questions and Answers

Name the following with reference to the lesson:

Question 1.
Houses during the Vedic period:
Answer:
Griha or Shala.

Question 2.
The four varnas:
Answer:
Brahmin, Kshatriya, Vaishya and Shudra,

Question 3.
Four institutions who guided the king:
Answer:
Sabha, samiti, vidath and jana.

Right or Wrong?

Question 1.
Brahmanas – Guidance on using vedic mantra in yajna rituals.
Answer:
Right.

Question 2.
Institution who guided the king – Purohit, senapati, bhagdugh.
Answer:
Wrong.

Answer in one word each:

Question 1.
The head of vish:
Answer:
Vishpati.

Question 2.
The head of jana:
Answer:
Nripa.

Complete the sentences by choosing the correct option:

Question 1.
The civilization that is based on vedic literature is known as _________ civilization.
(a) vedic
(b)purans
(c) samhitas
Answer:
(a) vedic

Question 2.
The Vedas are considered to be our _________ literature.
(a) modem
(b) earliest
(c) medieval
Answer:
(b) earliest

Question 3.
The _______ were composed by many sages or rishis.
(a) Brahmana
(b) Aryanakas
(c) Vedas
Answer:
(c) Vedas

Question 4.
Vedic literature is written in _________.
(a) English
(b) Hindi
(c) Sanskrit
Answer:
(c) Sanskrit

Question 5.
The Rigveda is considered to be the _______ text.
(a) first
(b) second
(c) third
Answer:
(a) first

Question 6.
The Vedas have been preserved through the ________ tradition.
(a) ancient
(b) oral
(c) printed
Answer:
(b) oral

Question 7.
The vedas are also called as ________.
(a) Shruti
(b) Mayuri
(c)Yagna
Answer:
(a) Shruti

Question 8.
Each verse of the Veda is known as a ______.
(a) Shruti
(b) Maya
(c) Richa
Answer:
(c) Richa

Question 9.
The Rigveda consists of many ________ composed to praise different deities.
(a) richas
(b) suktas
(c) shruti
Answer:
(b) suktas

Question 10.
Yajurveda provides guidance about how and when the different ______ must be chanted during the yajna rites.
(a) mantras
(b) yajnas
(c) vedas
Answer:
(a) mantras

Question 11.
The samaveda has contributed in a major way in laying the foundation of Indian _______.
(a) society
(b) music
(c) lifestyle
Answer:
(b) music

Question 12.
The Atharvaveda is named after Atharva ________.
(a) Rishi
(b) mantra
(c) veda
Answer:
(a) Rishi

Question 13.
Atharvaveda includes______ to adversities and diseases.
(a) medicine
(b) ways
(c) solutions
Answer:
(c) solutions

Question 14.
The Atharvaveda provides _________ to the king about how he should administer his kingdom.
(a) solution
(b) guidance
(c) tradition
Answer:
(b) guidance

Question 15.
The _______ discuss such serious and profound issues.
(a) Vedas
(b) Aranyakas
(c) Upanishads
Answer:
(c) Upanishads

Question 16.
_________ family system was prevalent in Vedic peroid
(a) Joint
(b) matriarchal
(c) patriarchal
Answer:
(a) Joint

Question 17.
The grihapati was the of the family.
(a) heart
(b) head
(c) hands
Answer:
(b) head

Question 18.
The family system was ______
(a) ancient
(b) matriarchal
(c) patriarchal
Answer:
(c) patriarchal

Question 19.
A ________ was called griha or shala.
(a) house
(b) shed
(c) school
Answer:
(a) house

Question 20.
People in the Vedic period used cotton and woollen ________.
(a) headgear
(b) shawls
(c) garments
Answer:
(c) garments

Question 21.
In the Vedic period, animal skins were also used as ________ the Vedic period.
(a) Agriculture
(b) Clothings
(c) Trade
Answer:
(b) Clothings

Question 22.
_________ was the main occupation during determined on the basis of
(a) Agriculture
(b) birth
(c) death
Answer:
(a) Agriculture

Question 23.
The horse was valued because of its ______.
(a) chariot
(b) speed
(c) beauty
Answer:
(b) speed

Question 24.
The Vedic people were skilled in taming the _______ and harnessing them to the chariots.
(a) cows
(b) bulls
(c) horses
Answer:
(c) horses

Question 25.
The head of the guild was known as ________.
(a) Grihapati
(b) Shreshthi
(c) Raja
Answer:
(b) Shreshthi

Question 26.
A varna was determined by the ________ of the people.
(a) occupation
(b) neighbours
(c) skill
Answer:
(a) occupation

Question 27.
In the later period, the varnas came to be determined on the basis of ________.
(a) bags
(b) birth
(c) shoes
Answer:
(b) birth

Question 28.
The caste system led to ________ in the society.
(a) justice
(b) equality
(c) inequality
Answer:
(c) inequality

Question 29.
The Vedic people put _______ into the yajna fire to please the deities.
(a) offerings
(b) money
(c) water
Answer:
(a) offerings

Question 30.
In the Vedic period, each village had a head known as _______.
(a) grihapati
(b) gramini
(c) nripa
Answer:
(b) gramini

Question 31.
A group of villages formed a vish, whose head was called ________.
(a) grihapati
(b) purohit
(c) vishpati
Answer:
(c) vishpati

Question 32.
The head of the jana was known as nripa or _______.
(a) raja
(b) janapad
(c) senapati
Answer:
(a) raja

Question 33.
The ______ consisted of senior citizens of the state.
(a) samiti
(b) sabha
(c) vidath
Answer:
(b) sabha

Question 34.
After a period of time, the religious stream based on the vedas, smritis, puranas and local traditions came to be known as
(а) Buddhism
(b) Jainism
(c) Hinduism
Answer:
(c) Hinduism

Answer the following in one sentence:

Question 1.
What is vedic civilization?
Answer:
The civilization that is based on vedic literature is known as vedic civilization.

Question 2.
Who composed the vedas?
Answer:
The vedas were composed by many sages or rishis.

Question 3.
In which language is the vedic literature written?
Answer:
Vedic literature is written in Sanskrit.

Question 4.
Name the veda that is considered to be the first text.
Answer:
The Rigveda is considered to be the first text.

Question 5.
Name the four vedas.
Answer:
The four vedas are – Rigveda, Yajurveda, Samaveda and Atharvaveda.

Question 6.
What does Rigveda consist of?
Answer:
The Rigveda consists of many suktas composed to praise different deities.

Question 7.
What does Yajurveda provide?
Answer:
Yajurveda provides guidance about how and when the different mantras must be chanted during yajna rites.

Question 8.
What does Samaveda provide?
Answer:
The Samaveda provides guidance on singing Rigvedic verses to a set rhythm and tune at the time of yajna rites.

Question 9.
After whom is the Atharvaveda named?
Answer:
The Atharvaveda is name after Atharva rishi.

Question 10.
Which texts were written after the Samhitas?
Answer:
The Brahmana texts, Aranyakas and Upanishads were written after the composition of the Samhitas.

Question 11.
What does Aranyakas consists of?
Answer:
Aranyakas consists of the reflections or thoughts expressed after meditating with deep concentration in forests or wilderness.

Question 12.
Which family system was prevalent in the vedic period?
Answer:
Joint family system was prevalent in the vedic period.

Question 13.
Name some women scholars during the vedic period.
Answer:
Women scholars such as Lopamudra, Gargi and Maitreyi are mentioned in the vedic literature.

Question 14.
What did the diet of the people mainly consist of?
Answer:
The diet of the people mainly consists of cereals like wheat, barley and rice.

Question 15.
What was the main occupation during the vedic period?
Answer:
Agriculture was the main occupation during the vedic period.

Question 16.
Name the varnas.
Answer:
The four varnas are Brahmin, Kshatriya, Vaishya and Shudra.

Question 17.
Which four institutions guided the king?
Answer:
The four institutions that guided the king are sabha, samiti, vidath and jana.

Question 18.
What is Hinduism?
Answer:
After a period of time, the religious stream based on the vedas, smritis, puranas and local traditions came to be known as Hinduism.

Answer in short:

Question 1.
What does Atharvaveda consists of?
Answer:

• Atharvaveda consists of solution to adversities and diseases.
• It provides information about medicinal herbs.
• It provides guidance to a king about the way he should administer his kingdom.

Question 2.
Describe the dress of the people during the vedic period.
Answer:
People in the vedic period used cotton and woollen garments, they also used clothes made from the barks of trees. Animal skins were also used as clothing.

Write notes on:

Question 1.
Describe four stages or four ashramas.
Answer:
The four ashramas are brahmacharyashmma, grihasthashrama, vanaprasthashrama, sanyasashrama.

1. The first ashrama was the brahmacharyashrama or the period of staying with the Guru to learn from him.
2. The next stage was grihasthashrama, during this period a man would carry out his duties towards his family and society with the help of his wife.
3. The third stage was vanaprasthashrama when a man was expected to detach himself from the household, retire to a solitary place and lead a very simple life.
4. The fourth stage was the sanyasashrama, the convention was to renounce all relations, lead life in order to understand the meaning of human life and not to stay in one place.

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 2 बसंती हवा Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 बसंती हवा

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 2 बसंती हवा Textbook Questions and Answers

लेखन विभाग

स्वयं अध्ययन:

नीचे दिए गए चित्रों की सहायता से प्राकृतिक सुंदरता दर्शाने वाला एक चित्र बनाकर उसमें रंग भरो।
अपने चित्र के बारे में बोलो।

Answer:
(१) किसान: किसान परिश्रमी होते हैं। उनके परिश्रम से ही सबको अन्न मिलता है।
(२) साँड़: साँड़ खेती के काम आते हैं
(३) वृक्ष: वृक्षों से हमें फल-फूल मिलते हैं। वृक्षों से ऑक्सीजन मिलती है। वृक्ष हमारे लिए बहुत उपयोगी हैं।
(४) पहाड़: भारत में कई ऊँचे-ऊँचे पहाड़ हैं। उत्तर में हिमालय भारत का प्रहरी है। महाराष्ट्र में भी कई पहाड़ हैं।
(५) चिड़िया: चिड़िया बहुत प्यारी लगती है। सुबह होते ही वह दाना चुगने जाती है। शाम को वापस घोंसले में लौट आती है।
(६) झरना: पहाड़ों से गिरते जल को झरना कहा जाता है। यह बहुत ही आकर्षक होता है।

भाषा की ओर

Answer:
दिए गए शब्दों के लययुक्त शब्द:

• हवा – रवा
• बावली – साँवली
• सरसों – बरसों
• अलसी – कलसी, तुलसी
• महुआ – बथुआ

खोजबीन: 

ऋतुओं के नाम बताते हुए उनके परिवर्तन की जानकारी प्राप्त करो और लिखो।
Answer:
वसंत ऋतु, ग्रीष्म ऋतु, वर्षा ऋतु, शरद ऋतु, हेमन्त ऋतु,शिशिर ऋतु। ऋतुओं में परिवर्तन का मुख्य कारण है – धरती का अपने अक्ष पर घूमते हुए सूर्य की परिक्रमा करना।

सुनो तो जराः 

त्योहार संबंधी कोई एक गीत सुनो और दोहराओ।
Answer:
होली गीत –
आज बिरज में होरी रे रसिया
आज बिरज में होरी रे रसिया
घर घर से ब्रज बनिता आई
कोई श्याम कोई गोरी रे रसिया
आज बिरज ………. में.
इत ते आए कुंवर कन्हाई,
उत ते आई राधा गोरी रे रसिया
आज बिरज ………..में
कोई लावे चोवा कोई लावे चंदन
कोई मले मुख रोरी रे रसिया
आज बिरज में …………..।

बताओ तो सही: 

‘शालेय स्वच्छता अभियान’ में तुम्हारा सहयोग बताओ।
Answer:
‘शालेय स्वच्छता अभियान के तहत मेरे विद्यालय में २ अक्टूबर को स्वच्छता अभियान रखा गया था। सबसे पहले एक प्रभात फेरी निकली, जिसमें मैंने भाग लिया। उसके बाद हमने विद्यालय एवं विद्यालय परिसर में साफसफाई की।

वाचन जगत से: 

कविवर सुमित्रानंदन पंत की कविता का मुखर वाचन करो।
Answer:
गाता खग प्रातः उठकर
सुंदर, सुखमय जग-जीवन
गाता खग संध्या-तट पर
मंगल, मधुमय जग जीवन
कहती अपलक तारावलि
अपनी आँखों का अनुभव
अवलोक आँख आँसू की
भर आती आँखें नौरव

मेरी कलम से: 

सप्ताह में एक दिन किसी कविता का सुलेखन करो।
Answer:
विद्यार्थियों द्वारा लिखा जाए।

रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

Basanti Hawa Question Answer In Hindi Question 1.
नहीं कुछ ……………..
Answer:
फिकर

बसंती हवा कविता का प्रश्न उत्तर  Question 2.
गिरी ……………… से फिर, चढ़ी आम ऊपर।
Answer:
धम्म

Basanti Hawa Ke Question Answer  Question 3.
वहाँ ……………… में, लहर खूब मारी।
Answer:
गेहुँओं

बसंती हवा प्रश्न उत्तर  Question 4.
हिलाया-झुलाया गिरी पर न ……
Answer:
कलसी

बसंती हवा के प्रश्न उत्तर  Question 5.
हिलाई न ……………
Answer:
सरसों

बसंती हवा Question 6.
…………….. दो पहर क्या।
Answer:
पहर

Question 7.
सुनो बात मेरी ………………. हवा हूँ।
Answer:
अनोखी

सदैव ध्यान में रखो

प्लास्टिक, थर्माकोल आदि प्रदूषण बढ़ाने वाले घटकों का उपयोग हानिकारक है।
Answer:
प्लास्टिक व थर्माकोल जैसे घटक आसानी से नष्ट नहीं होते हैं। इन्हें जलाने पर भी पर्यावरण बहुत प्रदूषित होता है। यदि खुले में घूमने वाले जानवर गलती से इन्हें निगल लेते हैं तो उनकी मौत भी हो सकती है। वर्षा ऋतु में नालों व गटरों के जाम होने की घटना हमें प्राय: देखने व सुनने को मिलती है। इसका मुख्य कारण भी प्लास्टिक व थर्माकोल जैसे घटक ही हैं। हर प्रकार से इनका उपयोग पर्यावरण के लिए हानिकारक है। अत: पर्यावरण को बचाने के लिए हमारी यह जिम्मेदारी बनती है कि हम इनका उपयोग न करें और दूसरों को भी इसके दुष्पपरिणामों के प्रति जागरूक करें।

विचार मंथन: 

“हवा प्रकृति का उपहार है, यही जीवन का आधार है।
Answer:
हम सभी श्वास लेते हैं और श्वास छोड़ते हैं। हम श्वास के रूप में ऑक्सीजन ग्रहण करते हैं और श्वास कार्बन डाय आक्साइड के रूप में छोड़ते हैं। पेड़ पौधे कार्बन डाय आक्साइड को पुन: ऑक्सीजन बनाते हैं। इस प्रकार हम ऑक्सीजन के बिना जीवित नहीं रह सकते हैं।

अध्ययन कौशल: 

वायुमंडलीय स्तर दर्शानेवाली आकृति बनाओ।
Answer:
विद्यार्थी स्वंय आकृति बनाएँगे।

जरा सोचो …. बताओ: 

यदि प्रकृति में सुंदर-सुंदर रंग नहीं होते तो…..?
Answer:
यदि प्रकृति में सुंदर-सुंदर रंग नहीं होते तो प्राकृतिक सौंदर्य एक दम नीरस होता। हमारे जीवन में भी बिना रंग के सब कुछ सूना-सा लगता। कोई बाग-बगीचे में घूमने नहीं जाता। फूल भी एक ही रंग के अच्छे नहीं लगते।

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 2 बसंती हवा Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में लिखिए:

Question 1.
ऋतुओं का राजा किसे कहा जाता है?
Answer:
वसंत ऋतु को ऋतुओं का राजा कहा जाता है।

Question 2.
हवा किधर घूमती है?
Answer:
हवा जिधर चाहती है, उधर घूमती है।

Question 3.
हवा ने किसे झकोरा?
Answer:
हवा ने आम पर चढ़कर उसे झकोरा।

Question 4.
आम से उतरकर बसंती हवा कहाँ पहुँची?
Answer:
आम से उतरकर बसंती हवा गेहूँ के हरे खेत में पहुंची।

Question 5.
अलसी सिर पर क्या लेकर खड़ी है?
Answer:
अलसी सिर पर कलसी लिए खड़ी है।

Question 6.
बसंती हवा सरसों को क्यों नहीं हिला-झुला पाई?
Answer:
बसंती हवा अलसी से हार जाने के कारण सरसों को नहीं हिला-झुला पाई।

Question 7.
कविता में आए हुए लयात्मक शब्दों को ढूँढकर लिखिए:
उदाहरण:
अलसी – कलसी
Answer:
सरसों – बरसों
पहर – प्रहर
हिलाया – झुलाया

Question 8.
बसंती हवा कैसी है?
Answer:
बसंती हवा अनोखी, बावली, मस्तमौला, बेफ़िक्र, निडर और अजब है।

Question 9.
बसंती हवा कहाँ-कहाँ घूमती रही?
Answer:
बसंती हवा ने महुआ के पेड़ पर चढ़कर थपाथप मचाई और धम्म से गिर पड़ी। फिर आम के पेड़ पर चढ़कर उसे झकोरा और कान में ‘कू’ करके वहाँ से उतर कर भागी। वहाँ से गेहूँ के खेत में पहुंची तथा अलसी और सरसों के खेत में घूमती रही।

उचित जोड़ियाँ मिलाइए:

Answer:
१ – ख
२ – क
३ – घ
४ – ड़
५ – ग

व्याकरण और भाषाभ्यास:

निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए:

1. फ़िक्र
2. मुसाफिर
3. अजब
4. पेड़
5. निडर
6. हार

Answer:

1. चिंता
2. यात्री
3. विचित्र
4. वृक्ष
5. अभय
6. पराजय

निम्नलिखित शब्दों के लिंग बदलिए:

1. बावली
2. अनोखी
3. बड़ी
4. खड़ी

Answer:

1. बावला
2. अनोखा
3. बड़ा
4. खड़ा

निम्नलिखित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए:

1. निडर
2. ऊपर
3. बड़ी
4. चढ़ी
5. हार

Answer:

1. भयभीत
2. नीचे
3. छोटी
4. उतरी
5. जीत

निम्नलिखित शब्दों में अनुस्वार -” या अनुनासिक लगाकर शब्द लिखिए:

1. हू
2. बसती
3. नही
4. मे
5. अनेको
6. सरसो
7. पहुची
8. वहा
9. गेहुओ

Answer:

1. हूँ
2. बसंती
3. नहीं
4. में
5. अनेकों
6. सरसों
7. पहुंची
8. वहाँ
9. गेहुँओं

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 History Solutions Chapter 6 Janapadas and Mahajanapadas Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra Board Class 6 History Solutions Chapter 6 Janapadas and Mahajanapadas

Class 6 History Chapter 6 Janapadas and Mahajanapadas Textbook Questions and Answers

1. Answer in one sentence:

Janapadas And Mahajanapadas Class 6 Questions And Answers Question 1.
What is meant by janapada?
Answer:
Small city states came to be known as janapadas.

Janapadas And Mahajanapadas Class 6 Answers Question 2.
What is meant by mahajanapada?
Answer:
Some janapadas gradually became stronger and expanded their geographical bounderies, such janapadas came to be known as Mahajanapadas.

Janapadas And Mahajanapadas Class 6 Question 3.
Where was the first Buddhist council held?
Answer:
The first Buddhist council or sangiti was held at Rajgriha.

Janapadas Class 6 Question 4.
Who introduced the system of standard weights and measures?
Answer:
The Nandas introduced the system of standard weights and measures.

2. Can you name the following?

Janapadas And Mahajanapadas Class 6 Pdf Question 1.
Some part of today’s Maharashtra was occupied by this janapada.
Answer:
Ashamak

Question 2.
This was an assembly of the senior citizens of a janapada
Answer:
Gana-parishad

Question 3.
This was the venue of discussion.
Answer:
Santhagar

Question 4.
Gautam Buddha belonged to this janapada.
Answer:
Shakya Republic

Question 5.
They had a four-column army.
Answer:
The Nanda Kings

3. Match the following:

Question 1.

Column A	Column B
(1) Sangiti (2) Dhanananda (3) Pataligram	(a) Ajatshatru (b) Parishad (c) Mahagovind (d) Nanda king

Answer:
1 – b
2 – d
3 – a

4. Make a table showing the various kingdoms in the Indian sub-continent and their capitals.
Answer:

Kingdoms in the Indian sub-continent	Capitals
Kosala	Shravasti
Vatsa	Kosam, Kaushambi
Avanti	Ujjain
Magadha	Rajgriha
Kashi	Varanasi
Vrijji	Vaishali
Malla	Kushinagar and Pavapur
Kuru	Hastinapur
Panchal	Ahichhatra and Kampilya
Surasen	Mathura
Anga	Champanagri
Assaka	Paudanya
Chedi	Shuktimati
Matsya	Viratnagar

Activity:

• Visit a nearby fort and find out the following:

1. Type of the fort
2. In whose reign it was built
3. The Killedar………..
4. The main feature.

• Find out the different arms and services of the Indian Army.
• Complete the following table:
  

  S.no	Name of the mahajanapada	Location	Capital	Name of the most important king
  (1)		At the foot of the Himalayas.
  (2)	Vatsa
  (3)				Pradyot
  (4)		Region around the cities of Patna, Gaya.

Class 6 History Chapter 6 Janapadas and Mahajanapadas InText Questions and Answers

Activity:

Question 1.
Find out the different arms and services of the Indian Army.
Answer:
Combat Arms :

• Infantry
• Armoured Corps
• Regiment of Artillery

Supporting Arms :

• Army Aviation Corps
• Corps of Engineers
• Corps of Signals
• Mechanized Infantry
• Army Air Defence

Services :

• Army Education Corps
• Army Medical Corps
• Army Ordinance Corps
•  Army Postal Service Corps
• Army Service Corps
• Corps of Electronics and Mechanical Engineers
• Corps of Military Police
• Judge Advocate Generals Department
• Army Dental Corps
• Remount and Veterinary Corps
• Other Services

Question 2.
Complete the following table:

S.no	Name of the mahajanapada	Location	Capital	Name of the most important king
(1)		At the foot of the Himalayas.
(2)	Vatsa
(3)				Pradyot
(4)		Region around the cities of Patna, Gaya.

Answer:

S.no	Name of the mahajanapada	Location	Capital	Name of the most important king
(1)	The Kosala Mahajanapada	At the foot of the Himalayas.	Shravati	King Prasenjit
(2)	Vatsa	The region around Prayag that is Allahabad in Uttar Pradesh.	Kosam	King Udayana
(3)	Avanti	Malwa region of Madya Pradesh.	Ujjayani	Pradyot
(4)	Magadha	Region around the cities of Patna, Gaya.	Rajgriha	King Bimbisara

Class 6 History Chapter 6 Janapadas and Mahajanapadas Additional Important Questions and Answers

Complete the sentence by choosing the correct option:

Question 1.
The period from about 1000 BCE to 600 BCE is considered to be the ______ period.
(a) medieval
(b) Vedic
(c) post-Vedic
Answer:
(c) post-Vedic

Question 2.
The ______ came into existence in the post-Vedic period.
(a) janapadas
(b) mahajanapads
(c) angas
Answer:
(a) janapadas

Question 3.
The janapada called Ashmak occupied a part of today’s _______.
(a) Karnataka
(b) Maharashtra
(c) Bihar
Answer:
(b) Maharashtra

Question 4.
Some of the janapadas were monarchies, while others were ________.
(a) republics
(b) independent
(c) dependent
Answer:
(a) republics

Question 5.
Every janapada had its own ______.
(a) library
(b) palace
(c) coinage
Answer:
(c) coinage

Question 6.
Some janapadas gradually became stronger and ______ their geographical boundaries.
(a) contracted
(b) expanded
(c) built
Answer:
(b) expanded

Question 7.
By sixth century BCE, _______ Mahajanapadas acquired special importance.
(a) fifteen
(b) sixteen
(c) seventeen
Answer:
(b) sixteen

Question 8.
Ajatshatru was the son of _______.
(a) Chandragupta
(b) Shishunag
(c) Bimbisara
Answer:
(c) Bimbisara

Question 9.
The kingdom of Magadha prospered during the reign of ______.
(a) Ajatshatru
(b) Bimbisara
(c) Chandragupta
Answer:
(a) Ajatshatru

Question 10.
Ajatashatru became the ______ of Gautam Buddha.
(a) leader
(b) follower
(c) descendant
Answer:
(b) follower

Question 11.
The first Buddhist Council or sangiti was held at ______.
(a) Rajgriha
(b) Ashmak
(c) Panchal
Answer:
(a) Rajgriha

Question 12.
The foundation for the new _______ Pataligram of Magadha was laid during Ajatshatru’s period.
(a) city
(b) palace
(c) capital
Answer:
(c) capital

Question 13.
_______ was probably in the vicinity of today’s Patna city.
(a) Pataliputra
(b) Vatra
(c) Avanti
Answer:
(a) Pataliputra

Question 14.
A noteworthy successor of Ajatshatru was the Magadha king _______.
(a) Dhananand
(b) Chandragupta
(c) Shishunag
Answer:
(c) Shishunag

Question 15.
Nearly the entire region of northern India came under the ______ of Magadha.
(a) control
(b) influence
(c) subjection
Answer:
(a) control

Question 16.
The _____ ruled the Magadha Empire between 364 BCE and 324 BCE.
(a) Guptas
(b) Nandas
(c) Mauryas
Answer:
(b) Nandas

Question 17.
The Nandas set up a good ________ system necessary to run the huge empire.
(a) political
(b) financial
(c) administrative
Answer:
(c) administrative

Question 18.
The Nandas also ________ the system of standard weights and measures.
(a) introduced
(b) exploited
(c) destroyed
Answer:
(a) introduced

Question 19.
King _______ was the last king of the Nanda dynasty.
(a) Nanda
(b) Dhanananda
(c) Bimbisara
Answer:
(b) Dhanananda

Question 20.
Chandragupta Maurya won ______ and ended the Nanda regime.
(a) Pataliputra
(b) Kashi
(c) Ashmak
Answer:
(a) Pataliputra

Answer the following in one sentence:

Question 1.
Which period is considered to be the post- Vedic period?
Answer:
The period from about 1000 BC to 600 BC is considered to be the post-Vedic period.

Question 2.
When did the janapadas come into existance?
Answer:
The janapadas came into existence during the post-Vedic period.

Question 3.
Around which region did the janapadas spread?
Answer:
The janapadas spread from today’s Afghanistan which is to the north west of the Indian subcontinent to Bengal and Odisha in the east and to Maharashtra in the south.

Question 4.
Which janapada occupied a part of today’s Maharashtra?
Answer:
The janapada called ‘Ashmak’ occupied a part of today’s Maharashtra.

Question 5.
What is the organisation of senior citizens called?
Answer:
The organization of senior citizens is called gana-parishad.

Question 6.
What was the work of the gana-parishad?
Answer:
The members of the gana-parishad came together for discussion and made decisions regarding administrative issues.

Question 7.
What was the place where the gana-parishad met called?
Answer:
The place where the gana-parishad met and took decisions was known as the ‘Santhagar’.

Question 8.
From which Republican state did Gautam Buddha hail?
Answer:
Gautam Buddha hailed from the Shakya Republic.

Question 9.
How many mahajanapadas had acquired special importance in the sixth century BCE?
Answer:
Upto the sixth century BCE, sixteen mahajanapadas had acquired special importance.

Question 10.
Name some powerful mahajanapada.
Answer:
Some of the powerful mahajanapadas were Kosala, Vatsa, Avanti and Magadha.

Question 11.
Who was Bimbisara’s son?
Answer:
Bimbisara’s son was Ajatshatru.

Question 12.
Whose ardent follower did Ajatshatru become?
Answer:
Ajatshatru became the follower of Gautam Buddha.

Question 13.
When was the foundation for the new capital Pataligram laid?
Answer:
The foundation for the new capital Pataligram of Magadha was laid during Ajatshatru’s period.

Question 14.
Which ancient city was in the vicinity of today’s city of Patna?
Answer:
The ancient city Pataliputra was in the vicinity of today’s city of Patna.

Question 15.
Who was the successor of Ajatshatru?
Answer:
A noteworthy successor of Ajatshatru was the Magadha King Shishunag.

Question 16.
Which kingdoms did King Shishunag annex?
Answer:
King Shishunag annexed the kingdoms of Avanti, Kosala, and Vatsa to Magadha.

Question 17.
State the period of Nanda rule.
Answer:
The Nandas ruled the Magadha Empire between 364 BCE and 324 BCE.

Question 18.
Describe the army of the Nanda Kings.
Answer:
The Nanda Kings had a huge four column army of infantry, cavalry, chariots and elephants.

Question 19.
Who was the last king of the Nanda dynasty?
Answer:
King Dhananand was the last king of the Nanda dynasty.

Question 20.
How did the Nanda dynasty decline?
Answer:
During Dhananand’s reign, an ambitious youth Chandragupta Maurya won Pataliputra and brought about an end to the Nanda regime.

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 2 माझा अनुभव Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 2 माझा अनुभव

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 2 माझा अनुभव Textbook Questions and Answers

1. का ते लिहा.

प्रश्न अ.
रिमाने आनंदाने उड्या मारल्या.
उत्तर:
आगगाडीने मामाच्या गावाला जायचे म्हणून रिमाने आनंदाने उड्या मारल्या.

प्रश्न आ.
मुलाने बाळाला मांडीवर घेतले.
उत्तर:
मावशींच्या मांडीवर बसलेले बाळ खुदकन हसले म्हणून मुलाने बाळाला मांडीवर घेतले.

प्रश्न इ.
मुलाचे मन आनंदाने थुईथुई नाचू लागले.
उत्तर:
पानांची सळसळ, नदीची खळखळ, पक्ष्यांची किलबिल, गाईंचे हंबरणे, पशु, पक्षी, शेते पाहून मुलाचे मन आनंदाने थुईथुई नाचू लागले.

प्रश्न ई.
मुलांना गहिवरून आले.
उत्तर:
आजीच्या हाताचा थरथरणारा स्पर्श खूप प्रेमळ अन् बोलका होता म्हणून मुलांना गहिवरून आले.

2. ‘सुट्टी कधी संपली, ते आम्हांला समजलेच नाही.’ असे मुलाला का वाटले? तुमच्या शब्दांत लिहा.

प्रश्न 1.
‘सुट्टी कधी संपली, ते आम्हांला समजलेच नाही.’ असे मुलाला का वाटले? तुमच्या शब्दांत लिहा.
उत्तर:
सुट्टीत विहिरीवर पोहायला जाणे, शेतात बागडणे, आंब्याच्या झाडावर चढून कैऱ्या, पाडाचा आंबा तोडून खाणे, बैलगाडीतून मामाबरोबर फेरफटका मारणे, कधी शेतावर तर कधी आमराईत मामाबरोबर फिरायला जाणे या सर्व मजेत सुट्टी कधी संपली ते मुलांना कळलेच नाही.

3. वाचा. सांगा. लिहा.
नादमय शब्द उदा., छुमछुम, झुकझुक.

प्रश्न अ.
वाचा. सांगा. लिहा.
नादमय शब्द उदा., छुमछुम, झुकझुक.
उत्तर:
फडफड, खडखड, सळसळ, खळखळ, खुळखुळ, थुईथुई

4. खालील शब्दाचे समानार्थी शब्द लिहा.
(अ) वारा, (आ) तोंड, (इ) रस्ता, (ई) आई, (उ) शेत

प्रश्न अ.
वारा
उत्तर:
वारा – पवन, वायू

प्रश्न आ.
तोंड
उत्तर:
तोंड – मुख, चेहरा

प्रश्न इ.
रस्ता
उत्तर:
रस्ता – मार्ग, सडक

प्रश्न ई.
आई
उत्तर:
आई – माता, जननी

प्रश्न उ.
शेत
उत्तर:
शेत – शिवार

5. जोड्या जुळवा.

प्रश्न अ.

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. आगगाडी	(अ) खुळखुळ
2. पैंजण	(ब) खडखड
3. घुंगूरमाळा	(क) झुकझुक
4. बैलगाडी	(ड) खळखळ
5. पाणी	(इ) छुमछुम

उत्तर:

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. आगगाडी	(क) झुकझुक
2. पैंजण	(इ) छुमछुम
3. घुंगूरमाळा	(अ) खुळखुळ
4. बैलगाडी	(ब) खडखड
5. पाणी	(उ) छुमछुम

6. गाईचे हंबरणे’ तसे खालील पशुपक्ष्यांचे आवाजदर्शक शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
गाईचे हंबरणे’ तसे खालील पशुपक्ष्यांचे आवाजदर्शक शब्द लिहा.
उत्तर:
(अ) बकरी – बेंऽ बेंऽ
(आ) वाघ – डरकाळी
(इ) बेडूक – डराँव डराँव
(ई) कुत्रा – भुंकणे
(उ) मांजर – म्याँव म्याँव करणे
(ऊ) मोर – माओ माओ

7. खालील वाक्प्रचाराचा वाक्यात उपयोग करा.

प्रश्न 1.
खालील वाक्प्रचारांचा वाक्यात उपयोग करा.
उत्तर:
(अ) खुदकन हसणे – बाळ खुदकन हसले.
(आ) गाढ झोपणे – आई गाढ झोपली होती.
(इ) कडकडून भेटणे – अमेरिकेतून आल्यावर मी भावाला कडकडून भेटलो.
(ई) टुकुटुकु पाहणे – बाळ सर्वांकडे टुकुटुकु पहात होते.
(उ) आनंदाने थुईथुई नाचणे – काळे मेघ पाहून मोर आनंदाने थुईथुई नाचतो.
(ऊ) गहिवरून येणे – निरोप देताना मला गहिवरून आले.

8. बाजारहाट’ यासारखे आणखी काही जोडशब्द लिहा.

प्रश्न 1.
बाजारहाट’ यासारखे आणखी काही जोडशब्द लिहा.
उत्तर:

1. धावपळ
2. नातीगोती
3. पाटपाणी
4. नरमगरम
5. भाजीपाला
6. धुणीभांडी
7. गणगोत

9. तुम्ही एखादे चांगले काम केले आहे त्या प्रसंगाचे अनुभवलेखन करा.

प्रश्न 1.
तुम्ही एखादे चांगले काम केले आहे त्या प्रसंगाचे अनुभवलेखन करा.
उत्तर:
आमच्याकडे घरकामासाठी येणाऱ्या बाईच्या मुलीला मी रोज खाऊ देतो. ती दुसरीत असल्याने तिचा अभ्यासही घेतो. तिची आई काम करेपर्यंत गाणी, कविता शिकवतो. कधी कधी गोष्टीची पुस्तके वाचून दाखवतो. मी तिला चार वया व काही पेन्सीलीही दिल्या आहेत. तिच्यात अभ्यासाची गोडी निर्माण करण्याचा मी प्रयत्न केला आहे. खाल्लेल्या गोळीचा कागद कचरापेटीत टाकायला शिकवले. नखे कापायला व स्वच्छ रहायला शिकवले. तिच्यात बरीच सुधारणा आहे. या चांगल्या कामाने मला समाधान मिळाले.

10. तुमच्या घरातील व्यक्तींबरोबर सुट्टीच्या दिवशी

प्रश्न 1.
तुमच्या घरातील व्यक्तींबरोबर सुट्टीच्या दिवशी
उत्तर:

11. खालील शब्दांसारखे दोन – दोन शब्द लिहा. 

प्रश्न 1.
खालील शब्दांसारखे दोन – दोन शब्द लिहा.
उत्तर:
(अ) सळसळ – (1) मळमळ (2) जळजळ
(आ) भुरभुर – (1) फुरफुर (2) गुरगुर
(इ) लुकलुक – (1) झुकझुक (2) टुकटुक
(ई) खडखड – (1) धडधड (2) बडबड

12. हे शब्द असेच लिहा.

प्रश्न 1.
हे शब्द असेच लिहा.
उत्तर:
उद्या, उन्हाने, तल्लीन, स्टेशन, स्वागत, वाऱ्यांच्या, तेवढ्यात, येणाऱ्या, रस्त्याला, कोंबड्यांचा, स्पर्श, प्रेमळ, दुसऱ्या, कैऱ्या, सुट्टी, आंब्याच्या.

13. खालील शब्द आपण कधी वापरतो?

आपण एका वस्तूबद्दल बोलू लागलो, की त्यास एकवचन म्हणतो आणि अनेकांबद्दल बोलू लागलो, की त्यास अनेकवचन म्हणतो.
उदा., एक झाड – अनेक झाडे.
खालील शब्दांच्या जोड्या वाचा व समजून घ्या.

उत्तर:

• कृपया – विनंती करताना.
  उदा. ’कृपया, मला एक पेन्सिल दे.“
• माफ करा – क्षमा मागताना.
  उदा. ’माफ करा. तुम्हांला चुकून धक्का लागला.“
• आभारी आहे – आभार मानताना.
  उदा. ’तू मला पेन्सिल दिलीस, त्याबद्दल मी आभारी आहे.“

14. खालील वाक्यातील नामांना अधोरेखित करा.

प्रश्न अ.
बाबांचा सदरा उसवला.
उत्तर:
बाबांचा सदरा उसवला.

प्रश्न आ.
सुमनने गुलाबाचे रोपटे लावले.
उत्तर:
सुमनने गुलाबाचे रोपटे लावले.

प्रश्न इ.
पाकिटात पैसे नव्हते.
उत्तर:
पाकिटात पैसे नव्हते.

प्रश्न ई.
मुले बागेत खेळत होती
उत्तर:
मुले बागेत खेळत होती.

प्रश्न उ.
समोरून बैल येत होता.
उत्तर:
समोरून बैल येत होता.

प्रश्न ऊ.
सरिता व फरिदा चांगल्या मैत्रिणी आहेत.
उत्तर:
सरिता व फरिदा चांगल्या मैत्रिणी आहेत.

प्रश्न ए.
पंकजने परीक्षेत पहिला नंबर मिळवला.
उत्तर:
पंकजने परीक्षेत पहिला नंबर मिळवला.

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 2 माझा अनुभव Important Additional Questions and Answers

खालील वाक्यात रिकाम्या जागा भरून वाक्ये पुन्हा लिहा.

प्रश्न 1.

1. पायांतले …………… छुमछुम वाजवत ती घरभर फिरली.
2. आगगाडी ………… करत चालली होती.
3. तिचा चेहरा …………. दिसत होता.
4. मी ……………. मांडीवर घेतले.
5. स्टेशनवर ………….. घेऊन मामा आला होता.
6. बैलांच्या गळ्यातील …………. खुळखुळ वाजत होत्या.
7. मन …………… थुईथुई नाचत होते.
8. आम्ही …………………. बिलगलो.
9. आमची ………….. कधी संपली ते आम्हांला समजलेच नाही.

उत्तर:

1. पैंजण
2. झुकझुक
3. प्रसन्न
4. बाळाला
5. बैलगाडी
6. घुगूरमाळा
7. आनंदाने
8. आजीला
9. सुट्टी

का ते लिहा.

माझा अनुभव प्रश्न उत्तर प्रश्न 1.
रिमाचे डोळे लुकलुकत होते.
उत्तर:
खिडकीतून येणाऱ्या उन्हामुळे रिमाचे डोळे लुकलुकत होते.

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 2 प्रश्न 2.
सुट्टी कधी संपली, ते मुलांना समजलेच नाही.
उत्तर:
पोहणे, बागडणे, आंबे खाणे, शेतात-आमराईत जाणे या सर्व मजेत सुट्टी कधी संपली ते कळलेच नाही.

खालील प्रश्नांची एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

माझा अनुभव प्रश्न 1.
मावशींच्या मांडीवर कोण बसले होते?
उत्तर:
मावशींच्या मांडीवर छोटेसे बाळ बसले होते.

Maza Anubhav Question Answers प्रश्न 2.
स्टेशनवर बैलगाडी घेऊन कोण आला होता?
उत्तर:
स्टेशनवर बैलगाडी घेऊन मामा आला होता.

अनुभव समानार्थी शब्द मराठी प्रश्न 3.
शेतातली पिके कशी डुलत होती?
उत्तर:
शेतातली पिके वाऱ्यावर मंद मंद डुलत होती.

Maza Anubhav In Marathi प्रश्न 3.
घरी येताच कोणी स्वागत केले?
उत्तर:
घरी येताच मामीने स्वागत केले.

आनंदी समानार्थी शब्द मराठी प्रश्न 4.
आजीने मुलांचे लाड कसे केले?
उत्तर:
आजीने मुलांच्या डोक्यावरून, तोंडावरून प्रेमाने हात फिरवून मुलांचे लाड केले.

प्रश्न 5.
मुले कोठे पोहायला जात?
उत्तर:
मुले विहिरीवर पोहायला जात.

प्रश्न 6.
सुट्टी संपल्यावर सगळे कुठे परतले?
उत्तरः
सुट्टी संपल्यावर सगळे गावी आपल्या घरी परतले.

प्रश्न 7.
मुले मामाबरोबर कुठे फिरायला जात?
उत्तर:
मुले मामाबरोबर आमराईत फिरायला जात.

प्रश्न 8.
मामाच्या मुलांची नावे लिहा.
उत्तर:
राजू आणि चिमी ही मामाच्या मुलांची नावे आहेत.

खालील प्रश्नांची दोन-तीन वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
मामाच्या गावातील सायंकाळचे वर्णन करा.
उत्तर:
घरी जाण्यासाठी सर्व बैलगाडीत बसले. तोवर सायंकाळ झाली होती. पाने सळसळत होती. पाण्याची खळखळ, पक्ष्यांची किलबिल, शेतात चरणाऱ्या गाईंचे हंबरणे, बकऱ्यांचे बेंऽ बेंऽ ऐकू येत होते. शेतातील पिके वाऱ्यावर मंद मंद डुलत होती.

प्रश्न 2.
मामाच्या घरी सर्वांचे स्वागत कसे झाले?
उत्तर:
मामा स्वत: बैलगाडी घेऊन स्टेशनवर घ्यायला आला होता. घरी येताच मामीने तोंडभर हसून सगळ्यांचे स्वागत केले, राजू व चिमी ही मामाची मुले वाटच पहात होती. ते सगळ्यांना कडकडून भेटले. आजी हळूहळू काठी टेकवत आली व तिने मुलांच्या डोक्यावरून, तोंडावरून प्रेमाने हात फिरवला.

व्याकरण व भाषाभ्यास:

• एकवचन – जेव्हा आपण एका वस्तूबद्दल बोलतो तेव्हा ते एकवचन असते.
• अनेकवचन – जेव्हा आपण अनेक वस्तूंबद्दल बोलतो तेव्हा ते अनेकवचन असते.

खालील शब्दांचे वचन बदला.

प्रश्न 1.

1. आंबा
2. आगगाडी
3. केस
4. खिडकी
5. पीक
6. धुंगूरमाळ
7. पान
8. घर
9. पक्षी
10. चेहरा
11. नदी
12. परीक्षा
13. कैऱ्या

उत्तर:

1. आंबे
2. आगगाड्या
3. केस
4. खिडक्या
5. पिके
6. घुगूरमाळा
7. पाने
8. घरे
9. पक्षी
10. चेहरे
11. नदया
12. परीक्षा
13. कैरी

खालील वाक्यातील नामांना अधोरेखित करा.

प्रश्न 1.
मुलांनी खाऊ खाल्ला.
उत्तर:
मुलांनी खाऊ खाल्ला.

खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा.

1. धमाल
2. बिलगणे
3. झुळूक
4. छोटे
5. बागडणे

उत्तरः

1. मजा
2. प्रेमाने जवळ येणे
3. वाऱ्याची लहर
4. लहान
5. खेळणे.

प्रश्न 2.
‘गाईचे हंबरणे’ तसे खालील पशुपक्ष्यांचे आवाजदर्शक शब्द लिहा.

1. कोल्हा
2. चिमणी
3. कोकीळ
4. कावळा

उत्तर:

1. कुई कुई
2. चिव-चिव
3. कुहू कुहू
4. काव-काव

प्रश्न 3.
खालील शब्दांसारखे दोन दोन शब्द लिहा.
उत्तर:

• सरसर – (1) झरझर (2) घरघर
• झपझप – (1) धपधप (2) रपरप

प्रश्न 4.
खालील वाक्प्रचारांचा वाक्यात उपयोग करा.
उत्तर:
तल्लीन होणे – मालिनी सतार वाजवताना तल्लीन होते.

लेखन विभाग:

प्रश्न 1.
खालील शब्द आपण कधी वापरतो? (कृपया, माफ करा, आभारी आहे.)

उत्तर:

1. कृपया येथे माझे सामान ठेवाल कां?
2. माफ करा माझ्या हातून कप फुटला.
3. आपण मला मदत केलीत, आभारी आहे.

प्रश्न 2.
तुमच्या वर्गात तुम्ही कोणते सुविचार लिहाल?
उत्तर:

1. प्रयत्न केल्याने यश मिळते. अपयशाने खचू नका.
2. निसर्ग तुमचे भविष्य आहे. त्याची काळजी घ्या. निसर्ग जपा. झाडांशी मैत्री करा.
3. चांगला आहार मन, बुद्धी व शरीराला पोषक असतो.
4. खूप वाचा. खूप शिका. मोठ्यांचा आदर करा.
5. अंधश्रद्धेला बळी पडू नका. ज्ञानाची ज्योत पेटवा.

प्रश्न 3.
बागेत तुम्ही कोणते सुचना फलक पाहता?
उत्तर:

प्रश्न 4.
सामाजिक समस्यांवर आधारित घोषवाक्ये लिहा.
उत्तर:

1. पाणी जीवन आहे. जपून वापरा.
2. नका तोडू वृक्ष, रहा नेहमी दक्ष.
3. निसर्गाचा ठेवा मान, राखा पर्यावरणाचे भान.
4. वीज, पाणी, पेट्रोल, डिझेल ही साधनसंपत्ती; नका करू नाश, नाहीतर ओढवेल आपत्ती.
5. कापडी पिशव्यांची साथ खरी; प्लॅस्टिक नको दारोदारी.

माझा अनुभव Summary in Marathi

पाठ परिचयः

प्रस्तुत पाठात वार्षिक परीक्षा संपल्यानंतर मामाच्या गावाला जाण्याचे प्रवासवर्णन व मामाच्या गावात पोहचल्यावर केलेली मौजमजा शब्दचित्रीत केली आहे. उन्हाळ्याच्या सुट्टीचा आनंद कसा लुटला याचा अनुभव मांडला आहे.

शब्दर्थ:

1. झुळूक – वाऱ्याची लहर (breeze)
2. छोटे – लहान (small)
3. गाढ झोपणे – शांत झोपणे (deep sleep)
4. हंबरणे – गाईचा आवाज (bellow)
5. प्रेमळ – प्रेमाने भरलेला (loving)
6. धमाल – मजा (enjoyment, great fun)
7. बागडणे – खेळणे (to play)
8. कैऱ्या – कच्चे आंबे (raw mangoes)
9. पाडाचा आंबा – अर्धवट पिकलेला आंबा (half riped mango)
10. आमराई – आंब्यांची बाग (mango orchard)

वाक्प्रचार व अर्थ:

1. तल्लीन होणे- दंग होणे, गुंग होणे
2. गहिवरून येणे – मन भरून येणे
3. कडकडून भेटणे – प्रेमाने मिठी मारणे
4. गाठणे – जाऊन भेटणे
5. बिलगणे – प्रेमाने आलिंगन देणे

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 17 पाणपोई Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 17 पाणपोई (कविता)

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 17 पाणपोई Textbook Questions and Answers

1. एक – दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
अंगाची लाही लाही कशामुळे होते?
उत्तर:
उन्हामुळे अंगाची लाही लाही होते.

प्रश्न 2.
अवखळ वारा सुटल्यावर काय होते?
उत्तर:
अवखळ वारा सुटल्यावर पालापाचोळा धुळीबरोबर उडतो.

प्रश्न 3.
थकलेल्या वाटसरूला ग्लानी का येते?
उत्तर:
रखरखत्या उन्हामुळे थकलेल्या वाटसरूला ग्लानी येते.

प्रश्न 4.
पाणपोईवर पाणी पिण्यास कोण कोण येतात?
उत्तर:
पाणपोईवर पाणी पिण्यास गरीब श्रीमंत दोन्हीही येतात.

प्रश्न 5.
ज्यांनी पाणपोई थाटली त्याला आशीर्वाद का देतात?
उत्तर:
रखरखत्या उन्हात रांजणातले थंडगार पाणी पिऊन सर्व तृप्त होतात म्हणून त्याला आशीर्वाद देतात.

2. उष्णगरम, थंडगार, पालापाचोळा या शब्दांतील दोन्ही शब्द एकाच अर्थाचे आहेत, असे शब्द शोधा व लिहा.

प्रश्न 1.
उष्णगरम, थंडगार, पालापाचोळा या शब्दांतील दोन्ही शब्द एकाच अर्थाचे आहेत, असे शब्द शोधा व लिहा.

3. घामेजणे, लाहीलाही होणे, उष्णगरम झळाई, रखरखते ऊन, तहान लागणे या शब्दसमुहांचा वापर करून पाच-सहा वाक्ये लिहा.

प्रश्न 1.
घामेजणे, लाहीलाही होणे, उष्णगरम झळाई, रखरखते ऊन, तहान लागणे या शब्दसमुहांचा वापर करून पाच-सहा वाक्ये लिहा.
उत्तर:
उन्हाळ्याचे दिवस होते. रखरखते ऊन होते. मामाच्या शेतावर जायचे होते. अंगाची लाहीलाही होत होती. आम्ही घामेजलो होतो. उष्णगरम झळाई लागत होती. घसा कोरडा पडला होता. तहान लागली होती. जवळच्या झऱ्यातून थंडगार गोड पाणी प्यायलो. मन तृप्त झाले.

4. रखरख, गरगर यांसारखे अक्षरांची पुनरावृत्ती होणारे शब्द शोधा.

प्रश्न 1.
रखरख, गरगर यांसारखे अक्षरांची पुनरावृत्ती होणारे शब्द शोधा.
उत्तर:

1. लाहीलाही
2. सारखीसारखी
3. झरझर
4. भरभर
5. पटपट

5. पाणपोई हा पाण्याशी संबंधित शब्द आहे. तसेच खालील शब्द वाचा व समजून घ्या.

पाणबुड्या, पाणलोट, पाणवठा, पाणथळ, पाणकोंबडा, पाणघोडा, पाणवनस्पती.

6. ऊन या शब्दाला विशेषणे लावलेली आहेत. ती वाचा व समजून घ्या.

7. खालील विरूद्धार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
खालील विरूद्धार्थी शब्द लिहा.
उत्तर:

1. गार × गरम
2. रंक × राव
3. ऊन × सावली
4. तृप्त × अतृप्त
5. दुवा × शाप
6. सज्जन × दुर्जन

8. तुम्हांला खूप तहान लागली असताना अचानक पाणपोई दिसली, तर तुमच्या मनात कोणते विचार येतील ते लिहा.

प्रश्न 1.
तुम्हांला खूप तहान लागली असताना अचानक पाणपोई दिसली, तर तुमच्या मनात कोणते विचार येतील ते लिहा.
उत्तर:
डांबरी रस्त्यावरून चालताना उष्णतेच्या झळा लागत होत्या. थंडगार पाणी प्यावेसे वाटत होते आणि अचानक एक पाणपोई दिसली. माझ्या मनात विचार येतील की ही पाणपोई कोणी ठेवली असेल? त्या सज्जन माणसास मला भेटता येईल का? हे पाणी थंडगार कसे राहते? लाल फडके कोण बांधून जाते? त्या सज्जनाचे मला आभार मानता येतील का? इत्यादी.

9. चालून चालून थकलेल्या वाटसरूला थंडगार पाणी मिळाल्यावर काय वाटत असेल, कल्पना करा व लिहा.

प्रश्न 1.
चालून चालून थकलेल्या वाटसरूला थंडगार पाणी मिळाल्यावर काय वाटत असेल, कल्पना करा व लिहा.
उत्तर:
मे महिन्याची दुपार होती. वाटसरू दुसऱ्या गावाला जायला निघाला. जवळ पाणीही नव्हते. रखरखत्या उन्हात चालवत नव्हते. ग्लानी येत होती. कडक ऊन होते. थोडे पुढे जाऊन पहातो तो काय एका मोठ्या वृक्षाखाली पाणपोई दिसली. मनाला खूप बरे वाटले. ज्यानी कोणी ती पाणपोई ठेवली होती त्याला खूप दुवा दिला. समाजसेवेची ही पद्धत किती न्यारी आहे असे वाटले. तहान शमली. तृप्तता झाली.

10. तुमच्या गावातील एखादया पाणपोईवर जा. तीकोणी काढली, ती काढण्यामागचा उद्देश, त्याची निगा कशी राखतात, पाणी कसे भरले जाते याची माहिती घ्या. ती एक मोठी समाजसेवा कशी आहे, याबद्दल सात-आठ ओळी लिहा.
उत्तर:
राजापूर आमचे गाव. उन्हाळा सुरू झाला की गावातील एक ज्येष्ठ व्यक्ती व त्यांचा तरूण मुलगा मोठ्या झाडाच्या पारावर सुंदर मोठे काळे माठ आणतात. त्यात स्वच्छ गोड पाणी भरतात. त्या माठाला ओले लाल फडके बांधतात. त्यामुळे माठातील पाणी थंडगार रहाते. वाटसरूंना, तहानलेल्यांना एवढ्या प्रचंड उष्णतेत गार पाणी मिळावे व त्यांची तहान शमावी हा त्यामागील उद्देश. वाटसरूने पाणी काढण्यासाठी ठेवलेल्या डावानेच पाणी घ्यायचे हा दंडक असतो.

त्यात उष्टे भांडे किंवा हात बुडवता येत नाही. हे रांजण नीट झाकलेले असते. केरकचरा त्यात जात नाही. गाळलेले नळाचे पाणी यात भरले जाते. ते जंतुविरहीत असते. ‘तहान शमविण्यासाठी’ स्वेच्छेने केलेली ही सेवा म्हणजे समाजसेवेचे एक उत्तम उदाहरण आहे. यातून ‘परोपकार’ हा मुख्य उद्देश दिसून येतो. आपणासही यातून शिकण्यासारखे आहे. घरातील गॅलरीत व खिडकीबाहेर पक्ष्यांनाही दाणा पाण्याची सोय करता येते. करून तर पहा!

विचार करून सांगा !

प्रश्न 1.
पाराची वाडी या गावातील मुलांनी केलेल्या उपक्रमाबद्दल तुमचे मत सांगा.

प्रश्न 2.
आपण एखादी गोष्ट किंवा उपक्रम करतो, तेव्हा घरातील मोठ्या माणसांना सांगणे आवश्यक आहे का? तुमचे मत सांगा.
उत्तरः
कोणताही उपक्रम हा समाजाच्या हितासाठी असेल तर घरातील मोठ्या माणसांना निश्चितच आनंद होतो. ते देखील तुमची योजना राबवण्यासाठी पुढाकार घेतात. कमी खर्चात योग्य काम कसे होईल हे शिकवितात. त्यासाठी लागणारी शिस्त, नियोजनाचे धडे देतात. म्हणून मोठया माणसांना सांगणे आवश्यक आहे असे मला वाटतेय.

प्रश्न 3.
अशा प्रकारचे कोणकोणते सामाजिक उपक्रम करावे असे तुम्हांला वाटते? ते उपक्रम थोडक्यात सांगा.

प्रश्न 4.
‘पाणी’ या विषयावरची घोषवाक्ये तयार करून त्याच्या पाट्या तयार करा.
उत्तर:

प्रश्न 5.
‘पाणी हेच जीवन’ यांवर आधारित दहा ओळी लिहा.

प्रश्न 6.
तुम्ही एखादा उपक्रम केला असेल, तर त्याबाबतची माहिती मित्राला पत्राने कळवा.

प्रश्न 7.
खालील उतारा वाचा. त्या उताऱ्यात पूर्णविराम (.) स्वल्पविराम (,) प्रश्नचिन्ह (?) उद्गारचिन्ह (!) आणि एकेरी अवतरणचिन्ह (‘-‘) घाला व उतारा पुन्हा लिहा.

प्रश्न 8.
इयत्ता पाचवीमध्ये तुमचा शब्दसंग्रह तुम्ही तयार केला आहे. शब्दसंग्रह किंवा शब्दकोश कसा पाहावा हे आपण पाहूया.

प्रश्न 9.
वर दिलेले ‘अ’ गटातील व ‘ब’ गटातील शब्द वाचा.
‘अ’ गटातील शब्द हे बाराखडीतील स्वरचिन्हानुसार दिलेले नाहीत.
मात्र ‘ब’ गटातील शब्द हे बाराखडीतील स्वरचिन्हानुसार दिलेले आहेत.

प्रश्न 10.
पाठ्यपुस्तकातील पाठ 2 आणि पाठ 3 मधील शब्दार्थ खालील चौकटीत दिले आहेत.

प्रश्न 11.
पाठ्यपुस्तकातील पाठ 2 आणि पाठ 3 मधील शब्दार्थ शब्दकोशाप्रमाणे खालील चौकटीत दिले आहेत.

‘अ’ गट

लुकलुकणे-चमकणे.
तल्लीन होणे-दंग होणे, गुंग होणे.
कडकडून भेटणे-प्रेमाने मिठी मारणे.
बिलगणे-प्रेमाने जवळ येणे.
गहिवरून येणे-मन भरून येणे.
धमाल-मजा.
पाडाचा आंबा-अर्धवट पिकलेला आंबा.
आमराई-आंब्याच्या झाडांची बाग.
ऐन दुपारी- भर दुपारी.
भणाण वारा – वाऱ्याचा भयभीत करणारा आवाज.
खचणे-खाली खाली जाणे, ढासळणे.
चडफड- राग,
गिल्ला करणे-गोंधळ करणे.

‘ब’ गट

आमराई-आंब्याच्या झाडांची बाग,
ऐन दुपारी- भर दुपारी.
कडकडून भेटणे-प्रेमाने मिठी मारणे.
खचणे- खाली खाली येणे, ढासळणे.
गहिवरून येणे-मन भरून येणे.
गिल्ला करणे-गोंधळ करणे.
चडफड- राग.
तल्लीन होणे-दंग होणे, गुंग होणे.
धमाल-मजा.
पाडाचा आंबा-अर्धवट पिकलेला आंबा.
बिलगणे-प्रेमाने जवळ येणे.
भणाण वारा – वाऱ्याचा भयभीत करणारा आवाज.
लुकलुकणे-चमकणे.

आले का लक्षात?

‘क, ख ….. ज्ञ’ या अक्षरांच्या क्रमानुसार व बाराखडीतील चिन्हानुसार वरील शब्द लिहिले आहेत. शब्दकोश पाहताना याच पद्धतीने पाहा. पाठ्यपुस्तकातील किंवा पाठ्येतर साहित्यातील शब्दांचे अर्थ पाहताना या पद्धतीने शब्दकोश पाहा. पाठ्यपुस्तकातील इतर पाठांमध्ये आलेले शब्दार्थ पाहा व शब्दकोशाप्रमाणे लिहून अधिकचा सराव करा.

Class 6 Marathi Chapter 17 पाणपोई Additional Important Questions and Answers

योग्य पर्याय निवडून उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
उन्हाने अंगाची ……………. होते. (लाहीलाही / आग)
उत्तर:
लाहीलाही

प्रश्न 2.
…………….. सावलीत पाणपोई थाटली आहे. (आंब्याच्या / वटवृक्षाच्या)
उत्तर:
वटवृक्षाच्या

प्रश्न 3.
रखरखत्या उन्हात …………….. वारा सुटला आहे. (उष्णगरम / अवखळ)
उत्तर:
अवखळ

प्रश्न 4.
पाणी पिण्यास ……………… ठेवतात. (रांजण / माठ)
उत्तर:
रांजण

प्रश्न 5.
पाणी पिऊन ………………. दुवा देतात. (लोकांना / सज्जनास)
उत्तर:
सज्जनास

खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
रांजण कसे होते?
उत्तर:
रांजण गार पाण्याने भरलेले व लाल कापडाने झाकलेले होते.

प्रश्न 2.
कवितेच्या खालील ओळी पूर्ण करा.
उत्तर:

1. ……………. होतीया लाहीलाही.
2. आठवते दग्ध ………………….
3. …………………. अवखळ वारा.
4. …………………. उंच अंबरा.
5. …………………. मोठी तहान.
6. ‘रंक असो ………………….
7. धन्य असो ………………….
8. पिऊनीया ………………….

उत्तरः

1. उन्हात घामेजुनी अंगाची होतीया लाहीलाही.
2. आठवते दग्ध उन्हातली थंडगार सराई.
3. रखरखत्या उन्हात सुटतो अवखळ वारा.
4. धुळीसंगे पालापाचोळा जाई या उंच अंबरा.
5. सारखीसारखी लागते साऱ्यांना मोठी तहान.
6. ‘रंक असो वा राव,’ हे पाणी पितात सारेजण!
7. धन्य असो ज्याने थाटिली ही पाणपोई उन्हात.
8. पिऊनीया पाणी दुवा देती सारे त्या सज्जनास.

व्याकरण व भाषाभ्यास

विशेषण:
नामाबद्दल अधिक माहिती सांगणाऱ्या शब्दास विशेषण म्हणतात.
उदा. सुंदर, कोवळे, लहान, लुसलुशीत, कडक, गोजिरवाणे इ.

प्रश्न 1.
जोड्या जुळवा.

नाम	विशेषण
1. ताजमहाल	अ. नरम
2. वारा	ब. थंडगार
3. बर्फ	क. कडक
4. लाकूड	ड. सोसाट्याचा
5. कापूस	इ. सुंदर

उत्तर:

नाम	विशेषण
1. ताजमहाल	इ. सुंदर
2. वारा	ड. सोसाट्याचा
3. बर्फ	ब. थंडगार
4. लाकूड	क. कडक
5. कापूस	अ. नरम

प्रश्न 2.
‘वारा’ या शब्दाला विशेषणे लावा..
उत्तर:

प्रश्न 3.
एकाच अर्थाचे शब्द शोधा. जसे की – उष्णगरम, थंडगार, पालापाचोळा.
उत्तर:

1. केरकचरा
2. गोरागोमटा
3. गरमागरम
4. घनदाट
5. काळाकभिन्न

प्रश्न 4.
संबंधित शब्द लिहा.
उत्तर:

1. पाणपोई – पाणबुड्या, पाणबोट, पाणवठा, पाणथळ, पाणकोंबडा, पाणघोडा, पाणवनस्पती
2. जलचर – जलविद्युत, जलसाठा, जलसमाधी, जलाशय, जलसंपत्ती, जलधी

प्रश्न 6.
खालील विरूद्धार्थी शब्द लिहा.
उत्तर:

1. थाटणे × मोडणे
2. आठवणे × विसरणे
3. थकलेला × ताजातवाना
4. मोठी × लहान
5. भरलेले × रिकामे
6. झाकणे × उघडणे

खालील वाक्प्रचारांचा अर्थ सांगून वाक्यात उपयोग करा.

प्रश्न 1.
अंगाची लाहीलाही होणे – उन्हामुळे अंगाची आग होणे.
उत्तर:
वैशाख महिन्यात अंगाची लाहीलाही होते.

प्रश्न 2.
तृप्त होणे – समाधानी होणे.
उत्तर:
भुकेलेला भिकारी भाजीभाकरी खाऊन तृप्त झाला.

विचार करून सांगा !

प्रश्न 1.
कोणकोणते सामाजिक उपक्रम करावेत असे तुम्हांला वाटते? ते उपक्रम थोडक्यात सांगा.
उत्तरः
1. जलसाक्षरता अभियान राबवणे – पाणी ही निसर्गाची अमूल्य देणगी आहे. पाण्याचा योग्य वापर करणे ही प्रत्येकाची जबाबदारी आहे. पाण्याचे सिंचन, नियोजन, वापर अतिशय काळजीपूर्वक करण्यासाठी खेडोपाडी, शहरातून जलसाक्षरता शिबीरे घ्यायला हवी.

2. तंत्रज्ञान साक्षरता – आजच्या तंत्रज्ञान आणि माहितीच्या युगात दररोज नवनवीन बदल घडत आहेत. त्याला सामोरे
जाण्यासाठी संगणक, टॅब, मोबाईलची ओळख व त्यात कौशल्य प्राप्त करून घेण्यासाठी वृद्धांचे व जिज्ञासूंचे तंत्रज्ञान साक्षरता वर्ग मोफत घेतले पाहिजे. त्यामुळे संभाव्य अडचणींवर ते मात करू शकतील. उदा. रांगेत उभे न राहता एखादया वृद्ध व्यक्तिला ऑनलाईन बुकींग कसे करतात ते शिकविणे.

पाणपोई Summary in Marathi

काव्यपरिचयः
‘पाणपोई’ या कवितेत उन्हात अंगाची लाहीलाही होत असताना, रखरखते ऊन असताना वाटसरूंना ग्लानी येते व पाणी हवेहवेसे वाटते. तर त्या ठिकाणी स्वच्छ, थंडगार पाणी प्यायला मिळाले तर अत्यंत तृप्तता मिळते. वाटसरूंना पाणी पिण्यासाठी केलेली सोय म्हणजेच पाणपोई. भूतदयेचे हे उत्तम उदाहरण आहे.

शब्दार्थ:

1. दग्ध ऊन – भाजणारे ऊन (burning heat)
2. वाटवृक्ष – वडाचे झाड (Banyan tree)
3. पाणपोई – उन्हाळ्यामध्ये वाटसरूंसाठी केलेली पिण्याच्या पाण्याची सोय (stand to supply water to travellers)
4. अवखळ – खोडकर (naughty, mischevous)
5. थकलेला – दमलेला (tired)
6. ग्लानी – चक्कर, सुस्ती (ennui, fatigue)
7. रांजण – मोठे माठ (big earthen pot)
8. तृप्त – संतुष्ट (satisfied)
9. रंक – गरीब (poor)
10. राव – श्रीमंत (rich)

वाक्प्रचार व अर्थ:

1. अंगाची लाही लाही होणे – उन्हामुळे अंगाची आग होणे.
2. तृप्त होणे – समाधानी होणे.